ناامني در افغانستان به سوژه مشتركي براي مقام‌هاي سياسي اين كشور و البته چهره‌هاي امنيتي ارتش پاكستان در ٢٤ ساعت گذشته بدل شده بود. آغاز به كار هفتمين سال مجلس سنا و نمايندگان افغانستان بهانه‌اي شد تا «محمد اشرف غني»، رييس‌جمهور اين كشور درخصوص اصلي‌ترين دغدغه اين روزهاي دولتش كه البته بيشترين انتقادها را هم به وي وارد كرده است، سخن بگويد.
تلاش‌هاي دولت مركزي و امريكا براي به سر ميز مذاكره نشاندن طالبان در ١٠ سال گذشته ناموفق بوده است و اين گروه همچنان خروج نيروهاي خارجي از افغانستان را اصلي‌ترين شرط خود براي مذاكره و مصالحه با دولت مي‌داند. با اين‌همه روز گذشته اشرف غني در اين خصوص گفت: گروه طالبان زمينه حضور قاچاقچيان مواد مخدر و ديگر گروه‌هاي تروريستي را در افغانستان فراهم كرده‌اند. ٩٠ درصد نظاميان خارجي در پايان سال ٢٠١٤ ميلادي از افغانستان خارج شدند. آيا طالبان از كشتار مردم و فعاليت‌هاي تروريستي دست كشيدند؟
اگرچه چالش‌هاي سال آينده كمتر از امسال نخواهد بود، اما به طالبان، داعش و القاعده اجازه نخواهيم داد تا از افغانستان عليه منافع داخلي و كشورهاي خارجي استفاده كنند. اجازه نمي‌دهم سرنوشت مردم افغانستان به دست عده‌اي تروريست رقم بخورد تا اين كشور را به نابودي بكشانند.
اين سخنان اشرف غني در حالي مطرح شد كه دولت تازه نفس امريكا هنوز استرات‍ژي خود را درباره نيروهاي امريكايي حاضر در افغانستان اعلام نكرده است اما فرمانده نيروهاي امريكايي در كابل اندكي پس از روي كار آمدن دولت جديد نسبت به تشديد تهديدهاي تروريستي در افغانستان هشدار داد.
امريكا نجنبد، روسيه وارد مي‌شود!
وضعيت امنيتي در افغانستان زنگ خطر را در پاكستان به صدا درآورده است. امنيت مقوله‌اي به هم پيوسته در كابل و اسلام‌آباد است و در چندسال گذشته همواره دو كشور يكديگر را به ترويج ناامني در خاك هم متهم كرده‌اند. روز گذشته نيز يك مقام ارتش پاكستان به شرط عدم افشاي نام خود در مصاحبه‌اي با تلگراف به دولت جديد ترامپ هشدار داد كه اگر امريكا و انگليس نتوانند جلوي داعش و طالبان را بگيرند، با «اغتشاش كامل» در افغانستان مواجه خواهند شد.
اين منبع ارشد ارتش پاكستان در اين مصاحبه گفت: فقدان امنيت از زمان كاهش نيروهاي غربي در افغانستان اكنون به‌اين معناست كه غرب كنترل از دستش خارج شده است. اگر داعش و طالبان همچنان قدرت بگيرند، ممكن است روسيه تمايل پيدا كند به بهانه محافظت از «حياط خلوت» خود در آسياي ميانه، مداخله‌اي به سبك سوريه انجام دهد.
اين منبع مطلع در ارتش پاكستان گفت: در هفته‌هاي اخير گفت‌وگوهايي در سطح عالي با ژنرال جيمز ماتيس، وزير دفاع امريكا و ژنرال جان نيكلسون، فرمانده نيروهاي بين‌المللي ناتو در افغانستان انجام شده است. طبق گزارش‌ها، ژنرال نيكلسون ماه پيش شخصا اذعان كرده است كه نيروهاي افغان در برابر فعاليت‌هاي طالبان به بن‌بست خورده‌اند.
اين منبع آگاه گفت: حتي بن‌بست هم به نفع طالبان است. ما هم به ژنرال ماتيس گفتيم كه افغانستان دارد از كنترل خارج مي‌شود و اگر اوضاع درست پيش نرود، امريكا در افغانستان با بحران مواجه مي‌شود. داعش هم در حال قدرت گرفتن در افغانستان است و اگر آنها از عراق و سوريه خارج شوند، محل بعدي تجمع آنها افغانستان خواهد بود.
پاكستان از كم‌كاري دولت كابل در تشديد تدابير مرزي انتقاد مي‌كند. به گفته اسلام‌آباد، شبه‌نظاميان از نقاط آسيب‌پذير مرزي حملاتي را عليه دو طرف مرز انجام مي‌دهند. با اين حال، اسلام‌آباد اذعان دارد كه كابل به ظرفيت‌هاي ارتش ملي افغانستان محدود شده است. اين مقام ارتش پاكستان گفت: ارتش افغانستان ۳۵۰ هزار نيرو دارد اما تنها حدود ۲۰ هزار تن از آنان قادرند در عمليات‌هاي جنگي شركت كنند.
آنها همچنين حدود هزار ژنرال دارند كه اكثر آنها به دليل وابستگي‌هاي قبيله‌اي به اين درجه رسيدند. مشكل اين است كه «شما نمي‌توانيد به يك خر، چهار نعل رفتن بياموزيد.»اين سخنان در حالي از سوي منبعي در ارتش پاكستان مطرح شده است كه درحال حاضر هم در واشنگتن و لندن نگراني‌هايي در خصوص دستاوردهاي زيرسوال رفته ١٦ سال جنگ در افغانستان به وجود آمده است.
بخش‌هايي از هلمند كه تاكنون بيش از ١٠٠ سرباز انگليسي در آن جان خود را از دست داده‌اند، دوباره از دست دولت مركزي كابل خارج شده است و اين در حالي است كه در شرق افغانستان نيز شبه‌نظاميان تحت لواي داعش دوباره در حال احياي توان از دست رفته خود هستند.
درحالي كه افغانستان در برخي موارد عدم همراهي اسلام‌آباد با خود را عاملي براي گسترش بي‌ثباتي در اين كشور دانسته است اما در دو سال گذشته نيروهاي امنيتي و ارتش پاكستان تغييرهايي در خط‌مشي خود داده‌اند و با توجه به موج حملات تروريستي شروع به حملات گسترده به مواضع گروه‌هاي شبه‌نظامي كرده‌اند.
بيشترين نقطه‌اي كه از سوي ارتش پاكستان در اين مدت هدف قرار گرفته مناطق مرزي با افغانستان بوده است. درحالي كه پاكستان ادعا مي‌كند به شريكي برابر با ساير بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در مبارزه با تروريست بدل شده است اما ترس اسلام‌آباد اين است كه تلاش‌هايش در داخل عملا به توجه به ناامني در افغانستان ره به جايي نبرد. پاكستان در مسير مبارزه با تروريست‌هاي متفاوت فعال در اين كشور ٤ هزار سرباز را از دست داده است.
با اين‌همه تلاش‌هاي پاكستان براي جلب نظر امريكا در اين خصوص چندان از سوي واشنگتن ديده نشده يا جدي گرفته نشده است و ژنرال نيكلسون در جلسه استماع با كنگره اعلام كرد كه برخي گروه‌هاي تروريستي مانند طالبان، پاكستان را به بهشتي براي خود بدل كرده‌اند. وي در اين باره گفته بود: اگر دشمن شما از حمايت‌هاي خارجي و سرپناهي امن در خارج از مرزهاي افغانستان برخوردار باشد، عملا به دست آوردن موفقيت در اين خصوص براي شما سخت خواهد بود.
اين منبع ارتش پاكستان درحالي به دولت ترامپ در خصوص نقش بيشتر روسيه هشدار داده است كه مسكو ماه گذشته ميلادي ميزبان نشستي درخصوص امنيت و ثبات در افغانستان بود. اين اقدام روسيه از سوي تحليلگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به خودنمايي كرملين در مساله صلح افغانستان تعبير شد. در نشست فوق كه امريكا به آن دعوت نشده بود شركت‌كنندگان خواهان گفت‌وگو با طالبان شدند و اين در حالي است كه برخي منابع مي‌گويند اين گفت‌وگوها از چندي پيش ميان مسكو و اين گروه آغاز شده بوده است.
روسيه در زمره كشورهايي است كه مي‌گويد بايد از طالبان براي مهار داعش استفاده كرد. اين در حالي است كه فرمانده نيروهاي امريكايي در افغانستان مي‌گويد اين برآورد مسكو اشتباه است و هيچگاه نمي‌توان به نيروهاي طالبان براي مهار داعش اعتماد كرد. مقام‌هاي اطلاعاتي واشنگتن اعتقاد دارند كه تماس‌هاي كرملين و طالبان براي كمك به مسكو در راستاي اعمال نفوذ در افغانستان است.
تشديد حضور نيروهاي چيني در افغانستان
سال ٢٠٠١ بود كه امريكا حملات خود به افغانستان را به اسم مبارزه با تروريسم آغاز كرد و اكنون در سال ٢٠١٧ ميلادي، اين جنگ در سه دولت دست به دست شده است.درحالي كه تا چندسال ابتدايي اين نبرد بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ترجيح مي‌دادند اين جنگ را در سيطره ناتو نگاه دارند و چندان دخالتي نكنند اما با تطويل اين نبرد، اكنون به نظر مي‌رسد كه ديگر همسايگان اين كشور و ساير بازيگران منطقه‌اي به فكر مديريت بحران افتاده‌اند و البته به بحران سال ٢٠٠١، مساله داعش هم اضافه شده است.
روز گذشته سايت تخصصي ميليتري تايمز در مطلبي به حضور گسترده نيروهاي چيني در افغانستان اشاره كرد و نوشت: مدارك مستدل و غيرقابل انكاري وجود دارد مبني بر اينكه سربازان نيروي زميني چين در داخل افغانستان مشغول فعاليت شده‌اند و گفته مي‌شود كه عمليات‌هاي مشتركي را با نيروهاي افغان در ٥٠ مايلي مرز مشترك پيش مي‌برند.
اين نشانه‌ها همگي حاكي از آن است كه پكن تلاش مي‌كند نقش مهم‌تر و گسترده‌تري را در تامين امنيت افغانستان بازي كند و اين در حالي است كه اين نقش پيش از اين برعهده امريكا و ناتو بوده است. بر اساس اين گزارش هنوز مشخص نيست كه ميزان دخالت امريكا در افغانستان تا چه اندازه است و پنتاگون هم اعلام كرده كه تمايلي به اظهارنظر در اين خصوص ندارد.
سخنگوي پنتاگون در اين خصوص مي‌گويد: ما مي‌دانيم كه چيني‌ها در افغانستان فعاليت مي‌كنند.
با اين‌همه نه مقام‌هاي امريكايي و نه افغاني در خصوص اين مساله اظهارنظري نكرده‌اند. درحالي كه امريكا پيش از اين از حضور ايران و روسيه در افغانستان انتقاد كرده بود اما درخصوص مساله حضور چيني‌ها سكوت اختيار كرده و همين مساله اين تحليل را در ذهن تقويت مي‌كند كه شايد امريكايي‌ها چندان هم با اين حضور مخالف نباشند.
شايد توافق خاموشي ميان پكن و واشنگتن براي توزان قواي خارجي در افغانستان در اين خصوص صورت گرفته است و به همين دليل كاخ سفيد ترجيح مي‌دهد حساسيت‌ها در اين خصوص را تحريك نكند. براساس تصاويري كه از حضور چيني‌ها در افغانستان و در نقاط مرزي منتشر شده است تجهيزات نظامي كه پكن در عمليات‌هاي مشترك با كابل از آنها استفاده مي‌كند همگي از نوع تانك‌هاي ضدميني هستند كه ارتش امريكا يك دهه گذشته از آنها استفاده مي‌كرده است.
چين پيش از اين اعلام كرده بود كه هرچند نيروهاي پليس اين كشور با هماهنگي دولت مركزي افغانستان اقدام به عمليات‌هاي مشترك ضدتروريستي مي‌كنند اما ارتش آزاد مردمي چين تاكنون به افغانستان ورود پيدا نكرده است. درحالي كه چين در نشست مسكو درباره افغانستان حضور داشته است، ميليتري تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: چرا مساله افغانستان بايد براي چين مهم باشد؟ دو انگيزه وجود دارد: امنيت و مسائل تجاري.
از بعد امنيتي، جنبش تركستان شرقي در سرزمين خلافت كه گروه شبه‌نظامي اويغور ناميده مي‌شوند مدت‌ها است كه براي چين دردسر درست مي‌كنند و پكن به دنبال فرصتي است كه منطقه را از آنها پاكسازي كند. امريكا اين گروه را در سال ٢٠٠٢ در ليست گروه‌هاي تروريستي قرار داد. ارتش امريكا با حضور خود در افغانستان، تهديدي براي چين نيست و به نظر مي‌رسد كه امريكا نيز بي‌ميل به اين نيست كه در تامين امنيت افغانستان از اين كشور استفاده كند. درحال حاضر حدود ١٥ هزار نيروي امريكايي و ناتو در افغانستان حضور دارند و اين در حالي است كه اين رقم پيش از اين حدود ١٣٠ هزار نفر بوده است.
اين نيروها در مناطق محدودي پراكنده شده‌اند و بيشتر به كار آموزش نيروهاي افغان مشغول مي‌شوند. درحالي كه نيروهاي ائتلاف اندك اندك افغانستان را ترك كرده‌اند، وضعيت امنيتي رو به نزول رفته است و شرايط را براي ظهور يا تقويت شبه نظاميان القاعده و طالبان و اويغورها فراهم كرده است. برخي از منابع چيني مي‌گويند كه فعاليت‌هاي آنها در افغانستان با پاكستان هم هماهنگ شده است.
ميليتري تايمز در اين خصوص مي‌نويسد: در حال حاضر واشنگتن درخصوص حضور چين بر سر دو راهي قرار گرفته است. از يك سو كمك‌هاي چين در منطقه جنگ زده افغانستان مي‌تواند به امريكا و ماموريت اين كشور در افغانستان كمك كند و از سوي ديگر اختلاف‌ها با چين بر سر مسائل درياي چين جنوبي به قوت خود باقي است و واشنگتن نگران اين موضوع نيز هست. يك كارشناس مسائل منطقه در اين خصوص مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه امريكا مشتاق است آنجايي كه مي‌تواند با چين همكاري كند و آنجايي هم كه مي‌تواند در تقابل با چين قرار بگيرد. افغانستان به ثبات رسيده به نفع چين و افغانستان با هم است.
چين از بعد اقتصادي نيز به منابع طبيعي و معادن افغانستان نياز دارد و همچنين اين كشور را واسطه‌اي براي دستيابي به بازار آسياي مركزي مي‌داند. در سال ٢٠١٥ زماني كه طالبان قندوز را كه يكي از شهرهاي استراتژيك شمال افغانستان بود در اختيار گرفت، پكن موافقت كرد كه با كابل در مسير مبارزه با تروريست همكاري كند. اين كشور مبلغ ٧٣ ميليون دلار براي تقويت امنيت افغانستان بودجه اختصاص داد.
نيروهاي مرزي افغانستان نيز در چين آموزش ديدند و ارتش چين هم تجهيزات سنگين در اختيار افغانستان قرار داد. بسياري تحليلگران اعتقاد دارند كه در حال حاضر مسائل مورد اختلاف چين با امريكا مي‌تواند هر حوزه‌اي را در بربگيرد جز افغانستان چرا كه حضور چين در اين كشور هيچگاه نمي‌تواند قابل مقايسه با نفوذ و حضور فعلي امريكا باشد.
- 17
- 2
