به بهانه پخش سایه بان، محکومین، لیسانسه ها و... / همذات پنداری بدون شباهت در روزگار رقابت!

 این روزها سه سریال تولیدی سیما در فضایی متنوع روی آنتن است و سریال «عمودی ها» نیز اخیراً به آنتن شبکه سه اضافه شده است تا در یک ساعت غیر پیک روی آنتن برود تا شب های طولانی زمستان را بر مخاطبان سیما کوتاه کند. اینکه تلویزیون در یکی – دو سال اخیر به تنوع ژانر در جذب انواع مخاطب توجهی بیش از قبل نشان داده و مشخصاً در چیدمان کنداکتور یک هماهنگی محسوس بین شبکه ها در تنوع فضای قصه و سریال دیده می شود جای بسی خرسندی است چرا که رسانه ملی به پرمخاطب ترین رسانه موجود در دسترس باید به آحاد مخاطب فکر کند و این تصور غلط که تلویزیون به پایین ترین سطح مخاطبش در این روزها رسیده را با نمایش آثار متنوع تکذیب کند. به نظر تلویزیون حتی در روزگار قدرت و قوت فضای مجازی پرمخاطب و پرطرفدار است فراموش نکنیم رسانه قابل اعتماد خانواده ایرانی هرگز به این راحتی جایگاهش را از دست نمی دهد چرا که مخاطب تلویزیون در چند حوزه خبر، سریال، پخش مستقیم فوتبال، برنامه ۹۰ و… به این راحتی دور رسانه متبوعش را خط نمی کشد.

 تنوع ژانر

برای جذب انواع مخاطب در تلویزیون به تنوع در برنامه سازی، نگاه، قصه، ساختار، سبک و… احتیاج است. باید برنامه ساز تلویزیونی به دنبال فکر و ایده جدید و نو باشد تا تماشاگر با دیدن آثار تکراری از رسانه ملی عاصی نشود. این تنوع ژانر امروز در پخش سریال های تلویزیونی وجود دارد و مخاطب هر چند نتواند خودش را در دل سریال ها پیدا کند اما می تواند سریال مورد علاقه اش را در تلویزیون پیدا کند. به هر حال تلویزیون از پرداختن به برخی موضوعات بخصوص در حوزه آثار نمایشی دوری می کند اما در حوزه های مرسوم در حال حاضر شاهد یک تنوع منطقی در پخش سریال های سیما هستیم که جدا از اینکه دست مخاطب در انتخاب باز است، سبک و سیاق چیدمان بخش به سمتی رفته که سریال ها به شکل تمام و کمال از سوی مخاطبان قابل پیگیری است.

 شبکه یک «محکومین»

یک سریال اپیزودیک با داستانهای متنوع که برخی از قصه ها قطعاً قوی و پرکشش و برخی نیز از حالتی متوسط برخوردار هستند که باید در ادامه دید. سریال «محکومین» استارت بسیار خوب و ویژه ای داشت، داستان اپیزود اول مخاطبان تلویزیون را امیدوار کرد. به یک اتفاق ویژه که البته در ادامه با آن شدت و حدت اتفاق نیفتاد، که این مسئله از خواص سریال اپیزودیک است. با نگاهی اجمالی به موضوعاتی که دست مایه سریال سازی در مجموعه اپیزودیک «محکومین» شده می توان امیدوار بود این مجموعه تماشاگرش را ناراضی نگه نخواهد داشت. سریال های اپیزودیک در روزگاری که پیش می آید که مخاطب نتواند تمام سریال را دنبال کند اتفاق خوبی است. به شرط آنکه در ساخت این دست آثار مدیریت هزینه شود تا تمام اپیزودها از اوضاع مناسبی در تولید و جذب بازیگر برخوردار باشند. آنچه در تعریف اولیه سریال وجود داشت و اتفاقاً نگاهی فرهنگی در پس اثر دیده می شد، مجازات جایگزین بود، در واقع مقرر بود براساس هر جرم رخ داده به جای تنبیه یا مجازات از نوع مرسوم، مجرم به شیوه ای دیگر که اصولاً نگاهی انسانی به آن وجود دارد دوران محکومیت خود را از جرم مرتکب شده سپری کند. جا انداختن این موضوع فرهنگی در جامعه قطعاً از طریق سریال و نزدیک شدن مخاطب بسیار مؤثر و قابل تأثیر است. در کل سریال «محکومین» که ساخته مشترک سید جمال سیدحاتمی به تهیه کنندگی بهروز مفید است اتفاقی قابل دفاع است.

سریال «محکومین» بازیگران زیادی را در اپیزودهای مختلف به خود می بیند اما فراموش نکنیم لیلا زارع در نقش مددکار اجتماعی پای ثابت سریال است. کاراکتری وزین و متشخص که با شخصیت های مختلف براساس اپیزودها ارتباط متفاوتی برقرار می کند و بی شک حضور او در این سریال به عنوان پاشنه آشیل سریال محسوب می شود.

 شبکه ۲ «سایه بان»

این چند وقت اخیر راجع به سریال «سایه بان» شبکه۲ مطالب مختلفی خوانده اید. در همین صفحات بانی فیلم از زوایای مختلف این مجموعه تلویزیونی را به لحاظ کارگردانی، بازیگر و قصه مورد بررسی قرار دادیم. اما نکته ای که شاید این سریال را از زاویه ای نو به بررسی نشست ساخت سریال از آدم های باور جامعه است. شخصیت های سریال برادران محمودی از همین اطراف ما هستند، یکی از نکاتی که معمولاً در نقد سریال های مختلف مورد بحث است، خلق کاراکترهای فرازمینی و گاهی به دور از واقعیت زندگی است.

سریال «سایه بان» در طراحی شخصیت ها به تعریفی از زندگی رسیده است پس نمی توان آدم هایی درشت و غیرقابل باور را در دل سریال باور کرد.

تمام سریال «سایه بان» نمایی از زندگی محسوب می شود، در دل روایت قصه زندگی جریان دارد، مگر در لحظاتی که نوع مونتاژ به شدت نمایشی می شود و البته این سلیقه تیم سازنده است و شاید با سلایق بسیاری همگونی نداشته باشد اما باید گفت سریال آدم هایش را از زندگی پیدا کرده است و با آنها به نمایش رسیده است، قرار نیست ما آدم های نمایش را در دل سریال ببینیم و آنها را تائید یا تکذیب کنیم. بررسی کامل سریال بماند برای پلان پخش مجموعه، اما سریال «سایه بان» امروز جزو آثار پرمخاطب شبکه دو و تلویزیون جمهوری اسلامی محسوب می شود چرا که فضای خودمانی سریال مخاطب را با خود می کشاند.

 شبکه۳ «لیسانسه ها»

سریال «لیسانسه ها» و اصولاً سریال طنز لازمه آنتن تلویزیون در تمام فصول است. به هر حال ذوق و سلیقه مخاطب خسته تلویزیون که علاقه مند است با دیدن یک سریال طنز تغییر حس و حال دهد و روز کاری را پشت گذاشته و خواب آرامی را تجربه کند اصولاً بر این پایه است، سریال جذاب طنز را در کنداکتور تلویزیون پیدا کند. سریال فانتزی سروش صحت از چند وجه قابل بررسی است. او زبان متفاوتی را برای نقد و بررسی ذهن اجتماعی اش مدنظر دارد، موضوعات و سوژه های او در طول سریال گاه تکرار می شوند اما مراقبت او در تغییر زاویه پرداختن به مسائل اجتماعی این فرصت را به او و تیمش داده تا بکر و جذاب باقی بمانند. «لیسانسه ها»ی سروش صحت از چند بازیگر بامزه برخوردار است که به تنهایی می توانند لحظات بی داستان سریال را تا حدودی هندل و پیش ببرند اما نکته اینجاست تماشاگر سریال «لیسانسه ها» در دنبال کردن این مجموعه به دنبال فضای شاد در لحظه است و هرگز به دنبال سرنوشت شخصیت ها نمی گردد. «لیسانسه ها» در یک قسمت پتانسیل ایجاد لبخند و جدا کردن مخاطب را از حال و روزش دارد، بد نبود اگر صحت در فصل جدید شخصیت های محوری نو با دغدغه های جذاب دیگر را به سریالش اضافه می کرد او می توانست با این فرمول چاله های سریالش را در برخی از لحظات که قصه کشش لازم را ندارد پر کند اما این اتفاق رخ نداد تا سریال «لیسانسه ها» با همان تیم ثابت و کاربلدش و البته ذهن فانتزی و خلاق سروش صحت تا امروز جذاب پیش برود.

سروش صحت را از آن مدنظر کارگردانی خالق و خوش فکر باید دانست که در طنزسازی مخاطب را به ذهن خودش نزدیک می کند نه اینکه به ذهن مخاطبش نزدیک شود. او به دنبال جا انداختن سبک و سیاق خود در روایت طنز تلویزیونی است و هرگز در این راه سرعتش را کم نکرده است، ساختمان پزشکان، پژمان و امروز «لیسانسه ها» نشان از این دارد که او تعریف خود را در طنازی تلویزیون پیدا کرده و بازخورد سریال در فصل جدید و شاید فوق لیسانس ها خبر از آن دارد که او حالا حالاها درگیر رفقای لیسانسه اش خواهد بود.