جشنواره بین‌المللی شعر اشراق چند سالی است در فضای شعر حوزه برگزار می‌شود و توانسته علاوه بر کشف استعدادهای درخشان در سطح ملی و بین‌المللی به یک جشنواره تاثیرگذار در فضای ادبی جهان اسلام و خصوصا ایران تبدیل شود. به همین بهانه گفت‌وگویی داشتیم با «سیدمحمدجواد شرافت» شاعر خوشنام کشورمان و دبیر چهارمین جشنواره بین‌المللی شعر اشراق.
به عنوان نخستین سوال بفرمایید چندمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر اشراق در حال برگزاری است؟ فراخوان آن در چه تاریخی منتشر شده و اختتامیه آن چه تاریخی خواهد بود؟
چهارمین جشنواره بین‌المللی شعر اشراق امسال [سال ۹۶] فراخوان داده است و برگزار خواهد شد، اختتامیه نیز آذرماه امسال در قم خواهد بود. این جشنواره ویژه طلاب علوم دینی فراخوان داده است و همه طلاب جهان اسلام می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند. عزیزان شیعه و اهل تسنن که طلبه و شاعر هستند می‌توانند آثار خود را به این جشنواره ارسال کنند.
این جشنواره در چند بخش و با چه موضوعاتی برگزار خواهد شد؟
جشنواره در ۳ بخش شعر کلاسیک، شعر نو و شعر کودک و نوجوان با موضوع آزاد فراخوان داده است اما موضوع ویژه این جشنواره بحث نقد هنرمندانه جاهلیت مدرن و توصیف شکوهمندانه دفاع از حریم و حرم اهل بیت علیهم‌السلام است.
نام این جشنواره، جشنواره بین‌المللی شعر اشراق است، یعنی طلبه‌های علوم دینی از دیگر کشورها هم می‌توانند در آن شرکت کنند. آیا فقط آثار زبان فارسی در جشنواره شرکت داده خواهد شد؟
تفاوتی که فراخوان امسال با دوره‌های قبل دارد این است که در این دوره علاوه بر زبان فارسی به ۵ زبان عربی، اردو، ترکی، انگلیسی و اسپانیولی ترجمه شده است. فراخوان هم ترجمه و هم ارسال شده است و پذیرای آثار شرکت‌کنندگان در این ۶ زبان هستیم. نگاه ما این است که با گستره بیشتر مخاطبان، بتوانیم معارف دینی و اندیشه حوزوی را در زبان‌های مختلف به مخاطب‌های گوناگون برسانیم. فراخوان ارسال آثار تا سی‌ام مهرماه مهلت داشت و مخاطبان از طریق سایت eshragh.ir و پرتال اشراق که مرتبط به مرکز فرهنگی- هنری دفتر تبلیغات اسلامی است می‌توانستندآثار خود را ارسال کنند.
این جشنواره از سوی چه ارگان یا نهادی برگزار می‌شود؟
اصلی‌ترین نهاد برگزارکننده جشنواره بین‌المللی شعر اشراق مرکز فرهنگی- هنری دفتر تبلیغات اسلامی است که توسط انجمن شعر طلاب که زیرمجموعه همین نهاد است برگزار می‌شود. نکته‌ای که می‌خواهم بر آن تأکید کنم و ان‌شاءالله شما نیز بر آن تأکید بیشتری کنید، تشکر و قدردانی از عزیزانی است که این جشنواره را در دوره‌های قبل برگزار کردند. توجه داشته باشید ما دوره چهارم را مقابل دوره‌های قبل نمی‌بینیم بلکه ادامه‌دهنده راهی هستیم که دوستان ما در ۳ دوره قبل شروع کردند و این جشنواره برگزار شد و الحمدلله تاکنون به سطح خوبی رسیده است و دوستان شاعر ما نیز نسبت به این جشنواره شناخت پیدا کرده و آثارشان را در سال‌های گذشته هم ارسال کرده‌اند. اولا از برادر شاعرم جناب آقای روشن سلیمانی تشکر می‌کنم که هم طراح این برنامه بوده و هم ۲ دوره دبیری این جشنواره را بر عهده داشت و همچنین از برادر شاعرم جناب حاج آقا سیدعبدالله حسینی که از پیشکسوتان شعر حوزه هستند. ایشان هم دبیر سومین دوره بودند و از اینکه همچنان با ما همکاری می‌کنند تشکر می‌کنم. ما از ایشان در کسوت‌های مختلف بویژه مواقعی که نیاز به اساتید داشته باشیم استفاده می‌کنیم و خواهیم کرد، این کلیاتی راجع به جشنواره بود.
این جشنواره هر سال برگزار می‌شود؟
هر ۲ سال یکبار یعنی به صورت دوسالانه است.
این جشنواره طی سال‌های گذشته با چه موضوعاتی برگزار شده؟چه بازخوردهایی داشته است؟و آیا از همان ابتدا جشنواره به صورت بین‌المللی بوده است؟
۲ دوره اول به صورت ملی و دوره سوم به شکل بین‌المللی برگزار شد ولی فقط آثار به زبان فارسی دریافت می‌شد. این دوره بین‌المللی است و آثار، علاوه بر زبان پارسی به زبان‌های پنجگانه‌ای که عرض کردم شرکت خواهند کرد. در ۳ دوره گذشته هم موضوع آزاد بوده اما گاهی موضوعی ویژه مطرح شده است، مثلا موضوع ویژه دوره دوم، حضرت امام(ره) بودند و ۵۰ سالگی قیام پانزده خرداد و دوره قبل هم موضوع ویژه، نقد شیعه انگلیسی و سنی آمریکایی بود.
این جشنواره چقدر در فضای ادبی کشور و نیز فضای شعری حوزه‌های علمیه تاثیر داشته است؟
در مجموع باید گفت پیوند بین شعر و حوزه پیوند دیرپایی است یعنی تعداد زیادی از شاعران مطرح ادب فارسی از حوزویان و ملبس بوده‌اند، نه اینکه فقط در مکتبخانه‌ها درس خوانده باشند، بلکه حوزه را به معنای امروزین حوزه گذرانده‌اند مثل شیخ بهایی، مرحوم غروی اصفهانی که ما به نام کمپانی می‌شناسیم، فیض کاشانی، فیاض لاهیجی و فصیح الزمان شیرازی و از معاصران نیز علامه طباطبایی، حضرت امام(ره) و همچنین حضرت آقا. هم‌اکنون از بین ۵ یا ۶ مرجعی که در قید حیات هستند- که خداوند حفظ‌شان کند- بیش از نصف‌شان شاعرند و از این جهت ما نمی‌خواهیم شعر را در حوزه اثبات کنیم چون الحمدلله این اتفاق از قبل افتاده ولی برای کشف رویش‌های تازه و ترغیب دوستانی که در این عرصه کار می‌کنند این جشنواره شکل گرفته و از دهه ۶۰ با نام شعر و قصه طلاب آغاز به کار کرد، چند دوره برگزار شد، یک مدتی تعطیل شد و بعد جشنواره هنر آسمانی برگزار شد ولی چون آمیخته‌ای از چند هنر بود مورد استقبال شعرا قرار نگرفت و به همین دلیل پیشنهاد برگزاری این جشنواره داده شد.
استقبال طلبه‌ها و روحانیون از این جشنواره چگونه است؟
خیلی از دوستان طلبه ما - البته تجربه شخصی بنده است - وقتی طرح شب‌های حجره را برگزار می‌کردیم، دیده شد به سمت ما نمی‌آیند، البته با بهانه‌های مختلف که می‌گفتند ریا می‌شود، با اخلاص سازگاری ندارد و...، پس ما باید به سمت دوستان صاحب ذوق برویم و به آنها بفهمانیم که واقعا می‌شود درس و شعر را با هم دنبال کرد، کما اینکه مراجع بزرگ این کار را کردند. مراجع هم در ایام پیری شاعر نشدند و در جوانی شاعر شدند و البته ما باید اینها را به دوستان‌مان ثابت کنیم و دوستانی که در این حوزه خوب کار می‌کنند را تشویق کنیم که الحمدلله سال به سال ما این رویش‌ها را می‌بینیم. به عنوان مثال در همین دیدار سالانه رمضانی شعرا با مقام معظم رهبری که هر ساله شاهد آن هستیم گاهی وقت‌ها دیده می‌شود بخشی از شعرخوانی‌ها مربوط به دوستان طلبه شاعر ما است و خیلی مواقع در این محفل حضور پررنگی دارند.
هدف کلی این جشنواره صرفا شناسایی شعرای طلبه است یا اهداف دیگری نیز از برگزاری آن دنبال می‌کنید؟
ما در این جشنواره در کل ۳ هدف را دنبال می‌کنیم، اولا کشف و شناسایی استعدادهای تازه که برای‌شان برنامه داریم، ثانیا تشویق و ایجاد انگیزه برای دوستان شاعری که فعالیت‌شان در سطح خوبی است و سوم ترویج شعر و شعرخوانی در حوزه‌های علمیه برای عموم طلاب. در کنار اینها ترویج معارف دینی با زبان هنر و تولید آثار که جای خود را دارد. ما برای اینکه به این ۳ هدف برسیم ابتدا باید یادی کنیم از آقای بیاتانی که دبیر علمی ما در جشنواره هستند، آقای رضا خورشیدی‌فرد که دبیر هنری - اجرایی ما هستند و دوستانی که با ما همکاری می‌کنند. واقعا دغدغه من و دوستان این بوده است که اولا این جشنواره صرفا یک فراخوان و اختتامیه نباشد. در فاصله بین فراخوان که حدودا ۲ ماه پیش داده شده است تا اختتامیه که آذرماه است، چند نشست برگزار کردیم و برگزار خواهیم کرد، البته زحمات بسیار زیادی کشیده شد ولی این اتفاق بسیار ارزشمند بود، باید کمی گستره زمانی و مکانی جشنواره را بیشتر کنیم کما اینکه گستره زبانی‌اش را هم بیشتر کرده‌ایم. تا همین لحظه که بنده با شما صحبت می‌کنم ما ۳ نشست شعرخوانی داشتیم؛ یک نشست در ایام بزرگداشت شهدای منا و با همین موضوع شهدای منا و وحدت اسلامی در گنبدکاووس برگزار شد. در آنجا با حضور شاعران شیعه و اهل تسنن راجع به شهدای منا و وحدت اسلامی شعرخوانی شد. یک محفل شعرخوانی دیگر در دهکده گردشگری وسف که اطراف قم هست با موضوع ویژه شهید حججی همزمان با ایام شهادت این شهید بزرگوار برپا شد که جزو نخستین برنامه‌هایی بود که برای این شهید برگزار شد. یک محفل شعرخوانی هم در تبریز همزمان با سالگرد درگذشت شهریار داشتیم که اشعار ترکی و پارسی خوانده شد و موضوع ویژه هم بحث مسلمانان میانمار بود. یعنی ما سعی کردیم کمی از قم خارج شویم و دوستان شاعر و اساتید ما به شهرهای دیگر هم تشریف ببرند. در همین برنامه‌ها هم جناب استاد زکریا اخلاقی و هم جناب آقای زمانی حضور داشتند که ریاست انجمن شعر طلاب را بر عهده دارند. در کنار این ۳ محفل، ۲ محفل دیگر هم داریم، یک محفل شعرخوانی در مشهد خواهیم داشت که موضوع شعر عاشورایی است و یک محفل هم در اهواز خواهیم داشت که موضوع ویژه بحث شهدای حله است که بسیار مظلوم و غریب هستند. در ۲ هفته گذشته ۶ پیکر شهید به داخل کشور منتقل شد و ما این محافل را برگزار می‌کنیم برای اینکه وسعت جشنواره را از یک اختتامیه خارج کرده باشیم. در کنار این نشست‌ها چندین نشست تخصصی هم داشتیم از جمله یک نشست بررسی ظرفیت‌ها و ظرافت‌های زبان‌های زنده دنیا (همان ۵ زبانی که گفته شد) با حضور کارشناسانی که در این حوزه‌ها شناسایی شدند و آثارشان را ارائه کردند و نظرات‌شان را راجع به زبان‌های پنجگانه‌ای که غیرفارسی است بیان کردند. یکی از دغدغه‌های جدی ما این است که امسال تفاوتی با سال‌های قبل داشته باشیم. در این دوره جشنواره را از رتبه‌بندی خارج کردیم یعنی رتبه‌های اول، دوم و سوم نداریم بلکه در همه موضوعاتی که عرض کردم ۴۰ برگزیده داریم و ۳۵ کمک‌هزینه سفر به عتبات عالیات به مبلغ یک میلیون تومان به دوستان اهدا می‌شود و ۵ جایزه ویژه به مبلغ ۲ میلیون تومان که هزینه سفر به عتبات عالیات است تقدیم برگزیدگان خواهیم کرد. در کنار این موارد برای‌مان بسیار مهم است بعد از جشنواره، دوستانی که شعرشان به مرحله نهایی رسیده ولی برگزیده نشده‌اند یعنی دوستانی که صاحب استعداد شناخته می‌شوند، برای آنها یک اردوی تفریحی- ادبی داشته باشیم به این علت که بسیاری از شعرا شعرهای خوبی دارند اما ممکن است یک عنصر شعر لنگ بزند، مثلا در این سفرهای استانی طلبه و ملبسی دیده‌ایم که شعر خوبی می‌خواند، هم از لحاظ زبان، هم خیال و هم اندیشه و وزن اما شعر قافیه ندارد، بنابراین باید یک اردویی برگزار شود که اساتید شعر بیایند و برای آن دوستانی که در جشنواره دیده شدند، ان‌شاءالله این مهارت‌افزایی اتفاق بیفتد.
آیا اشعار و محتوایی که در این جشنواره مطرح و بیان خواهد شد به صورت مکتوب نیز در اختیار مردم قرار خواهد گرفت؟
ما در این دوره سعی می‌کنیم ۲ کتاب داشته باشیم و یک ویژه‌نامه مفصل. سیدسلمان علوی، دبیر ویژه‌نامه ما هستند و بنا است یک ویژه‌نامه تخصصی فراتر از ویژه‌نامه‌های خبری با چند مصاحبه مفصل با افراد مختلف و نه فقط در حوزه شعر بلکه در حوزه علوم انسانی، معارف دینی و بحث‌های اندیشه‌ای داشته باشیم که آن هم فکر می‌کنم ویژه‌نامه خوبی خواهد بود. همچنین قرار است آثار برگزیده را منتشر کنیم و به جشنواره برسانیم و اگر بتوانیم برگزیده‌ای از شعر ۳ دهه اخیر حوزه را منتشر کنیم.
فرمودید کشف استعداد؛ در این ۴ دوره که جشنواره برگزار شده است چه استعدادهایی کشف و به جامعه ادبی معرفی شدند؟
تیم برگزاری جشنواره، برگزیدگان دوره‌های قبل هستند. دوستانی مثل سیدسلمان علوی را داریم که از شاعرهای شناخته‌شده حوزه هستند و آقای محمدحسین انصاری‌نژاد و دوستان دیگری که در حال حاضر در حوزه حضور ندارند ولی در دوره‌هایی در این فضا فعال بوده‌اند. بسیاری از دوستان، کارشناسان، داوران و دبیران جشنواره محسوب می‌شوند مثل سیدمهدی موسوی و یحیی علوی‌فرد.
گویا این افراد دیداری هم با حضرت آقا داشتند، ممکن است راجع به آن توضیح دهید؟
ما در دوره سوم به اتفاق حاج آقای حسینی و جناب دکتر حسنی که مسؤول مرکز فرهنگی- هنری دفتر تبلیغات هستند و آقای دکتر واعظی رئیس دفتر و دوستانی که برگزارکننده بودند خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم که یک پیام تصویری هم برای جشنواره داشته باشیم. ایشان حکایت مرحوم بحرالعلومی را نقل کردند و فرمودند ایشان وقتی در مسیر نجف به کربلا پیاده می‌رفتند بیتی از طالب آملی می‌خوانند که یک مصرع آن این است «از ضعف به هرجا که نشستم چمن شد» و به آن طلاب عرب‌زبانی که با ایشان بودند می‌گویند شما هم می‌توانید عربی بگویید؟ با این حرف حضرت آقا بر انس بین شعر و حوزویان تأکید کردند و نکات خوبی گفتند که در همان دیدار پخش شد. تلاش ما این است اگر بتوانیم امسال با جمعی از شرکت‌کنندگان و برگزیدگان این چند دوره و اساتید شعر و حوزه با حضرت آقا دیداری داشته باشیم که البته قول‌هایی داده شده و نامه نگاری‌هایی هم انجام شده که ان‌شاءالله اگر قطعی شد راجع به این موضوع نیز صحبت و اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
- 17
- 4
