«علی معلم دامغانی از فرهنگستان هنر رفت»؛ یکشنبه شب این خبر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. معلم که از ۲۰ دی‌ماه سال ۸۸ ریاست این مجموعه را به عهده داشت، حالا پس از چیزی حدود ۹ سال به دنبال نامه رئیس‌جمهوری از این سمت کناره‌گیری کرد و معاون امور هنری او یعنی علیرضا اسماعیلی به عنوان سرپرست فرهنگستان منصوب شده است.
اما در این ۸ سال مدیریت معلم بر فرهنگستان چگونه بود؟ با حجت امانی سرپرست سابق موسسه فرهنگی- هنری صبا در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید. امانی از شهریور ۱۳۹۵ مدیر هنری موسسه صبا شد و از اواخر بهمن همان سال به عنوان سرپرست موسسه فرهنگی- هنری صبا وابسته به فرهنگستان هنر منصوب شد. اما در جریان پرونده تابلوهای بانک پاسارگاد از این سمت برکنار شد.
علی معلم، ۹ سال عهده‌دار سمت مدیریت در فرهنگستان هنر بود. شما از سال ۸۳۳ تا سال گذشته با عناوین مختلف در فرهنگستان فعالیت داشته‌اید. در این چند سال مدیریت آقای معلم را چگون ارزیابی می‌کنید؟
یکی از اشکالاتی که به وضعیت این چند سال فرهنگستان وارد است، پایدار نبودن مدیران است. مدیر یک بخش برای برنامه‌ریزی در حوزه خودش نیاز به زمان دارد اما به دلیل تحولات بسیار که در بخش‌های مختلف فرهنگستان به وفور شاهد آن بودیم، عملا امکان این برنامه‌ریزی فراهم نبود. به عنوان مثال فردی همزمان مسئولیت مدیریت چند بخش را بر عهده داشت اما ناگهان از تمام این مسئولیت‌ها برکنار می‌شد. این اتفاقات آسیب‌های بسیاری به فرهنگستان می‌زد.
علاوه بر اینکه فرهنگستان مخاطب اصلی خودش را از دست داده بود. فرهنگستان مرتب اصرار داشت که برای صندلی‌های خالی همایش برگزار کند که حتی خود کارکنان فرهنگستان هم به عنوان مخاطب این نشست‌ها نبودند و تنها با دو سه نفر این همایش‌ها برگزار می‌شد. همه این موارد ناشی از برنامه‌ریزی‌های لحظه‌ای بود. متاسفانه سیاست‌گذاری خاصی وجود نداشت. البته در سال یکی دو مورد پروژه‌های خوبی در فرهنگستان اجرایی می‌شد اما آنقدر فنی نبود که پاسخگوی نیاز جامعه باشد.
در این ۹ سال چه نقاط مثبتی وجود داشت؟
یکی از نقاط مثبت مدیریت معلم، استقبال او از افراد مختلف بود. اما متاسفانه مداومتی در این زمینه وجود نداشت اما همین استقبال از افراد مختلف نکته مثبتی بود اما ادامه‌دار نبودن آن باز هم به برنامه‌های فرهنگستان آسیب می‌زد.
در یک سال گذشته مسائل مختلفی به وجود آمد که حاشیه‌های بسیاری را برای فرهنگستان هنر به دنبال داشت.
شاید مهمترین و جنجال‌برانگیزترین اتفاق، ماجرای تابلوهای بانک پاسارگاد و پارس آریان بود. چنین برخوردهایی از سوی مدیریت فرهنگستان چقدر به اعتبار این سازمان آسیب رساند و چه پیامدهایی را به دنبال داشت؟
قطعا روش رسانه‌ای کردن در ماجرای بانک پاسارگاد روش مناسبی نبود. تابلوهای زیادی در فرهنگستان وجود داشت. اگر مساله‌ای هم وجود داشت باید از راه‌های قانونی و روش‌های دیگری با حفظ حرمت افراد پیگیری می‌شد. اگر نقد و مشکلی وجود داشت می‌شد با پادرمیانی واحدهای مربوطه و مراجع ذی‌صلاح حل شود. جنجالی کردن این جریان باعث لکه‌دار شدن اعتبار فرهنگستان شد. عدم اعتماد کسانی که فرهنگستان را به عنوان مکانی برای عرضه آثار هنری و اجرای برنامه‌های مختلف می‌دانستند از پیامدهای این روش برخورد نامناسب بود. اگر آبروی کسی برود و در رسانه‌ها هم مطرح شود، جمع کردن آن کار بسیار مشکلی خواهد بود.
وضعیت گنجینه فرهنگستان یکی دیگر از مواردی است که حساسیت‌های بسیاری در مورد آن وجود داشت. در این ۹۹ سال وضعیت آثار گنجینه فرهنگستان چه تغییری داشته است؟ آیا تا به حال لیستی از آثار جایی منتشر شده یا سامانه‌ای برای ثبت آنها در این ۹ سال درنظر گرفته شده است؟
البته من از بازه زمانی پس از قطع همکاری خود با فرهنگستان چندان اطلاع ندارم اما بنابر شنیده‌هایم آقای معلم تمهیداتی در‌خصوص گنجینه در نظر گرفته‌اند و مقداری امنیت افزایش یافته است ولی چگونگی مرمت‌‌ها جای سوال دارد. البته خواسته شما هم بسیار مهم است باید کتابچه یا وب‌سایتی رفرنسی برای پژوهشگران تهیه شود.
اینکه همه آثار رول شده و تلنبار شده باشد قابل قبول نیست، آن هم آثار کسانی که جزو پیشگامان نقاشی معاصر ما هستند و بعضا در قید حیات هم نیستند. افرادی که مسئولیت داشته‌اند باید در پاسخگو باشند. انباری که برای نگهداری آثار در نظر گرفته شده بود وضعیت مناسبی نداشت، پنجره‌ها به سمت بیرون بود، فرهنگستان در محل پرتردد و پرترافیک واقع شده است، گرد و غبار از این پنجره‌ها که منافذشان باز بود، داخل می‌آمد و این اتفاقات باعث تسریع روند تخریب آثار می‌شد.
در این چند سال آیا این روند اصلاح شد؟
تا جایی که اطلاع دارم، آقای معلم به هشدارهای مطرح‌شده در رسانه‌ها توجه کرد و امنیت را بالا برد اما کار اساسی‌ای صورت نگرفت.
یکی از اقدامات مهم فرهنگستان در چند سال اخیر اجرای پروژه‌های پژوهشی بود. در این قسمت چقدر موفق عمل شد؟
چند همایش پژوهشی در خور در این سال‌ها صورت گرفت مثل همایش آجر و آجرکاری در معماری ایران اما بسیاری از پژوهش‌ها بسیار عجولانه بود، به این صورت که امروز تصمیم می‌گرفتند که برای هفته آینده سخنرانی را برای برگزاری برنامه‌ای دعوت کنند. در صورتی که باید نیازهای جامعه هنری در نظر گرفته شود و متناسب با آن برنامه‌ریزی صورت بگیرد. برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت که هنوز هم تکلیف آنها مشخص نیست. به عنوان مثال پژوهشی درباره موسیقی محلی و موسیقی شاهنامه انجام شد که قراردادهایش هم موجود است، کار هم تحویل داده شد اما اقدامی روی آن انجام نشد. پژوهش‌های نیمه‌کاره از این دست زیاد است. امیدواریم در مدیریت جدید فکری به حال این پروژه‌ها شود.
علیرضا اسماعیلی که پیش از این معاونت هنری فرهنگستان را به عهده داشت به عنوان سرپرست معرفی شده است. گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال ریاست او صورت گرفته است. تحقق این گمانه‌ها به سود فرهنگستان است یا خیر؟
افراد بزرگی پیش از این در فرهنگستان وجود داشتند که سرمایه‌های علمی و فرهنگی کشور هستند، مثل دکتر بلخاری یا دکتر نامور مطلق و افراد دیگری که متاسفانه با بی‌مهری از فرهنگستان رانده شده‌اند. مهم نیست که مسئولیت مدیریت فرهنگستان به عهده چه کسی باشد، مهم این است که فرهنگستان به روزی برگردد که برای تمامی افراد صاحب نظر کرسی داشته باشد و تولید علم صورت بگیرد. اما از همه این موارد مهم‌تر توجه به موسسه فرهنگی – هنری صبا است. اخیرا نمایشگاه‌های بسیار سطح پایینی در آنجا برگزار می‌شود که حتی در شان فرهنگستان هم نیستند. بنابراین نیاز است که بازنگری صورت بگیرد.
موسسه صبا آکادمی هنر ایران است. بسیاری از گالری‌ها از نمایش آثاری که حالا در صبا به نمایش درمی‌آیند امتناع می‌کنند. متاسفانه گاهی شاهد برگزاری نمایشگاه‌های فوق‌العاده بی‌محتوا و سطح پایین در گالری صبا هستیم. امروز جامعه و مردم کاملا بر همه چیز نظارت دارند. مردم انتظار ندارند جایی به عنوان موسسه صبا و آکادمی هنر ایران از حداقل استانداردهای لازم هم برخوردار نباشند. امیدوارم مدیر بعدی توجه بیشتری به این مسائل داشته باشد.
فاطمه امین‌الرعایا
- 9
- 1
