تنگه کافری، مهمترین زیستگاه استقراری دوران نوسنگی

به گزارش ایسنا، بهمن ماه چهار سال قبل بود که خبر رسید قرار است ۱۲۰ محوطه و بنای تاریخیِ سد سیمره در مسیر رودخانه‌ی سیمره در شهرستان «بدره» بین استان ایلام و لرستان، با آبگیری سد سیمره به زیر آب بروند، محوطه‌ای که به واسطه‌ دوره‌های تاریخی شناخته شده در آن مانند دوره‌های نوسنگی،‌ عصر مفرغ، عصر آهن و دوره‌های تاریخی تا اسلامی، برخی کارشناسان آن‌ها را مشابه «تیسفون» توصیف می‌کنند. در دره‌ای با ۴۲ کیلومترمربع مساحت، هشت روستا و تعدادی زمینِ کشاورزی مردم منطقه.

هر چند با پیگیری‌های انجام شده در آن زمان، برای مدتی آبگیری سد به تاخیر افتاد تا در بخش‌های تاریخی مهم قرار گرفته در این محوطه کاوش‌های نجات‌بخشی انجام شود، با این وجود و در مواقعی که آب سد در این محوطه پایین می‌آید باستان‌شناسان، کاوش‌های نجات‌بخشی را ادامه می‌دهند و هر بار نیز سازه، اثر یا بخشی از این شهر تاریخی نمایان می‌شود.

در آخرین بررسی‌های انجام شده در این محوطه‌ی تاریخی در سد سیمره نیز، گروه کاوشِ "تنگه کافری" به این نتیجه رسیده‌اند که "تنگه کافری" در این منطقه تاریخی "یکی از مهمترین زیستگاه‌های استقراری از دوران نوسنگی تاکنون است.

لیلی نیاکان با اعلام خبر آغاز سومین فصل کاوش‌های نجات‌بخشی تنگه کافری گفت: سومین فصل کاوش‌های باستان شناسی در "تنگه کافری" بخشی از حوضه آبگیر سد سیمره در محوطه‌های گورستان و استقرار "چم‌پاپی"  و "کوشک رویه" در استان ایلام است، این حوزه فرهنگی را تا کنون می‌توان یکی از مهمترین محوطه‌ها از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره ساسانی در این محدوده جغرافیایی  به حساب آورد .

این باستان شناس با اشاره به این نکته که کاوش‌های انجام شده در این حوزه فرهنگی به صورت پروژه نجات‌بخشی و با همکاری  شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران انجام می‌شود، بیان کرد: انجام این طرح باعث شناخت بیشتر ویژگی‌های استقراری از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره ساسانی در این محدوده جغرافیایی شده است.

به گفته نیاکان، بر اساس نتایج بررسی‌های اولیه که روی این محوطه با توجه به پایین ‌آمدن تراز آب در سال ۱۳۹۴ انجام شد، تنگه کافری را می‌توان یکی از مهمترین زیستگاه‌های استقراری از دوران نوسنگی تاکنون دانست و گفت: در این فصل تمرکز کاوش‌های نجات بخشی روی گودال‌های سودجویان فرهنگی و آبکندهایی است که بر اثر پایین آمدن تراز آب دریاچه بقایایی از معماری آثار آشکار شده بود، متمرکز است.

به گفته‌ی نیاکان، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ به دلیل گسترش ساختارهای معماری فاخر و آثار سفالی و ادوات سنگی و دیگر آثار ارزشمند به دست آمده، وسعت یافته‌اند.

مدیر طرح کاوش‌های نجات‌بخشی سد سیمره افزود: در ادامه بررسی و کاوش به دلیل غنای آثار  و مهم بودن فازهای فرهنگی ساختارهای استقراری هزاره چهارم تا هزاره سوم نیز در  این دوره سه کارگاه ایجاد شد، که ساختارهای معماری این دوره از قطعات سنگ‌های رودخانه‌ای به صورت خشکه‌چین با ملات گِل با چیدمانی منظم به شکل اتاق‌های با ابعاد کوچک و متوسط با ورودی و کف‌های با اندود گل و کف‌های سنگ چین همراه با سفال‌هایی مربوط  از هزاره چهارم پیش از میلاد روی سطح شیب‌دار بستر صخره‌ای شکل گرفته بود.

دوره های ۶هزار ساله

این باستان‌شناس گفت: با توجه به آثار شاخصی مانند سفال‌های لبه واریخته و دیگر آثار مرتبط با این دوره فرهنگی می‌توان تاریخ‌گذاری این دوره را تا کنون به هزاره چهارم پیش از میلاد در این حوزه فرهنگی نسبت داد، هر چند هنوز کاوش در این محوطه ادامه دارد .

او از دیگر اهداف اصلی این فصل کاوش را ادامه شناسایی بقایای ساختارهای فاخر معماری از دوره‌ی ساسانی اعلام کرد که پس از پایین آمدن تراز آب درفصل گذشته مجددا بخشی از این سازه معماری آشکار و پس از کاوش بقایای ساختاری یک بنای حکومتی با پلانی مشخص از این دوره مشخص شد.

نیاکان بیان کرد: این روند، پس از نقشه‌برداری، مستندنگاری و مطالعات تاریخی و باستان شناسی و عملیات سامان‌دهی و حفاظت این بنای فاخر با هم‌اندیشی با پژوهشکده ابنیه و بافت‌های فرهنگی تاریخی و پژوهشکده حفاظت  و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برای جلوگیری از تخریب بیشتر که بخشی از تاریخ معماری این حوزه فرهنگی را در دوره ساسانی رقم می‌زد، حفاظت و پوشانده شد.

این باستان‌شناس با تاکید بر این‌که مطالعاتِ باستان‌شناسی و دیگر آثار به دست آمده در این فصل، نشان داد که این فرآیند می‌تواند باعث پی‌بردن به دیگر فازهای مختلف تاریخی این دوره و وسعت گسترش این ساختار معماری به صورت استقراری منسجم در این محدوده جغرافیایی باشد، گفت: در این فصل کاوش هدف برای ادامه شناخت این مجموعه استقراری همزمان با شناخت فضاهای جدیدی بودکه مرتبط با فضاهای پیشین می‌توانست وجود مجموعه دیگری از بناهای وابسته به این مراکز حکومتی را با اجرای همان پلان معماری که در فصل گذشته به دست آمده بود، آشکار کند .

شناسایی بنای ستون دار

نیاکان آثار معماری به دست آمده در این فصل را تاکنون شامل بنای ستون‌دار با ایوان و رواق‌هایی همراه با تاق‌های قوسی شکل، طاقچه‌ها، پایه ستون‌های به جای مانده و بقایایی از کف‌های گچی و گچبری‌هایی نفیس و اشیای فلزی و سفالینه‌های شاخص  این دوره اعلام کرد .

به گفته این باستان‌شناس، کشف این ساختارهای معماری به هم پیوسته و دیگر آثار فاخر در "تنگه کافری" بیانگر برخورداری این محدوده جغرافیایی در زمان خود است که از یک ساختار نظامند اقتصادی در این حوزه فرهنگی بوده است.

او تاکید کرد: ادامه پژوهش‌ها در این حوزه فرهنگی می‌تواند روند تغیرات فرهنگی و جمعیتی را در دوره‌های زمانی بیان شده، روشن کند.