حایل - هایل
این دوکلمه را نباید با هم اشتباه کرد.
«حایل» اسم است به معنای آن چه میان دو چیز واقع شود و مانع اتصال آن ها باشد.
اما «هایل» صفت است به معنای ترسناک و هولناک.
برای تشخیص این دو کلمه می توان با توجه به محل قرارگیری شان در جمله از آن ها استفاده کرد.
خورش - خورشت
«خورش» اسم مصدر از فعل «خوردن» است که درمتون قدیم پارسی به چند معنی به کار رفته است. از جمله: «عمل خوردن و چیز خوردنی و نیز نعمت آذوقه» که امروزه هیچ کدام از آن ها رایج نیست.
ولی در عوض به معنای دیگری از این لفظ استفاده می کنند؛ «غذایی که همراه برنج یا نان خورده می شود.»
امروزه واژه خورش در تداول مردم خورشت گفته می شود و اشکالی ندارد و استفاده از آن اشتباه نیست.
دکترا - دکتری
هر دو کلمه به یک معنی است جز این که «دکترا» واژه ای فرانسوی است و «دکتری» مرکب است از واژه فرانسوی دکتر.
اگر قرار باشد واژه بیگانه ای به عاریت گرفته شود بهتر است که از میان گروه واژه های هم خانواده خارجی فقط یکی برگزیده شود.
براین اساس واژه «دکتری» بر «دکترا» رجحان دارد و صحیح تر است که از آن استفاده شود.
ذلت - زلت
کلمه «ذلت» به معنای خواری و حقارت و متضاد کلمه «عزت» است.
اما کلمه «زلت» به معنای سهو، اشتباه و خطاست و معادل پارسی آن واژه «لغزش» است.
زرع - ذرع
«زرع» به معنای کاشتن وکشت است و با زراعت، زارع و مزروع از یک خانواده است.
اما «ذرع» یکی از مقیاس های قدیمی برای اندازه گیری طول و معادل ۱/۴ متر بوده است. از این کلمه امروزه بیشتر در حرفه فرش و قالی استفاده می شود.
سفیر - صفیر
«سفیر» به معنای پیام آور از جانب شخصی نزد شخص دیگر است.
اما «صفیر» به صدای سوتی که معمولا با گرد کردن لب ها برمی آید، گفته می شود.
شست - شصت
واژه «شست» به انگشت بزرگ و پهن دست و پا گفته می شود.
اما واژه «شصت» [۶۰ ] عدد است و هر دو کلمه پارسی هستند.
ولی ظاهرا برای تمایز میان معنای آن ها یکی را با «س» و دیگری را با «ص» می نویسند.
درمتون کهن پارسی هر دو واژه با «س» آمده است.
صخره - سخره
«صخره» به معنای تخته سنگ بزرگ است.
اما «سخره» یعنی مورد ریشخند قراردادن و توسعا «بازیچه» است.
- 10
- 2
