چرا اینترنت به شدت مردانه است؟

 فضای اینترنت به شدت مردانه است؛ این را آمار و بررسی‌های دقیق تایید می‌کنند. بررسی‌های انجام شده توسط Inclusive Internet Index روی ۸۶ کشور که ۹۱ درصد از کل جمعیت جهان را در اختیار دارند، نشان می‌دهد که به‌طور متوسط ۵/ ۳۳ درصد از مردان احتمالا بیشتر از زنان به اینترنت دسترسی دارند. در بعضی از مناطق محروم شهری، مردان تا یک یا حتی دو برابر بیشتر از زنان آنلاین هستند.

برای یافتن چرایی این موضوع باید دلایل چنین نابرابری‌هایی را پیدا کرد. زنان در سراسر جهان دسترسی کمتری به آموزش داشته و شانس کمتری برای ورود به بازار کار دارند. این در حالی است که در صورت یافتن شغل هم معمولا درآمدی تا یک‌چهارم کمتر از همکاران مردشان خواهند داشت. با این اوصاف چندان هم عجیب به نظر نمی‌رسد که زنان برای آنلاین شدن موانعی مانند نداشتن آگاهی و دانش کافی، نداشتن استطاعت مالی و البته نداشتن زمان کافی و ... را پیش روی خودشان داشته باشند.

گران و زمانبر

در قاره آفریقا، به‌عنوان نمونه‌ای از مناطق محروم جهان، گوشی‌های موبایل میزان دسترسی به اینترنت را تا حد زیادی افزایش داده‌اند، اما هزینه آنلاین شدن در هیچ کجای دنیا تا این اندازه گران نیست. در کشورهای این منطقه ارائه سرویس اینترنت موبایل با ترافیک یک گیگابایت برای یک ماه، به‌طور متوسط تنها برای ۱۳۳ دقیقه وب‌گردی کفایت می‌کند. بد نیست بدانید که در این کشورها هزینه استفاده از اینترنت موبایل به‌طور میانگین ۱۰ درصد از درآمد ماهانه افراد را به خود اختصاص می‌دهد.

این میزان - به‌عنوان بخشی از درآمد- تا ۱۰۰ برابر بیشتر از میزان پرداختی رایج شهروندان ساکن در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) است. شرکت‌های مخابراتی در آفریقا برای جذب مشتریان بیشتر، بسته‌های پیشنهادی‌شان را همراه با سرویس‌های پخش برنامه‌های ورزشی تلویزیونی ارائه می‌دهند که برای مردان جذابیت بیشتری دارند تا زنان. «داناراج تاکور» مدیر بخش تحقیقات Web Foundation در این مورد می‌گوید: «گاهی ممکن است مرد خانه تنها گوشی موبایل یک خانواده را در اختیار داشته باشد، بنابراین در چنین شرایطی زنان هیچ دسترسی به اینترنت و فضای مجازی نخواهند داشت.»

بررسی‌های اتحاد اینترنت مقرون به صرفه (Alliance for Affordable Internet) در این زمینه نشان می‌دهد که این هزینه باید تا ۲ درصد درآمد ماهانه کاهش پیدا کند تا افراد بی‌بضاعت امکان آنلاین شدن را داشته باشند.  با این همه تنها نداشتن هزینه و دانش کافی نیست که شکاف جنسیتی دیجیتال را بیشتر می‌کند. تحقیقات مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد زنان بیشتر از مردان کار بدون حقوق و مواجب انجام می‌دهند و به همین دلیل وقت آزاد کمتری هم دارند. در یکی از تحقیقات انجام شده توسط  Web Foundation روی زنان در ۱۰۰ کشور در حال توسعه جهان، مشخص شد که آنها معتقدند آنلاین شدن، چندان ارزش صرف وقت را ندارد.

حقی مردانه!

علاوه بر اینها یکی از دلایل عدم برابری زنان و مردان در موضوع دسترسی به اینترنت به خصوص در جوامع مردسالار این است که دسترسی به تکنولوژی و جهان گسترده آنلاین آن به‌عنوان حقی مردانه تلقی می‌شود. اخیرا تحقیقی از مردان ساکن دهلی نو درهندوستان و مانیل در فیلیپین انجام شده است که نشان می‌دهد نیمی از آنها معتقدند مردان باید امکان محدود کردن فعالیت‌های آنلاین زنان را داشته باشند. این در حالی است که دوسوم آنها موافقند که زنان اصلا نباید در مکان‌های عمومی مانند کافی نت‌ها از اینترنت استفاده کنند. چنین مکان‌هایی اغلب در سلطه‌‌ای مردانه هستند، اما جو زمخت و ترسناک آنها به تنهایی بازدارنده نیست.

«نانجیرا سامبولی» یک مدیر ارشد سیاست‌گذاری در Web Foundation در این مورد معتقد است: «وقتی مردم کافی‌نت‌ها را می‌سازند، یک ضعف اساسی در طراحی آنها وجود دارد. فرض بر این است که کافی‌نت‌ها مکان‌های امنی برای ورود زنان هستند، اما اغلب این‌طور نیستند. این در حالی است که اگر آنها از ساعت ۹صبح تا ۵ بعد از ظهر باز باشند، طبیعتا برای زنانی که احتمالا مشغول نگهداری از بچه‌ها یا خانه‌داری هستند یا شغلی بیرون از خانه دارند، قابل استفاده نخواهند بود تا به این ترتیب همچنان پشت در بسته کافی‌نت‌ها بمانند.»

زن‌ستیزی آنلاین

علاوه بر همه اینها، زنان در فضای مجازی با آزار و تعرضات مختلفی مواجهند. زن‌ستیزی در اینترنت بسیار رایج است. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ مرکز Pew Research در واشنگتن انجام داد، مشخص شد که -از میان شرکت‌کنندگان- یک‌چهارم زنان جوان هدف  آزارهای جنسی آنلاین قرار گرفته بودند و حتی بیشتر آنها مجبورند به‌صورت مخفیانه آنلاین شوند.

در شهر نایروبی در کنیا و شهر کامپالا در اوگاندا، زنان نرخ بالایی از آزار جنسی آنلاین را گزارش کرده‌اند. جالب است بدانید که هر دو این شهرها کمترین تعداد زنان آنلاین را در سراسر جهان دارند. با این حال اما بعضی از کشورها با این موانع و آزارها به شکلی جدی مقابله کرده‌اند. در این کشورها سهم زنان و مردان از حضور در دانشگاه‌ها یکسان است یا حتی زنان سهم بیشتری از دانشجویان دانشگاه‌ها را به خود اختصاص می‌دهند.

در همین کشورها است که شکاف جنسیتی دیجیتالی کمرنگ و محو شده یا حتی نسبتی معکوس پیدا کرده است. شاید جامائیکا نمونه‌ای از این کشورها باشد. در این کشور زنان بیشتر از مردان به اینترنت دسترسی داشته و آنلاین هستند. این شاید انعکاسی از حاکمیت طولانی‌مدت حضور زنان در دانشگاه معتبر و شناخته شده West Indies در پایتخت این کشور یعنی  کینگستون است.

ندا لهردی