روزهای ناخوش غول‌های IT چین

مدیران شرکت تنسنت، غول IT چین، ۱۱ نوامبر سال جاری، بیستمین سال تاسیس این شرکت را جشن گرفتند. اگرچه ورود به یک دهه جدید را می‌توان برای این شرکت به فال نیک گرفت، اما انتشار مقاله‌ای با عنوان «چه کسی تنسنت را می‌کشد؟» در سایت خبری-تجاری چینی نشان می‌دهد، این شرکت در آغاز دهه سوم زندگی خود باید حساس‌تر باشد.

از نظر کسانی که این لینک را در شبکه اجتماعی وی‌چت (مهم‌ترین محصول  تنسنت) به اشتراک می‌گذارند، این عنوان حاوی اطلاعات اغراق‌آمیز و گمراه‌کننده‌ای است. به نظر می‌رسد دست به دست شدن این مقاله، نتیجه اقدام تنسنت برای پاکسازی محتوا (پس از سرکوب سیستم عامل‌های محبوب آنلاین توسط رگولاتوری‌های دولتی) در ماه آوریل است، اما تنسنت همچنان کار خودش را انجام می‌دهد. برخی کاربران وی‌چت برای تمسخر این مقاله را فقط برای برجسته کردن این تغییر منتشر کردند. بنابراین جای تعجب نیست که تنسنت حالا که پای به دهه سوم زندگی خود گذاشته، حساسیت بیشتری به خرج بدهد. سهام آن‌که از سال ۲۰۰۴۴ در هنگ‌کنگ معامله شده، در سال جاری به میزان ۲۸۸ درصد کاهش یافته است.

در حالی که این شرکت در همین زمان در سال گذشته، اولین شرکت آسیایی بود که توانست به ارزش ۵۰۰  میلیارد دلار دست پیدا کند که این رقم در ژانویه ۲۰۱۸ به ارزش ۵۷۳میلیارد دلار رسید.  از آن زمان تاکنون این شرکت  ۲۱۸ میلیارد دلار از دست داده که تقریبا معادل ضرر بوئینگ یا اینتل است. اگرچه سهام سایر شرکت‌های اینترنتی چینی، از جمله شرکت‌های اینترنتی نت‌ایز (NetEase) و JD.comm بدتر از تنسنت هستند. اما با این حال این نزول آشکار است.

تنسنت پس از نزدیک به ۱۳ سال، اولین کاهش سود سه ماهه خود را در سه ماه منتهی به ژوئن منتشر کرد و توضیح داد عامل اصلی این کاهش قانون بازدارنده‌ای بود که از درخواست برای ‌بازی‌های ویدئویی جدید جلوگیری می‌کرد. اگرچه تنسنت کسب وکارش را در حوزه مختلف، از وام و بیمه‌های آنلاین گرفته تا کلینیک‌های پزشکی آفلاین گسترش داده، با این وجود، بیش از ۴۰ درصد درآمدآن از محل گیم‌ها است.

  آخرین شرط‌‎‎بندی بزرگ آن در بازی‌های موبایل، بازی آنلاین چند نفره «میدان نبرد ناشناخته بازیکنان» بود، روزانه جمعیتی حدود ۵۰ میلیون نفر از گیمرهای چینی بازی می‎‎کنند، اما به دلیل بلوکه کردن درآمد آن، تنسنت نمی‌تواند سود  کند. تعلیق و محدودیت‌های دولت که در ماه مارس بدون توضیح آغاز شد، انتظار می‌رفت در پاییز کاهش یابد. بنابر پیش‌بینی تحلیلگران، تنسنت باید تا نیمه دوم سال ۲۰۱۹ در مقابل آن دوام بیاورد. حتی زمانی که مجوز بازی‌ها دوباره شروع ‌شود، دولتاعلام کرده تعداد آنها محدود خواهد بود. تنسنت برای جلوگیری از نگرانی‌ حزب کمونیست درباره سلامت روانی و جسمی گیمرهای  جوان، زمان گیم محدود و یک سیستم کنترل هویت کاربران را ایجاد می‌کند. استیو چو از یک بانک سرمایه‌گذاری چینی می‌گوید: شاید رگولاتورهای بی‌ثبات تنها عامل کاهش بازی‌های آنلاین نباشند.

ممکن است کاربران به سادگی زمان کمتری در بخش‌ سرگرمی‌های آنلاین تنسنت صرف ‌کنند و سایر رقبا سهم بازار آن را بگیرند. برای مثال، متوسط تعداد گیمرهای فعال روزانه بازی پرچمدار آن، یعنی Honour of Kings، در یک سال گذشته تا یک پنجم و در ماه سپتامبر تا ۵۴ میلیون نفر کاهش یافته است. سرمایه‌گذاران نامطمئن و نگران، همگی روی این مساله متمرکزند که آیا غول IT می‎تواند همان‌طور که وارد دهه سوم عمر خود می‌شود، رشد و توسعه خود را حفظ کند. اکثرا موافقند که گیم بخش مهمی از درآمد شرکت بوده، اما به‌عنوان اصلی‌ترین عامل رشد آن باقی نخواهد ماند. به هر حال، دو نگرانی جدی در این خصوص وجود دارد.

از آنجا که بخش گیم تنسنت بسیار خوب عمل کرده، این شرکت در سایر بخش‌های کسب و کارش پول کمی دارد. اگرچه ماهانه ترافیکموبایل بیش از یک میلیارد کاربر فعال در چین صرف تبلیغات دیجیتالی می‌شود، با این حال، تنسنت به درستی درباره روند تبلیغات در ویچت نگران است. این شرکت در سال گذشته حدود ۱۰درصد کل هزینه‌های شخص ثالث تبلیغات دیجیتال در چین را در اختیار داشت. اما موتور جست‌وجوی بایدو، ۱۹۹ درصد را به‌دست آورد و علی‌بابا، تقریبا یک‌سوم را به خود اختصاص داد.

نگرانی دیگر این است که سود بلوکه‌شده، حفظ سرمایه‌گذاری کلان در سایر بخش‌های کسب و کار را برای تنسنت سخت‌تر خواهد کرد. این شرکت در رقابت با علی‌بابا برای ایجاد کاربران جدید و منابع رشد، مشارکت غیرمستقیم در زمینه‌های مختلف مانند تحویل مواد غذایی و آموزش آنلاین، از استارت‌آپ‌های موفق حمایت کرده است.

در برخی زمینه‌ها مانند رایانش ابری، این دو شرکت مستقیما رقابت می‌کنند. جری لییو از بانک UBSS، می‌گوید اگرچه سرمایه‌گذاران تنسنت از این رویکرد پشتیبانی می‌کنند، اما فروش گسترده‌تر فناوری ناشی از تشخیص این است که بخش اینترنت بالغ چین در حال تبدیل شدن به «بازی با حاصل جمع صفر»  است. می‌گوید: پلت‌فرم‌های غالب برای پیشرو ماندن باید بیشتر سرمایه‌گذاری کنند و بنابراین حاشیه سود آنها در حال کاهش است. اولین طرح بازسازی داخلی تنسنت در سپتامبر سال ۲۰۱۲ اعلام شد که سرنخی برای تفکر شرکت ارائه می‌دهد.

در آن، استراتژی تنسنت تغییر بلندمدت از اینترنت مصرف‌کننده به سمت سرویس‌های تجاری است که نشان از یک شروع جدید برای ۲۰ سال آینده شرکت دارد. این واحد جدید برای صنایع ابری و هوشمند ایجادشده که تمام نرم‌افزارها را به‌محض درخواست(on-demand) و خدمات آنلاین خود برای شرکت‌هایی که به دنبال خدمات دیجیتال هستند ترکیب می‌کند. پونی ما ، رئیس تنسنت، در این‌باره گفته میدان جنگ اصلی برای اینترنت موبایل، از مصرف‌کنندگان به شرکت‌ها در حال انتقال است.

علی‌بابا  که برای آنلاین‌کردن کسب و کارها از طریق بازار بزرگ مجازی خود به‌وجود آمد، یک رهبر قوی در این عرصه است.  براساس گزارش شرکت تحقیقاتی IDCدر سال گذشته، این شرکت ۴۵ درصد بازار نوپای رایانش ابری، به ارزش ۶۹ میلیارد یوآن (۱۰ میلیارد دلار) را تصاحب کرد، درحالی‌که سهم تنسنت ۱۰ درصد بود. با این حال، درآمد تنسنت در خدمات ابری در سه ماه دوم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته دوبرابر شده است.

چو معتقد است علی‌بابا و تنسنت هر دو می‌توانند کسب‌وکارهای بزرگ را در رایانش ابری ایجاد کنند زیرا این بازار امکانات زیادی برای رشد دارد.  تنسنت دارای دارایی‌های قدرتمندی است. وی‌چت در بیش از ۸۰ درصد گوشی‌های هوشمند چینی‌ها است بنابراین یک بازار عظیم برای شرکت‌ها ارائه می‌دهد. این برنامه سال گذشته، یک پلت‌فرم مبتنی بر ابر معرفی کرد که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا از طریق اپلیکیشن‌های درون ویچت به نام برنامه‌های کوچک (mini programs) خدمات خود را در ویچت ارائه دهند.

بیش از یک میلیون برنامه کوچک وجود دارد که روزانه توسط بیش از ۲۰۰میلیون نفر استفاده می‌شود. ویچت در سال ۲۰۱۷ یک ویژگی به‌نام «برنامه‌های کوچک» راه‌اندازی کرد که صاحبان کسب و کار می‌توانند آن را در فضای ویچت ایجاد کنند. همچنین کاربران با نصب آن می‌توانند از خدماتی مانند کیف پول موبایلی یا خواندن کد QR اجناس در فروشگاه‌ها استفاده کنند.

با این حال، به گفته دیوید دای (David Dai) از شرکت تحقیقاتی سنفورد (Sanford)، درآمد تنسنت از برنامه‌های کوچک و سایر خدمات این‌چنینی هنوز نزدیک به صفر است. در همین حال، رقبا برنامه‌های کوچک خودشان را معرفی کرده‌اند. در میان آنها، بایتدنس (Bytedance)، یک غول IT جدید است که جوانان چینی را جذب ویدئو و اخبار خود کرده و با تکنولوژی هوش مصنوعی سر  و کار دارد و به‌نظر می‌رسد رقیب سرسختی برای تنسنت است.

به‌ویژه، روش بایتدنس برای جذب کاربران بسیار جوان و همچنین استعدادهای جوان، باعث کم شدن سهم تنسنت در بازار و در نهایت انزوای آن می‌شود. تنسنت برای اینکه بتواند جوانان بیشتری را جذب کند، در ماه آوریل برنامه ویدئویی کوتاه به نام ویشی (Weishi) را که پیش از این کنار گذاشته شده بود، احیا کرد و آن را تقریبا نسخه‌ای شبیه اپلیکیشن محبوب بایتدنس یعنی دوئین (Douyin) ساخت. پان لوئان، روزنامه‌نگار حوزه تکنولوژی در مقاله‌ای که با عنوان «تنسنت هیچ رویایی ندارد» منتشر کرد، گفته به‌نظر می‌رسد این غول IT لنگان و آهسته حرکت می‌کند چراکه تمام ساختار کلی آن در حال پیر شدن است. کارکنان جوان راه‌های کمی برای ارتقای موقعیت‌های تصمیم‌گیری دارند.

فرصت کمی (به شکلی که تنسنت برای سهام سایر شرکت‌ها صرف می‌کند) برای ساخت محصولات جالب وجود دارد. یک کارمند جوان که تنسنت را برای کار در یک شرکت تکنولوژی جدید ترک کرد، می‌گوید پرداخت در شرکت‌هایی مانند بایتدنس و Kuaishou (یک برنامه ویدئویی کوتاه که در آن تنسنت سهم دارد)، به شکل دیگری است و آنها بیشتر شبیه استارت‌آپ‌های خارجی کار می‌کنند. نفوذ گسترده و بی‌نظیر تنسنت نقطه تعادلی در دنیای آنلاین چین است که باید ثبات آن را حفظ کند، همان‌طور که به دنبال حفظ مشتریان تجاری است.

در مقیاس بزرگ‌تر، به نظر می‌رسد ویچت خودش را حفظ کند.  این برنامه برای تنسنت یک کانال توزیع قدرتمند گیم‌هایش فراهم کرده و اجازه داده تا محصولات جدید رقبا از جمله شبکه اجتماعی دوئین را از طریق بستن پلت‌فرمش، به دردسر بیندازد. اما تنسنت تحت‌فشار است و به‌نظر می‌رسد آن را می‌داند.  مارتین لائو، رئیس این شرکت در ماه گذشته مصرانه درخواست داشت «ما مجبوریم بیدار بمانیم»، چنین خویشتن‌نگری ضروری است. به گفته چو، این تفکر که «تنسنت می‌توانست برنده هر نبرد باشد» تا امسال بود. با وجود رقبای قوی‌تر در صحنه، این غول دیجیتالی نیاز دارد با دقت بیشتری وارد میدان رقابت شود.

سیمین عزیزمحمدی