سود برنجکاری در جیب دلالان

خبرهاي خوش براي کشاورزان مثل سراب است؛ وعده‌هاي بي‌سرانجامي که هر بار يکي زير گوششان مي‌خواند و تمام. از بيمه و پرداخت خسارت گرفته تا وام‌هاي کم‌سود که هيچ وقت نصيبشان نشده است. در ميان کشاورزان اما شاليکاران با زحمت زيادي که کاشت برنج برايشان دارد از همه بي‌نصيب‌ترند؛ کار زياد به ازراي دستمزدي ناچيز.

گاهي حتي اوضاع آن‌قدر خراب است که مرغوب‌ترين برنج جهان روي دستشان مي‌ماند و مجبورشان مي‌کند تا دسترنجشان را با قيمتي کمتر از آنچه بايد، براي فروش بگذارند. حالا اما چند سالي است که پاي مافيا به موضوع برنج باز شده، مافيايي که با تمام توان توافق بر سر منافع برنجکاران داخلي را وتو مي‌کند و با واردات برنج‌هاي نامرغوب و ارزان خارجي، بازار برنج کشور را در دست گرفته است.

سال ۹۲ بود که دولت مصوب کرد هرساله همزمان با فصل برداشت برنج داخلي از ابتداي مرداد تا ابتداي آذر، ثبت سفارش و واردات برنج خارجي ممنوع شود. ‏مصوبه‌اي امسال وزارت جهاد کشاورزي با ابلاغ نامه‌اي به سازمان توسعه تجارت، آن را تا ابتداي شهريور به تعويق انداخت. گفته مي‌شود دولت زير فشار مافياي اين محصول، ممنوعيت واردات برنج در فصل برداشت را لغو کرده است. 

رنج شاليکاري

نيمي از شاليزارها به برنج تبديل مي‌شوند؛ آن هم نه به اين سادگي. اغلب زنان در فصل کاشت، شالي‌ها را درون آب مي‌کارند. پنج ماه طول مي‌کشد تا محصول ثمره دهد. کارگران روزانه ۵۰ هزار تومان دستمزد مي‌گيرند، آن‌هم نه در تمام ايام سال بلکه تنها در ماه‌هاي کاشت، داشت و برداشت.

هر زمين‌دار، کارگرانش را براي هر سه‌مرحله به خدمت مي‌گيرد. دستمزد‌ها، گاهي روزانه و گاهي هرچند ماه يک‌بار از سوي کارفرما پرداخت مي‌شود. شاليزارها در شمال کشور ديگر به شيوه سنتي گذشته اداره نمي‌شوند. صاحبان زمين از خانواده و همسايه براي شاليکاري کمک نمي‌گيرند و ترجيح مي‌دهند کارگراني را براي اين کار استخدام کنند.

برخي از زمين‌داران، حتي ساکن منطقه نيستند و استخدام کارگر را هم به معتمدان خود در روستا سپرده‌اند. زمان کاشت و برداشت به نسبت شرايط آب و هوايي متغيير است. مرغوب‌ترين برنج جهان از زمين‌هاي شمال ايران برداشت مي‌شود؛ محصولي که هميشه زور زحمتش به سودش چربيده اما کشاورزان شمالي با آن خو گرفته‌اند.

خاک و آب‌وهوا تأثير مستقيمي بر مرغوبيت برنج دارد؛ براي همين است که استان‌هاي شمالي برنج مرغوب‌تري توليد مي‌کنند و استان‌هاي جنوبي‌تر، برنج بيشتري. کاشت اول در شمال کشور از فروردين آغاز مي‌شود، مرداد اما ماه ثمره است؛ ماه برداشت محصول.

در همين زمان کاشت دوم آغاز مي‌شود. شاليکارن مي‌گويند معمولا کاشت اول محصول بيشتري دارد. مرداد براي برنجکاران شمالي سراسر اميد است؛ اميدي که هر از چند گاهي خبر واردات برنج آن هم بسيار بيشتر از ميزان مورد نياز کشور، آن را کمرنگ مي‌کنند. 

در موضوع واردات ريگي به کفش داريم

اعلام آزادشدن واردات برنج در ماه گذشته همه را شوکه کرد. برنجکاران از سويي و مسئولان از‌سوي‌ديگر، اعتراض خود را نسبت به اين موضوع نشان داده‌اند. جميل عليزاده، رئيس اتحاديه شاليکاران، يکي از معترضان به تصميم اخير دولت درباره واردات برنج است. او به مي‌گويد: ما هرساله حدود ۸۰۰ هزار تن نياز به واردات برنج داريم.

اين نياز واقعي کشور است و نه نيازي است که آن را از کسي پنهان کنيم و نه نيازی که آن در بوق و کرنا کنيم. خود کشاورزان هم اين را مي‌دانند که برنج توليدي ما در ايران کفاف مصرف داخلي براي همه اقشار را نمي‌دهد؛ بنابراين بدون جنجال و سروصدا مي‌توانستيم اين ۸۰۰ هزار تن را وارد کنيم.

عليزاده توضيح مي‌دهد که بايد بازار را طوري تنظيم مي‌کرديم که بازار، ترکيبي از برنج‌هاي وارداتي و داخلي باشد. تنظيم بازار بايد به گونه‌اي باشد که ابتدا برنج‌هاي توليد داخل به بازار بيايد و پس از آن برنج را وارد کنيم اما باز اين واردات نبايد از سقف ۸۰۰ هزار تن مورد نياز بالاتر برود. 

او با انتقاد از تصميم مسئولان که گفته مي‌شود تحت‌تأثير فشارهاي بيروني هم بوده، مي‌گويد: آزاد کردن واردات برنج در فصل برداشت نشان مي‌دهد که ما درباره اين موضوع ريگي به کفش داريم. کم‌کم به اين نتيجه مي‌رسيم که اين بازي‌ها سهوي نيست و اين نمي‌تواند اشتباه يک کارشناس باشد.

به نظر مي‌رسد نيت برهم‌زدن بازار، يک نيت عمدي است. دولت به‌جاي تلاش براي تنظيم بازار، متأسفانه تلاش مي‌کند تا بازار تنظيم‌شده را هم برهم بزند وگرنه اعلام اينکه واردات برنج آزاد شده و تکرار دائم آن، باعث دلسردي و نا اميدي کشاورزان مي‌شود. 

پس از آزادي واردات برنج آن هم درست در زماني که بيشتر شاليزارهاي کشور در حال برداشت بود، اعتراضات زيادي از سوي برخي مسئولان مطرح شد. اعتراضاتي که با بهانه تنظيم بازار و حمايت از مصرف‌کنندگان براي کاهش قيمت برنج داخلي به آنها پاسخ داده شد.

عليزارده اما مي‌گويد اينها تنها توجيهاتي است که اصلا براي ما قابل‌قبول نيست. او مي‌گويد: اگر دولت فکر مي‌کند با اين کار قيمت برنج پايين خواهد آمد به‌شدت در اشتباه است. برنج ايران بازار مصرفي خود را دارد؛ بنابراين بهانه‌هاي حمايت از حقوق مصرف‌کننده کاملا بي‌اساس است زيرا برنج داخلي مصرف‌کننده خودش را دارد و برنج وارداتي هم مصرف‌کننده خودش. به نظر مي‌رسد در اين موضوع اگر ناآگاهي وجود نداشته باشد، حتما شيطنتي وجود دارد که اين شيطنيت دولت را هم تحت‌تأثير قرار داده است.

اشتباه بزرگ‌تر اما سپردن تنظيم بازار محصولات کشاورزي به وزارت کشاورزی است. سه سال پيش هم اعلام کردم که سپردن اين محصولات به وزارتخانه کشاورزي اشتباه محض است و باز هم اين را مي‌گوييم. او با اظهار تأسف درباره آزادشدن واردات برنج و شنيده‌هايي که آن را به يک مافياي بزرگ در کشور نسبت مي‌دهد، مي‌گويد: ما نمي‌خواهيم بگوييم واردات برنج تحت تأثير مافيا بوده يا نه اما آنچه مشخص بوده، اين است کساني که نفعشان در واردات برنج تأمين مي‌شود با دلايل و بهانه توانسته‌اند تأثير بگذارند و دولت را مجاب کنند تا واردات را در فصل برداشت آزاد کند. 

واردات برنج، تأمين نياز دلالان است

حالا ديگر سر اين موضوع توافق وجود دارد که دولت با اين تصميم در پي تأمين منفت کساني است که بازار واردات را در دست دارند. حسن خسته‌بند، نماينده مردم بندرانزلي در مجلس شوراي اسلامي درباره حواشي پيش‌آمده درزمینه آزادي واردات برنج مي‌گويد: مافياي برنج ابزاري براي توجيه واردات برنج به کشور است.

مافياي برنج از گذشته وجود داشتند و برنج در دستشان مانده و در تلاش هستند تا باوجود کارشناسان و افرادي که در دستگاه‌هاي کشور دارد، بتوانند واردات برنج را توجيه کنند. او با بيان اينکه ميزان تمايل مافياي برنج براي واردات در زمان برداشت محصول برنج بيشتر است، مي‌گويد: بدترين زمان واردات برنج زماني است که کشاورز در حال برداشت محصول خود از سطح مزارع است و درعين‌حال بهترين زمان براي مافياي برنج نيز همين مقطع است تا بيايند دست به واردات برنج بزنند و پس‌ازاينکه واردات برنج انجام شد،  به صورت مفتی از کشاورزان محصولاتشان را بخرند.

مافياي برنج پس از خريد مفتي محصول از کشاورزان در اواخر زمستان برنج‌هاي خود را از انبارها درمي‌آورند و به قيمت چندبرابر مي‌فروشند. او با اشاره به روشدن دست مافياي برنج در ادوار گذشته ادامه مي‌دهد: اين شگردي است که همه‌ساله مافياي برنج به‌کار مي‌برند و در خيلي از مواقع با تلاش نمايندگان مجلس شوراي اسلامي دستشان رو مي‌شد و واردات برنج خنثي مي‌شد. به گفته خسته‌بند، نمايندگان استان‌هاي شمالي در مجلس پيگير منع واردات برنج پس از تعطيلي مجلس خواهند بود.