ورود محصولات تراریخته به بازار میوه و تره بار کشور

در بازار میوه و تره بار کشور شاهد ورود محصولات تراریخته هستیم. بر اساس گفته‌های کارشناسان امر این محصولات به ظاهر زیبا و فانتزی مزایا و معایب فراوان دارند. برای مثال برخی از کارشناس می‌گویند که این محصولات تاثیرات ژنتیکی بر نسل‌های بعدی در پی داشته و همین مساله سلامت آیندگان را به خطر می‌اندازد. از سوی دیگر مسئولان در سازمان‌های مختلف ورود این محصولات را به بازار مصرفی کشور یکی از نیازهای اساسی می‌دانند. این در حالی است که تاکنون فواید مصرف این محصولات از سوی مجامع علمی تایید نشده است.

باید توجه داشت که این محصولات در کشور کشت نمی‌شود، اما امکان تراریخته‌بودن بذرهای وارداتی وجود دارد. برای مثال ۹۵‌درصد روغن خوراکی در کشور، وارداتی و از پایه‌های محصولات تراریخته و دارای کیفیت پایین است. همچنین امکان تشخیص تراریخته‌بودن بذرهای وارداتی کشت شده نیست، چون ممکن است شرکت تولید‌کننده و وارد‌کنندگان این بذرها بدون اطلاع‌رسانی آنها را در کشور به فروش رسانند. در فروردین سالجاری، عبدالرضا اقتداری، مدیر عامل شرکت دانش بنیان نگین بذر دانش اصفهان گفت: « در برخی کشورها کشت محصولات تراریخته ممنوع و در برخی دیگر اجازه کشت آن وجود دارد و در واقع فواید آن به اثبات نرسیده، اما مضرات آن ثابت شده است.» آنچه در ادامه می‌خوانید نظرات اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در گفت‌و‌گو با خبرنگار «آرمان» درباره وضعیت محصولات تراریخته در کشور است.

هر روز در کشور شاهد افزایش ورود محصولات تراریخته هستیم. این محصولات از طریق دستکاری‌های ژنتیکی تولید می‌شوند، در این شرایط مصرف آنها چه تاثیراتی روی سلامت افراد دارد.

بنده محصولات تراریخته را مصرف نمی‌کنم. نمی‌دانم هدف از تولید تراریخته چیست؟‌ به زبان انگلیسی محصولات تراریخته با نام مخفف hm شناخته می‌شوند؛ یعنی این محصولات از لحاظ ژنتیکی تغذیه شده است. هدف از کشت محصولات تغذیه شده از لحاظ ژنتیک این است که بتوان محصولات را به شکل مناسب نگهداری کرد. برای مثال اگر محصولی همچون گوجه فرنگی از بندر عباس به سمت تهران حمل شود، در این روند یک -سوم این محصولات در مقصد از بین می‌رود.

هرچند از طریق تغییرات ژنتیکی محصولی همچون گوجه فرنگی پوستش کلفت شده و فقط حدود دو‌درصد محصول از بین می‌رود. محصولات تراریخته از لحاظ ماندگاری و مقاومت برای نگهداری مناسب هستند، چون اغلب این محصولات آسیب نمی‌بینند. همچنین از لحاظ دیگر می‌توان این محصولات را به اشکال مختلف و در رنگ‌های متنوع از طریق محصولات تراریخته پرورش داد. برای مثال از این طریق می‌توان هندوانه را به شکل تو سرخ و به اشکال مکعب مربع، مکعب مستطیل و ... تولید کرد.

بسیاری از کارشناسان در حوزه بهداشت در سخنرانی‌ها به کررات جامعه را نسبت به مصرف این محصولات هشدار می‌دهند.

بله. بنده نیز این محصولات را استفاده نمی‌کنم. چندین کشور اروپایی و آمریکایی همچون انگلستان، فرانسه آلمان اتریش، هلند، ایتالیا و ... که قوی‌ترین افراد از لحاظ جایگاه علمی در آنجا حضور دارند، نیز مردم را از مصرف این محصولات باز می‌دارند. در این کشورها شاهد قوی‌ترین مجامع علمی همچون اکسفورد و کمبریج هستیم. این دانشگاه‌ها به دولت‌ها و مردم توصیه‌های فراوان درباره مصرف نکردن این محصولات می‌کنند. همچنین آمریکا تمام تلاش خود را برای خرید این محصولات از سوی کشورهای اروپایی کرده است. باید به این نکته اذعان داشت که آمریکا این محصولات را به شکل انبوه تولید می‌کند.

از سوی دیگر برخی از کشورهای دسته دوم و سوم جهان که این محصولات را خریداری می‌کنند، کشورهای سازنده را مجبور به برچسب زدن به این محصولات کرده‌اند تا خریدار از شیوه تولید این محصولات آگاه شود. در این اقدام فرد به شکل آگاهانه محصولات تراریخته را خریداری و مصرف می‌کند. از سوی دیگر این تغییرات ژنتیکی از لحاظ افقی منتقل می‌شود.

برای مثال در این شرایط اگر بار گوجه فرنگی از بندرعباس به تهران منتقل شود، در این فرآیند محصول تراریخته از بین نمی‌رود. باید تاکید کرد که اگر در باری همچون گوجه فرنگی حتی یک محصول تراریخته وجود داشته باشد، تغییرات ژنتیکی به کل بار منتقل می‌‎شود.

بنابراین می‌توان گفت که هنوز اطلاعات کافی درباره محصولات تراریخته در کشور وجود ندارد. کشورهای اروپایی نیز به‌دلیل مشخص نبودن مضررات و فایده‌های این محصولات از مصرف آنها ممانعت می‌کنند. بی‌شک این محصولات ژنتیکی بر نسل‌های بعد هم تاثیر دارند. برای مثال شاید به‌دلیل مصرف این محصولات در آینده نوزادانی متولد شود که انگشت نداشته یا سه انگشتی باشند.

محصولات تراریخته در حالی وارد کشور ما می‌شوند که هنوز کشاورز و باغدار این مرز و بوم که به شکل طبیعی محصول را تولید می‌کند، از سوی نهادهای متولی مورد حمایت قرار نمی‌گیرد. برای مثال بسیاری از این افراد در فصل برداشت محصول حتی هزینه‌ای که برای تولید این محصولات کرده‌اند را بدست نمی‌آورند. از سوی دیگر روز به روز بر میزان محصولات تراریخته در کشور افزوده می‌‎شود.

این نارسایی به‌دلیل مدیریت و اقتصاد نابسامان کشور بروز کرده است. برای مثال هم اکنون زردآلو با قیمت گران در بازار عرضه می‌شود. در حالی که این محصول در باغ‌های دماوند به قیمت ارزان خریداری می‌شود. در این شرایط فقط دلال‌ها از سود فراوان در تولید محصولات باغی بهره‌مند می‌شوند. به باور بنده اگر محصولات تراریخته به کررات وارد کشور شود، اما سیستم نابسامان اقتصادی کشور همچنان قیمت‌ها را افزایش ‌دهد، باز هم محصولات به قیمت‌ گزاف به دست مصرف‌کننده می‌رسد. در کشور ما محصولات به شکل طبیعی تولید می‌شود، یعنی محصولات با استفاده از حداقل کود و سم تولید می‌شود.

باید قدر این محصولات را بدانیم، چون این محصولات هیچ‌آثار ژنتیکی در خود نداشته، طبیعتا ضرری نیز برای مصرف‌کننده به همراه ندارد. بنده با تولید و عرضه این محصولات مخالف هستیم. هم اکنون مسئولان امر با تولید و عرضه محصولات تراریخته در کشور موافق هستند. تولید‌کنندگان بر این باورند که این محصولات در کشور با قیمت ارزان به دست مصرف‌کنندگان با قدرت خریدهای متعدد می‌رسد. حال باید به این نکته تاکید کرد که در کشور ما قانونی تحت عنوان برچسب زدن بر محصولات تراریخته وجود ندارد تا مصرف‌کننده با آگاهی این محصول را خریداری کند.

برای مثال در کشور انگلستان اگر یک محصول تراریخته باشد، باید از طریق برچسب زدن اعلام شود. جالب است بدانید که این برچسب به تمامی زبان‌های بازار مشترک اروپا وضعیت محصول را توضیح داده است. هرچند این اقدامات تاکنون در کشور ما انجام نشده و این محصولات نیز به کررات وارد می‌شود. با وجود اینکه این محصولات در مقایسه با دیگر محصولات طبیعی ارزان‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسد، اما می‌تواند تبعات فراوان داشته باشد. هر چند به‌دلیل انتشار ژن‌ها از این محصولات در ابعاد افقی می‌تواند تمامی محصولات را تحت تاثیر قرار داد، چون در هنگام انتقال ژن به محصولات تراریخته امکان انتقال چندین صفت و ایجاد مشکلاتی متعدد در گیاه وجود دارد.

برای مثال ممکن است، علت مقاومت گیاه به بیماری و آفت در اثر ایجاد سموم در گیاه باشد و این سموم مورد مصرف انسان قرار گیرد. تحقیقات کافی برای تایید سلامت محصولات تراریخته انجام نشده و سندی در تایید سلامت این محصولات وجود ندارد. بنده در صورت مشاهده این محصولات از مصرف آن خودداری می‌کنم. در برخی کشورها کشت این محصولات ممنوع و در برخی دیگر اجازه کشت آن وجود دارد.

زهرا سلیمانی