به گزارش ایران، «در حال حاضر در شرایط سخت بین‌المللی و جنگ سخت اقتصادی هستیم. اما لطف خداوند همچنان شامل حال ماست و با آن‌که کشور ما از قدیم‌الایام با بی‌آبی و کم‌آبی روبه‌رو بوده است، اما همچنان محصولات خوبی در کشور تولید می‌شود.» محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی چند روز پیش در گردهمایی سراسری کشت محصولات سال زراعی ٩٨- ٩٧ از روزهای پیش رو و وضعیت تأمین مواد غذایی صحبت کرد. این در حالی است که از اولین روزهای آغاز دور جدید تحریم‌های امریکا، عبارت «نفت در برابر غذا» به ترجیع بند صحبت‌های بدبینانه زیادی تبدیل شده و تکرار آن، هراس ایجاد کرده است. آنهایی که این نظرات را ارائه می‌دهند، اعتقاد دارند که ایران مانند عراق در سال‌های گذشته در نتیجه تشدید تحریم‌ها مجبور می‌شود که به این رویه روی آورد. اما کنکاش در دنیای اعداد، از داستان دیگری روایت می‌کند. روایتی که نشان می‌دهد ایران با تولید ۱۱۸میلیون تن محصولات کشاورزی، خودکفایی ۸۰ درصدی دارد و در وضعیت امنیت غذایی به سر می‌برد.
روایت اعداد از خودکفایی در تولید کالاهای اساسی
علی اکبر مهرفرد، معاون بازرگانی وزیر جهاد کشاورزی هفته گذشته درباره تأمین نیازهای غذایی چنین گفت: «ذخایر کالاهای اساسی کافی است. نگرانی برای تأمین نیازهای مردم در این زمینه وجود ندارد و نیاز به واردات گندم نداریم.» پیش از او وزیر جهاد کشاورزی و سایر مقامات این وزارتخانه نیز درباره تأمین کالاهای اساسی با اطمینان صحبت کرده بودند. این اظهارات نشان از خود کفایی دارد که طی سال‌های اخیر به بار نشسته است. بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی تولیدات محصولات کشاورزی ایران در سال گذشته به ۱۱۸ میلیون تن رسیده است. به این ترتیب، ۸۰ درصد از نیاز کشور از طریق تولید داخلی تأمین شده و خودکفایی ۸۰ درصدی در بخش کشاورزی ایجاد شده است.
بررسی جزئیات تولید کالاها حکایت از آن دارد که در سال‌های اخیر نیز تولید گندم همواره رقمی میان ۱۰ تا ۱۴.۵ میلیون تن بوده است. امسال نیز تا پایان آبان ماه و پایان سال زراعی، ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تن گندم خرید تضمینی شده است. تولید سایر کالاهای اساسی نیز به همین ترتیب از وضعیت خوبی برخوردار بوده است. بر اساس اعلام معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، در سال ۹۶ رکورد تولید شکر در ۱۲۰سال گذشته زده شد. براین اساس ۲ میلیون و ۱۵ هزار تن شکر تولید شد، در حالی که نیاز کشور به این محصول ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن است. به این ترتیب امسال نیازی به واردات شکر نیز وجود ندارد.
امسال همچنین حدود ۹۰۰ هزار تن برنج به کشور وارد شده، در حالی که نیاز وارداتی کشور یک تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن است. میزان واردات گوشت نیز نسبت به سال گذشته افزایش یافته و واردات روغن هم تقریباً متناسب با واردات سال گذشته بوده است. از سویی دیگر بخش کشاورزی ایران با تولید سالانه دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن گوشت مرغ جزو هفت کشور برتر تولید کننده دنیاست. این در حالی است که سرانه ۲۸ کیلوگرم مصرف گوشت مرغ در کشور ۲ برابر سرانه جهانی است و سالانه ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن گوشت طیور در کشور تولید می‌شود.
در حوزه شیر و لبنیات نیز تولید به اندازه‌ای است که صادرات هم صورت می‌گیرد. در سال ۹۶، ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تن لبنیات در کشور تولید و ۸۰۴ هزار تن از این میزان به کشورهای همسایه صادر شد. همچنین بر اساس اعلام معاون وقت وزیر کشاورزی در امور دام، درصد خوداتکایی تولید شیر در کشور در سال قبل ۱۰۸ درصد بوده و این روند امسال نیز ادامه داشته است. بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید تخم مرغ در دنیا ۷۰ میلیون تن است که ایران ۱.۳ درصد آن را تولید می‌کند و رتبه یازدهم جهان را در تولید این محصول دارد. سرانه تولید تخم مرغ در کشور نیز ۱۱.۵ کیلوگرم و از سرانه تولید جهان یعنی ۲ کیلو گرم بیشتر است.
در دیگر محصولات اساسی مانند دانه‌های روغنی و برنج نیز با وجود اینکه هنوز خودکفایی حاصل نشده است اما با افزایش عملکرد و افزایش تولید در واحد سطح، بدون اینکه بر میزان مصرف منابع آبی افزوده شود، مسیر به سمت افزایش تولید می‌رود. با انتخاب مجری برای طرح‌های مختلف محصولات کشاورزی مانند دانه‌های روغنی و برنج نیز برنامه‌ریزی‌های چند ساله برای خودکفایی در تولید این محصولات صورت گرفته است. سه محصول ذرت، جو و کنجاله سویا نیز که پایه تولید شیر، گوشت، مرغ و تخم مرغ است، تا نیمه شهریورماه تأمین شده و دراین زمینه مشکلی وجود ندارد. علی اکبر مهرفرد، معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید: «تا تاریخ ۱۶شهریور ۹۷ میزان واردات ذرت و جو نسبت به سال گذشته افزایش داشته، اما واردات کنجاله کاهش داشت و از آنجا که واردات دانه‌های روغنی افزایش داشته، بنابراین برای تهیه کنجاله با مشکلی مواجه نیستیم.»
امنیت غذایی چطور به دست آمد؟
«ایران الگوی بسیار خوبی است برای اینکه ببینیم چگونه می‌توان در شرایط بسیار سخت به امنیت غذایی دست یافت.» خوزه گراسیانو داسیلوا مدیرکل فائو دو سال پیش در دیدار با محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی چنین از امنیت غذایی ایران در زمان تحریم‌های پیشین صحبت کرده بود. حالا نیز در شرایط جنگ اقتصادی، ایران به خاطر اقدامات زیرساختی پیشین از امنیت غذایی برخوردار است. در سال ۹۱ تراز تجاری غذایی کشور منفی ۹ میلیارد و دویست میلیون دلار بوده است. در سال ۹۲ این تراز غذایی کشور اندکی بهبود یافت و به منفی ۸ میلیارد دلار رسید. وضعیت تراز غذایی کشور تنها مربوط به تولید و خودکفایی نیست بلکه ذخایر محصولات کشاورزی نیز در انبارها وضعیتی بحرانی را به وجود آورده بود. اما در سال ۹۳ این تراز تجاری بیش از ۲.۵ میلیارد دلار بهبود پیدا کرد و به عدد منفی ۵.۶ میلیارد دلار رسید. در سال ۹۴ و ۹۵ نیز با افزایش میزان صادرات و کاهش واردات این رقم به منفی ۳.۴ رسید و ۴.۷ میلیارد دلار بهبود پیدا کرد. در سال ۹۶ نیز، ۲ میلیارد و ۸۲۴ میلیون دلار کالا صادر شد که نسبت به سال قبل از آن ۱۷ درصد افزایش از لحاظ وزنی اما ۱.۷ درصد کاهش به لحاظ ارزشی داشته است. در حال حاضر نیز با وجود تغییراتی که در شرایط صادرات و واردات صورت گرفته است، باز هم امنیت غذایی به‌طور کامل وجود دارد.
تحقق امنیت غذایی و توسعه بخش کشاورزی همیشه از دغدغه‌های مهم دولت‌ها بوده و در اسناد بالادستی و قوانین کشورها نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز در قانون اساسی، سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه، به استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بخش کشاورزی اشاره و تأکید شده است. در قانون اساسی، بندهای ۱ و ۹ اصل ۴۴ بر افزایش تولیدات کشاورزی به منظور رفع نیازهای عمومی کشور و رسیدن به مرحله خودکفایی اشاره شده است. همچنین در سند چشم‌انداز نیز یکی از اهداف مهم توسعه یافتگی کشور «امنیت غذایی» اعلام شده؛ هدفی که باید با تکیه بر تولید از منابع داخلی و خودکفایی در تولید محصولات اساسی محقق شود. علاوه براین در برنامه پنجم توسعه نیز که در سال ۹۵ به پایان رسید، افزایش ارزش افزوده به میزان سالانه هفت درصد توأم با ارتقای کیفیت بهداشتی تولیدات محصولات کشاورزی و ارتقای سطح کلی حمایت از کشاورزی کشور به ۳۵ درصد ارزش تولیدات آن، مورد تأکید برنامه نویسان قرار گرفته است.
فضای مناسبی که در دولت یازدهم با استفاده از گشایش‌های بعد از برجام ایجاد شد، باعث شده است که حالا در دوره جنگ اقتصادی نگرانی‌های زیادی وجود نداشته باشد. در طول دولت یازدهم، افزایش تولیدات کشاورزی به میزان ۲۱ میلیون تن با رویکرد کاهش واردات و افزایش صادرات محصولات دارای مزیت صادراتی در دستور کار بود و میزان تولید کل محصولات کشاورزی از ۹۷ میلیون تن در سال ۹۲ به ۱۱۸ میلیون تن در سال ۹۵ افزایش یافت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این افزایش تولید از یک سو موجب بهبود امنیت غذایی با اتکا به تولید داخلی شده و از سوی دیگر در نتیجه افزایش بهره وری، موجب بهبود معیشت و درآمد کشاورزان شده است. در خصوص افزایش تولیدات کشاورزی، افزایش تولیدات باغی چشمگیر است. محمدعلی طهماسبی معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به افزایش ۳,۳ میلیون تنی تولیدات باغی در دولت یازدهم گفته بود:«توسعه ۵۰۰ هزار هکتاری باغ‌ها در اراضی شیبدار در برنامه ششم پیش‌بینی شده است.»
جایگاه جهانی ایران درتولید کالاهای اساسی
چه آمارهای داخلی و چه آمارهای فائو تأیید کننده توسعه و موفقیت در بخش کشاورزی است. ایران به لحاظ جمعیتی در رتبه ۱۸ جهان قرار دارد اما در تولید ۲۱ محصول کشاورزی رتبه‌های تک رقمی را بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش فائو، ایران در زمینه تولید ۳۰ محصول مهم کشاورزی جزو ۲۰ کشور نخست دنیا قرار گرفته که نشان دهنده ضریب بالای امنیت غذایی و خوداتکایی این کشور در تأمین نیازهای غذایی ساکنان خود است. ایران در زمینه تولید دو محصول مهم خرما و پسته رتبه ۲ جهان را داراست. رتبه سوم جهان در زمینه تولید گیلاس، خربزه، هندوانه، گردو، بادام و زردآلو نیز به ایران اختصاص دارد. در زمینه تولید خیار، انجیر و کیوی نیز ایران در رتبه چهارم جهان قرار گرفته است. رتبه پنجم بزرگ‌ترین تولید کننده هلو، پیاز و بادمجان نیز به ایران اختصاص دارد. در حوزه تولید سیب درختی و اسفناج رتبه ششم جهان، در زمینه تولید قارچ و گوجه فرنگی رتبه هفتم، در زمینه تولید انگور، لیمو و پرتقال نیز رتبه نهم در دنیا به ایران اختصاص دارد. همچنین رتبه ایران در زمینه تولید چغندر قند و چای ۱۱، سیب زمینی ۱۳، جو و گندم ۱۵، کنجد ۱۶، سبزیجات ۱۹ و زیتون و توت فرنگی ۲۰ اعلام شده است.
ریحانه یاسینی
- 12
- 1
