چند روز قبل بود که بانک مرکزی بخشنامه جدیدی درباره ممنوعیت انتقال و ظهرنویسی چک‌های تضمین‌شده ابلاغ کرد؛ بخشنامه‌ای که هدفش جلوگیری از استفاده‌های نامتعارف از چک‌های یادشده، احراز هویت دقیق اشخاص ذینفع در گردش چک‌های موصوف و همچنین پیشگیری از پولشویی با استفاده از این چک‌هاست.
بر پایه گزارش‌ها و بررسی‌های صورت‌گرفته در مورد فرآیندهای مرتبط با صدور، انتقال و گردش چک‌های تضمین‌شده، مشخص شد سازوکار کنونی حاکم بر این چک‌ها تامین‌کننده اهداف یادشده نیست و اختلالاتی را در این زمینه ایجاد کرده است؛ بنابراین مراتب اصلاح و تغییر فرآیندهای صدور و استفاده از چک‌های تضمین‌شده در دستور کار این بانک قرار گرفت.
اما رضا مهدوی، کارشناس حوزه بانکی به «شهروند» می‌گوید که این اتفاق پیش از آن‌که بحث پولشویی را در نظر داشته باشد، می‌خواهد مقابل گردش پول بایستد. «به نظر می‌رسد ابعاد مقابله با پولشویی که از آن صحبت شده، فرعی باشد. این اتفاق بیش از هر چیز جلوی گردش پول و افزایش ضریب فزاینده را می‌گیرد و ضریب پول داخلی را کم می‌کند؛ علت این است که این چک‌ها وقتی امضا می‌شود، صددرصد ماهیت اسکناس پیدا می‌کند اما قابلیت انواع چک‌ها این است که یک‌بار گردش داشته باشد.» او تأکید می‌کند با این بخشنامه و تدوین سازوکار سرعت گردش پول پایین می‌آید و بنابراین هزینه مبادله بالا می‌رود و در نتیجه اثر کاهنده در تورم و نقدینگی خواهد داشت. به گفته این کارشناس حوزه بانکی درنهایت تأثیر این بحث بر مقوله پولشویی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. اتفاقی که باعث می‌شود از این به بعد گردش چک‌ها با احراز هویت دقیق افراد باشد.
پیش از این هم قوانین مربوط به چک در دوره‌هایی تغییر کرده بود. یک نمونه آن به ١٥ سال قبل یعنی سال ١٣٨٢ بازمی‌گردد که جایگزین قانون صدور چک مصوب ١٣٤٤ شد. این قانون شامل ٢٣ ماده است که نحوه صدور چک، پردازش آن در شبکه بانکی و وصول آن، جرایم مربوط به صدور چک و نحوه پیگیری آن در محاکم قضائی را تبیین کرده است.
اما سال گذشته هم قوانین مربوط به چک دچار تغییراتی شد. بر این اساس رفع موانع قانونی، عملیاتی‌کردن چک الکترونیکی و حذف چک کاغذی از مبادلات تجاری رخ داد و ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: «در قالب طرح چکاوک که به منظور ساماندهی صدور چک در شبکه بانکی اجرا شد، شاهد حذف فیزیکی لاشه چک در ٢٤هزار شعبه بانکی بودیم. در طرح چک الکترونیکی که بانک مرکزی به دنبال اجرای آن است، چک از طریق گوشی‌های تلفن همراه صادر و منتقل می‌شود.»
همچنین شهریورماه سال گذشته از سامانه صدور یکپارچه دسته‌چک رونمایی شد تا عملا برای یک دوره هشت‌ماهه دو نوع چک در شبکه بانکی به گردش درآید. با رونمایی از سامانه صدور یکپارچه دسته‌چک (صیاد) در کنار دسته‌چک‌های متعارف که از گذشته رواج داشت، دسته‌چک‌های جدید به جریان افتادند که در کنار اتحاد شکلی، در نحوه صدور نیز از مکانیزم و منشأ یکسانی پیروی می‌کنند. نسل جدید دسته‌چک‌های صادره که به دسته‌چک صیادی معروف هستند، ارتباط متقاضی دسته‌چک با شعبه را به ارتباط متقاضی با یک سامانه تغییر دادند. بنابراین با کنار رفتن شعبه و عوامل انسانی، فرآیند اعتبارسنجی، صدور و رصد استفاده از چک کاملا مکانیزه می‌شود و حالا صدور بخشنامه‌ای جدید در حوزه چک عاملی است تا راه‌های مقابله و مواجه با پولشویی و گردش بی‌رویه پول گرفته شود که شاید این موارد یکی از عوامل مواجهه با تورم باشد.
- 18
- 3
