ساز ناکوک مسوولان در بازار کالاهای اساسی

 افزایش قیمت خود به خود کالاهای اساسی در بازار یکی از موضوعاتی است که این روزها تخت گاز جلو می‌رود. اگرچه به گفته مسوولان، دولت همواره تلاش کرده برای ثبات قیمت‌ها و جلوگیری از گرانی کاری کند اما در نهایت سیاست‌های نامشخص و همچنین واضح نبودن مسوولیت دستگاه‌های مختلف باعث شده مردم چوب کم‌کاری و ناهماهنگی مسوولان اجرایی را بخورند. در نتیجه به طور مداوم با گرانی اساسی‌ترین کالاهای مورد نیاز خود روبه‌رو ‌می‌شوند. از این رو در حال حاضر نه تنها شاهد گرانی خودسرانه برخی کالاهای اساسی در بازار هستیم بلکه برخی دیگر از صنایع نیز برای جا نماندن از این قائله به دنبال بالا بردن قیمت‌ها هستند به طوری که اخیرا اتحادیه روغن نباتی در خواست افزایش قیمت خود را به سازمان حمایت ارسال کرده تا جایی که می‌توان گفت این روزها سر سازمان حمایت حسابی شلوغ است.

این در حالی است که در شرایط فعلی علاوه بر گرانی قیمت گوشت در بازار که تا کیلویی ۵۳ هزار تومان هم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای فروخته می‌شود، مرغ نیز با افزایش قیمت قابل توجهی روبه‌رو شده که در مورد علت گرانی این محصول در بازار،‌ دلایلی مانند گران شدن جوجه یک روزه مطرح می‌شود. از این رو در حال حاضر قیمت جوجه به ۲۵۰۰ تومان رسیده و در برخی شهرها مرغ تا کیلویی ۹ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. از سوی دیگر علاوه بر گرانی جوجه یک روزه، علی اکبری، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در این خصوص معتقد است که اتخاذ روش نامناسب ستاد تنظیم بازار قیمت مرغ را افزایش داده چرا‌که اخیرا ستاد تنظیم بازار قیمت جوجه یک‌‌روزه را مشمول تعزیرات کرده است.

قافله گرانی‌ها

گرانی گوشت و مرغ در حالی ادامه دارد که تخم‌مرغ نیز به قافله گرانی‌ها اضافه شده و قیمت هر شانه آن به ۱۲ هزار تومان یعنی هر عدد ۴۰۰ تومان رسیده است که البته در برخی مناطق با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسد. در همین خصوص رییس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران‌ با بیان اینکه از دی ۹۵ به دلیل شیوع آنفلوآنزا، حدود ۳۰ میلیون مرغ در کشور از بین رفته است، گفت: همین مساله، دلیل گرانی تخم‌مرغ است.

این در حالی است که برنج نیز همچنان روند صعودی قیمت خود را حفظ کرده و تا کیلویی ۱۶ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. در این میان بازار میوه و تره‌بار نیز اوضاع مناسبی ندارد تا جایی که قیمت پیاز از موز گران‌تر شده و اگرچه وعده و وعیدهای زیادی در مورد کاهش قیمت پیاز داده شده اما سیب‌زمینی هم به دنبال افزایش قیمت پیاز، گران شد.

بنابراین به نظر می‌رسد به دلیل سیاست‌های نامناسب و ناپیوسته سازمان‌ها و دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده و نظارتی کشور، تا این حد شاهد به هم ریختگی بازار هستیم. این در حالی است که هر وقت از گرانی‌ها صحبت می‌شود، وزارتخانه‌های صنعت و کشاورزی، تقصیر را به گردن یکدیگر انداخته و خود را از این مخمصه نجات می‌دهند تا جایی که حتی وزارت کشاورزی بارها اعلام کرده که گرانی‌ها ربطی به این وزارتخانه ندارد. اما واقعیت این است که علاوه بر نامشخص بودن متولی تنظیم بازار، دستگاه‌های نظارتی نیز فضا را برای جولان دادن دلالان و سوداگران بازار باز گذاشته‌اند تا نه تنها در مناسبت‌های خاص بلکه در ایام عادی هم بازار را متشنج کنند.

وزارت کشاورزی فرافکنی می‌کند

بر همین اساس دبیر ستاد تنظیم بازار با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی درباره مسوولیت خود در تنظیم بازار کالاهای مصرفی مردم فرافکنی می‌کند، گفت: در حال حاضر شاهد گرانی محصولات کشاورزی و مصرفی مردم هستیم که این امر با گرانفروشی متفاوت است.

محسن بهرامی ارض‌اقدس با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی با رفتاری فرافکنانه مشکلات گرانی محصولات مصرفی مردم را به‌عهده ستاد تنظیم بازار و دستگاه‌های نظارتی می‌گذارد، گفت: مسوولیت صفر تا صد تنظیم بازار محصولات کشاورزی و صنایع بلافصل آن با وزارتخانه جهاد کشاورزی است.

دبیر ستاد تنظیم بازار در پاسخ به این سوال که مسوولیت تنظیم بازار و نظارت بر خرده‌فروشی محصولات کشاورزی نیز با وزارت جهاد کشاورزی است یا خیر، گفت: وزارت جهاد کشاورزی تا انتها و حتی در خرده‌فروشی مسوول تنظیم بازار است اما آنها می‌گویند «ما فقط مسوول تولید هستیم و توزیع ربطی به ما ندارد.»

وی در واکنش به این سوال که وزارت جهاد کشاورزی بسیاری از مشکلات جاری را ناشی از گرانفروشی می‌داند که دستگاه‌های نظارتی باید بر آن نظارت کنند، گفت: گرانی با گرانفروشی متفاوت است. وقتی برنج داخلی ۱۶ هزار تومان قیمت دارد در صورتی که گرانفروشی صورت بگیرد قیمت آن ۱۶ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود و آدم خوب و منصف نیز آن را ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان می‌فروشد.

بهرامی ارض‌اقدس اضافه کرد: در شرایط فعلی که حبوبات و گوشت با این قیمت‌ها به فروش می‌رسد گرانفروشی صورت نگرفته بلکه قیمت این محصولات گران شده است و باید این دو موضوع را از یکدیگر تفکیک داد.

دبیر ستاد تنظیم بازار گفت: قیمت محل تلاقی عرضه و تقاضاست، اگر تقاضا بالا باشد و تولید جوابگو نباشد منجر به گرانی می‌شود.

وی اظهار کرد: افزایش قیمت‌هایی که در حال حاضر مشاهده می‌شود به‌دلیل تولید (در حجم) نامناسب است که منجر به گران شدن قیمت کالاهای مصرفی مردم شده است.

برنامه‌ریزی بسیار ضعیف است

بهرامی ارض‌اقدس درباره افزایش قیمت کالاهای کشاورزی اساسی و مصرفی مردم اظهار کرد: در بخش کشاورزی درباره تغییرات فعلی برنامه‌ریزی ما بسیار ضعیف است.

دبیر ستاد تنظیم بازار افزود: درباره محصولات صیفی پیاز، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی به‌دلیل شرایط اقلیمی قیمت آنها نیز تغییر کرده است. به‌طور مثال گوجه‌فرنگی در سال‌های گذشته با توالی مناسب از استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان به بازار عرضه می‌شد اما در سال‌جاری با تغییرات اقلیمی صورت‌گرفته محصولات این استان‌ها به‌طور همزمان به بازار عرضه شد به همین منظور قیمت‌ها به‌شدت کاهش یافت و کشاورزان آسیب دیدند.

وی گفت: دلیل افزایش قیمت پیاز نیز در شرایط فعلی همان تغییرات اقلیمی و فصلی است.

نمی‌توانیم جلوی صادرات را بگیریم

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا صادرات منجر به افزایش قیمت پیاز شده است یا خیر، گفت: این امر نیز ممکن است درست باشد اما در این ارتباط قوانین بالادستی داریم که نمی‌توانیم به‌بهانه تنظیم بازار داخلی جلوی صادرات را بگیریم.

دبیر ستاد تنظیم بازار گفت: صادرات نیازمند بازاریابی و تبلیغات است و از دست دادن آن مشکلات دائمی برای ما ایجاد می‌کند و به‌خاطر مشکلات فصلی نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم بلکه باید به‌شکلی آن را حل‌وفصل کنیم.

وی در ادامه درباره تامین کالاهای اساسی گفت: در گذشته وزارت بازرگانی سابق بخشی داشت که مسوولیت توامان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده را به‌عهده داشت. این بخش از وزارتخانه سابق بازرگانی مسوولیت رصد و پایش تولید در کشور را به‌عهده داشت و بر اساس آن با در نظر گرفتن سرانه‌های مصرف اقدام به تنظیم بازار می‌کرد.

بهرامی ارض‌اقدس افزود: به‌طور مثال اگر سالانه دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن برنج در کشور مصرف می‌شود و تولید یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن باشد باید ۵۰۰ هزار تن وارد‌ کنیم تا قیمت‌ها متعادل شود و حمایت‌های منطقی از تولیدکننده داشته باشیم.

مشکل سیاست‌های یکجانبه

دبیر ستاد تنظیم بازار افزود: در حال حاضر مسوولیت تنظیم بازار به‌عهده بخشی از وزارتخانه کشاورزی است که رویکرد آن حمایت از تولید است لذا مخالفت با واردات دارد که این امر باعث می‌شود در کشور کمبود ایجاد شود.

وی ادامه داد: زمانی که تعادل عرضه و تقاضا به هم می‌خورد قیمت محصولات افزایش پیدا می‌کند و در افزایش قیمت برنج نیز همین اتفاق افتاده به طوری‌که امروز هر کیلوگرم برنج مرغوب داخلی به ۱۶ هزار تومان رسیده و افزایش قیمت حبوبات نیز در همین راستاست.

بهرامی ارض‌اقدس افزود: سیاست‌های یک‌جانبه حمایت از تولید باعث شده قیمت آن افزایش پیدا کرده و بخشی از حقوق مصرف‌کنندگان ضایع شود به‌طوری که امروز بسیاری از خانواده‌ها نمی‌توانند گوشت قرمز ۶۰هزار تومانی بخرند.

دبیر ستاد تنظیم بازار ادامه داد: در حالی که قیمت حبوبات در گذشته کمتر از ۲ هزار تومان بود امروز به بیش از ۱۲ هزار تومان رسیده و تولید داخلی نیز جوابگو نیست که این امر باعث افزایش شدید قیمت‌ها شده است.

وی ادامه داد: برای تنظیم بازار حبوبات باید از واردات استفاده کرد که این امر خود در راستای هدف حمایت منطقی از تولیدکننده و مصرف‌کننده است.

ضرورت واردات 

بهرامی ارض‌اقدس گفت: وقتی که می‌گوییم برای حمایت منطقی از مصرف‌کننده می‌خواهیم واردات انجام دهیم از این کار به‌عنوان عملی بسیار بد یاد کرده و فکر می‌کنند که این اتفاق کار خیلی بدی است اما در شرایط فعلی این امر ضرورت به حساب می‌آید.

دبیر ستاد تنظیم بازار در واکنش به اظهارات مسوولان وزارت جهاد کشاورزی که مسوولان ستاد تنظیم بازار را به عدم‌همراهی متهم می‌کنند، گفت: به‌عنوان دبیر ستاد تنظیم بازار عرض می‌کنم که ما بیشترین همراهی را با وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم در حالی که بیشترین مشکلاتمان نیز در موضوع تنظیم بازار محصولات کشاورزی است.

وی گفت: قیمت مرغ، کره، گوشت قرمز، پیاز، تخم‌مرغ، حبوبات، شکر و برنج داخلی امروزه با جهش زیادی مواجه شده که تنظیم بازار آن در حوزه وزارت جهاد کشاورزی انجام می‌شود و اکنون با مشکل مواجه است.

گرانی به روایت بانک مرکزی

این گرانی‌ها در حالی بیان می‌شود که گزارش بانک مرکزی از قیمت خرده‌فروشی برخی مواد خوراکی در تهران نیز از افزایش هفتگی قیمت‌ها در پنج گروه کالایی در هفته پایانی تیرماه و کاهش در چهار گروه دیگر حکایت دارد.

بر اساس گزارش هفتگی متوسط قیمت خرده‌فروشی ۱۱ گروه کالای خوراکی در هفته منتهی به ۳۰ تیر ماه، گروه لبنیات ۲/۰ درصد، تخم‌مرغ ۱/۶ درصد، ‌مرغ ۳/۰ درصد، روغن نباتی ۱/۰ درصد و چای ۲/۰ درصد افزایش قیمت داشتند و در مقابل حبوب ۱/۰ درصد، میوه‌های تازه ۲/۲ درصد، سبزی‌های تازه ۵/۱ درصد، گوشت قرمز ۴/۰ درصد افت قیمت را در هفته یاد شده ثبت کردند. همچنین دو گروه برنج و قند و شکر تغییر قیمتی نداشتند.

افزایش قیمت ۴۰ درصدی سبزی‌های تازه

این در حالی است که نگاهی به تغییر قیمت خوراکی‌های یاد شده در یک‌سال منتهی به سی‌ام تیرماه نشان می‌دهد قیمت لبنیات ۷/۷ درصد، تخم‌مرغ ۵/۳۱ درصد، برنج ۶/۶ درصد، حبوب ۷/۲۰ درصد، میوه‌های تازه ۴/۷ درصد، سبزی‌های تازه ۸/۴۰ درصد، گوشت قرمز ۲/۲۱ درصد، مرغ ۹/۵ درصد، چای ۵/۲۳ درصد و روغن نباتی ۷/۸ درصد رشد قیمت داشته اما قیمت قند و شکر ۲/۲ درصد افت را نشان می‌دهد.

لبنیات و تخم‌مرغ

همچنین در هفته مورد گزارش در گروه لبنیات بهای پنیر غیرپاستوریزه نسبت به هفته قبل به میزان ۴/۳ درصد افزایش داشت و بهای سایر اقلام این گروه نسبت به هفته قبل بدون تغییر بود؛ قیمت تخم‌مرغ هم ۱/۶ درصد افزایش یافت و به شانه‌ای ۹۸ هزار تا ۱۱۷ هزار ریال فروخته شد.

برنج و حبوب

علاوه براین در هفته مورد بررسی، در گروه برنج، قیمت نوع داخله درجه دو به میزان ۲/۱ درصد کاهش داشت و قیمت سایر اقلام این گروه ثابت بود.

در گروه حبوب هم بهای لوبیای چیتی و لوبیا سفید بدون تغییر بود و قیمت سایر اقلام این گروه (به جز عدس که معادل ۲/۰ درصد افزایش یافت) بین ۲/۰ درصد تا ۵/۰ درصد کاهش داشت.

میوه‌ها و سبزی‌های تازه 

براساس این گزارش در هفته مورد بررسی در میادین زیر نظر شهرداری گلابی عرضه نشد و پیاز عرضه کمی داشت. سایر اقلام میوه و سبزی تازه که تعدادی از آنها از نظر کیفی در مقایسه با سایر میوه‌فروشی‌ها متفاوت بودند به نرخ مصوب سازمان میادین میوه و تره‌بار عرضه شدند.

میوه‌فروشی‌های سطح شهر اقلام میوه و سبزی تازه را عرضه کردند که در گروه میوه‌های تازه بهای خربزه ۷/۳ درصد افزایش یافت، ولی قیمت سایر اقلام این گروه بین ۸/۰ تا ۸/۱۴ درصد کاهش یافت.

در گروه سبزی‌های تازه بهای خیارمعادل ۳/۲ درصد‌، کدو سبز ۲/۵ درصد و پیاز ۱/۶ درصد افزایش ولی قیمت سایر اقلام این گروه بین ۶/۰ درصد تا ۳/۶ درصد کاهش داشت.

گوشت قرمز و مرغ

همچنین در هفته مورد گزارش قیمت گوشت گوسفند به میزان ۳/۰ درصد کاهش، قیمت گوشت تازه گاو و گوساله بالغ بر ۵/۰ درصد کاهش یافت، ولی قیمت گوشت مرغ ۳/۰ درصد افزایش یافت.

قند، شکر، چای و روغن نباتی

براساس گزارش بانک مرکزی در هفته مورد بررسی، بهای چای خارجی و روغن نباتی جامد هر یک معادل ۲/۰ درصد افزایش داشت. قیمت قند، شکر و روغن نباتی مایع ثابت بود.

امید به سیاست‌های جدید و کارآمد

با اینکه انتظار می‌رفت با شروع سال جدید، شاهد تداوم گرانی در بازار کالاهای اساسی و مواد خوراکی نباشیم اما این تصور محقق نشد چراکه همچنان مسوولیت تنظیم بازار کالاهای اساسی متولی مشخصی ندارد. با این حال، دست کم انتظار می‌رود با روی کار آمدن دولت جدید، سیاست‌های جدید و کارآمد نیز در دستور کار مسوولان قرار گیرد تا حداقل به این شکل دست دلالان از بازار کالاهای اساسی کوتاه شود و مردم هر روز دغدغه گرانی و ناتوانی در خرید اساسی‌ترین کالاهای مورد نیاز خود را نداشته باشند.