کاهش رشد نقدینگی به زیر ۲۰ درصد به یک مانع بزرگ برخورد کرده است

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در مهرماه سال‌جاری تقاضا برای پول سفته‌بازی کاهش یافته و به‌نظر می‌رسد رفتار سرمایه‌گذاران در بازار پول تغییر کرده است. از زمستان سال گذشته با کاهش نرخ سود بانکی و تغییرات قیمت دلار، ترکیب نقدینگی عمدتا در حال تغییر به سمت پول بود که این روند در مهرماه سال‌جاری متوقف شد؛ به‌نحوی‌که در این ماه رشد ماهانه پول منفی شد. همچنین آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که در مهرماه سال‌جاری رشد ماهانه و نقطه‌به‌نقطه شبه‌پول در مسیر صعودی حرکت کرده است. این آمارها در نتیجه می‌تواند گویای این موضوع باشد که پول از کمینگاه به سمت پناهگاه حرکت کرده است و تقاضا برای ایجاد سرمایه‌گذاری مدت‌دار در بازار پول بیشتر شده است. در نتیجه می‌توان عنوان کرد که در ماه‌های آتی از فشار نقدینگی بر نرخ تورم کاسته شود.

برخورد نقدینگی به مانع ۲۰ درصدی

بانک مرکزی آمارهای پولی و بانکی را در مهرماه سال‌جاری منتشر کرد. این آمار تغییرات نقدینگی و اجزای آن را نیز به روز کرده است. نقدینگی یکی از جنجالی‌ترین متغیرهای سال ۱۳۹۷ بود که اثر رشد بالای آن بر نرخ تورم منعکس شد، به همین دلیل شاید مسوولان و سیاستمداران توجه بیشتری برای کنترل این متغیر انجام دادند. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در مهرماه سال‌جاری رشد سالانه نقدینگی به ۷/ ۲۰ درصد رسیده است. این چهارمین ماه متوالی است که نرخ سالانه تورم نقدینگی در سطح ۲۰ درصد در جا می‌زند. به‌رغم اینکه سیاست‌گذار پولی در ماه‌های اخیر تلاش‌هایی برای کنترل رشد نقدینگی آغاز کرده است، اما به‌نظر می‌رسد کاهش رشد نقدینگی به زیر ۲۰ درصد به یک مانع بزرگ برخورد کرده است. مانعی که باید با اصلاح عاجل نظام بانکی، از میان برداشته شود تا شرایط برای کاهش رشد نقدینگی حاصل شود. 

رشد نقدینگی از تیر ماه سال ۹۵ که در سطح ۳۰ درصد قرار داشت، روند نزولی خود را آغاز کرده و به سطح ۲۰ درصد در اردیبهشت سال‌جاری نزول کرده است، اما طی ۵ ماه اخیر عموما در این کانال نوسان داشته و نتوانسته روند نزولی خود را تداوم دهد. همچنین براساس آمارهای بانک مرکزی حجم نقدینگی در مهرماه سال‌جاری به ۱۶۹۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. در مهرماه سال‌جاری ۴/ ۲۱ هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده شد، به بیان دیگر روزانه ۷۱۴ میلیارد تومان نقدینگی جدید وارد اقتصاد کشور می‌شود. براساس دیگر آمارهای گزارش پولی و بانکی، رشد حجم نقدینگی در ۷ ماه نخست سال‌جاری به میزان ۷/ ۱۰ درصد بوده که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۹/ ۱۱ درصد ثبت شده بود.

تغییر نسبت پول به شبه پول

حجم نقدینگی از دو بخش پول و شبه پول تشکیل شده است. در حقیقت تغییرات حجم این دو متغیر و میانگین وزنی آن رشد نقدینگی را رقم می‌زند. پول معادل با سپرده دیداری و اسکناس و مسکوک است، اما در مقابل شبه پول معادل با سپرده‌های مدت‌دار در نظر گرفته می‌شود. افزایش رشد بیشتر پول نسبت به شبه پول نشان می‌دهد که اثر تورم‌زایی نقدینگی افزایش یافته است. این روند را می‌تواند در نسبت‌ها نیز مشاهده کرد. در مهرماه سال‌جاری از کل نقدینگی ۷/ ۸۵ درصد سهم شبه پول و ۳/ ۱۴ درصد سهم پول بوده است. این در حالی است که این نسبت در شهریورماه به میزان ۴/ ۸۵ درصد سهم شبه پول و ۶/ ۱۴ درصد سهم پول بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که در مهرماه سال‌جاری نسبت به ماه قبل سهم شبه پول بیشتر شده و از سهم پول کاسته شده است. این در حالی است که پیش از آن این روند به سمت کاهش سهم شبه پول پیش می‌رفت.

رشد منفی ماهانه پول در مهرماه

بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد ماهانه پول در مهرماه سال‌جاری منفی شده است. این روند در حالی است که در ماه‌های قبل رشد ماهانه پول قابل توجه گزارش شده بود. به عنوان مثال در مرداد این رقم ۸/ ۷ درصد و در شهریورماه ۲/ ۵ درصد گزارش شده بود، اما در مهرماه این رقم به منفی ۷/ ۰ درصد رسیده است. در مهرماه حجم پول ۲۴۲ هزار میلیارد تومان گزارش شده است. در مهرماه سال‌جاری رشد نقطه‌به‌نقطه پول به میزان ۷/ ۴۷ درصد بوده است که این رقم در شهریورماه سال‌جاری ۸/ ۴۴ درصد گزارش شده بود. روندی که نشان می‌دهد روند صعودی رشد نقطه‌به‌نقطه پول ادامه دارد، اما اگر روند رشد ماهانه منفی پول در ماه‌های بعدی نیز وجود داشته باشد، رشد نقطه‌به‌نقطه نیز تغییر مسیر خواهد داد. به‌نظر می‌رسد یکی از عوامل موثر در رشد منفی پول و کاهش تقاضای آن؛ آغاز روند نزولی نرخ ارز در مهرماه بوده است. با آغاز مسیر کاهشی ارز این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاران منابع خود را به بازار پول بازگردانند و تقاضا برای سپرده‌های جاری و اسکناس و مسکوک به‌منظور تهیه ارز کاهش یافته است. البته برای تایید شدن این فرضیه نیاز است که روند پول در ماه‌های آتی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

صعودی شدن رشد شبه پول

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در مهرماه سال‌جاری رشد ماهانه و نقطه‌به‌نقطه شبه پول صعودی شده است. رشد ماهانه شبه‌پول در مهرماه به میزان ۶/ ۱ درصد گزارش شده که این رقم در شهریورماه یک درصد گزارش شده بود، از سوی دیگر رشد نقطه‌به‌نقطه شبه‌پول در مهرماه ۲/ ۱۷ درصد ثبت شد که این رقم در شهریورماه ۹/ ۱۶ درصد ثبت شده بود. در ۶ ماه نخست سال‌جاری، رشد نقطه‌به‌نقطه پول همواره نزولی بود که این روند در مهرماه تغییر کرده و صعودی شده است. این موضوع نیز می‌تواند دومین نشانه برای اقبال سرمایه‌گذاران برای سپرده‌های مدت‌دار بانکی باشد. در حقیقت افزایش رشد شبه پول به این معنی است که تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بانک‌ها نسبت به ماه‌های قبل افزایش یافته است. براساس آمارهای منتشر شده حجم شبه پول در مهرماه سال‌جاری به ۱۴۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.

کاهش فشار تورم

افزایش نسبت شبه پول به پول را می‌توان یک خبر امیدوار‌کننده برای نرخ تورم در کوتاه‌مدت دانست. به بیان دیگر هنگامی که این نسبت افزایش یابد، فشار نقدینگی روی نرخ تورم کاهش می‌یابد.البته این موضوع یک پتانسیل ایجاد تورم در آینده را نیز ایجاد خواهد کرد؛ زیرا اگر این روند تداوم یابد و انتظارات تورمی در ماه‌های آتی تغییر کند، در نهایت بازهم فشار نقدینگی بر نرخ تورم نیز رشد می‌کند. در ماه‌های اخیر، با ایجاد تورم بخشی از این فشار تخلیه و باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها شده بود. به‌نظر می‌رسد تنها راهکار کاهش این فشار چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت، کنترل رشد نقدینگی در یک سطح معین و متناسب با نرخ تورم تک‌رقمی است، در غیر این صورت دوباره شاهد دست‌اندازهای تورمی در اقتصاد کشور خواهیم بود.