بسته اسکان برای طبقه متوسط

با توجه به کاهش نرخ سود سپرده‌گذاری در بانک‌ها طی یکی، دو سال گذشته و از طرفی افزایش سقف تسهیلات بانکی، خیلی از کارشناسان مسکن پیش‌بینی می‌کردند که بازار مسکن در سال ٩٧ تکان بخورد و کم‌کم رونق به این بازار که نزدیک به ٦ سال است رکود را تجربه می‌کند، برگردد اما افزایش ناگهانی قیمت مسکن معادلات آنها را به هم ریخت. مسکن در کلانشهری مانند تهران به‌طور میانگین ٤٠ درصد افزایش قیمت پیدا کرد.

اگرچه این اتفاق باعث شد که سرمایه‌گذاری‌هایی در این بخش انجام شود و برای یکی، دو ماه تعداد خرید و فروش‌ها افزایش پیدا کند، اما افزایش قیمت کاری کرد که خانه‌دار شدن برای خیلی از کسانی که در طبقه متوسط و پایین جا می‌گیرند باز هم تبدیل به یک رویای دست‌نیافتنی شود. حالا خبرهایی که از گوشه و کنار می‌رسد حکایت از برنامه‌ریزی مجدد دولت برای برگشت توان خرید مسکن به طبقه متوسط دارد. یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس دیروز از رایزنی مجلسی‌ها با دولت برای ارایه بسته‌ای جدید خبر داد و گفت: «بر اساس وعده‌ای که وزارت راه به مجلس داده است، قرار شده یک بسته حمایتی از سوی دولت تهیه و به کمیسیون عمران ارایه شود.» کارشناسان درباره محتویات این بسته نظرات مختلفی دارند.

وام بگیر، خانه بخر

ارایه وام به خانه‌اولی‌ها از زمان احمدی‌نژاد شروع شد، اما دولت‌های یازدهم و دوازدهم با اعلام اینکه دیگر خبری از ساخت کتره‌ای خانه مانند مسکن مهر نخواهد بود، سقف ارایه تسهیلات را بالا بردند تا جایی که الان خانه‌اولی‌ها چه زوج باشند، چه انفرادی، نفری ٦٠ میلیون تومان وام خرید خانه دریافت می‌کنند.

افزایش سقف تسهیلات خرید برای خانه‌اولی‌ها اگرچه احتمالا با مقاومت بانک مرکزی روبه‌رو خواهد شد (چون آنها می‌گویند سود کم و بازپرداخت بلند ارایه این وام‌ها را بدون صرفه می‌کند) اما قطعا یکی از محتویات بسته حمایتی دولت خواهد بود. این موضوع را از بین حرف‌های اخیر معاونان وزارت راه و شهرسازی و مسئولان بانک مسکن هم می‌شود فهمید؛ مثلا نزدیک به یک هفته پیش ابوالقاسم رحیمی انارکی، مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره بانک مسکن، اعلام کرد که پنج سیاست اعتباری جدید طراحی شده و در دست بررسی است که یکی از آنها افزایش ٢٠ میلیون تومانی سقف تسهیلات خرید است. او وعده‌هایی هم در مورد افزایش سقف تسهیلات ساخت مسکن با متراژ متوسط رو به پایین داد.

پرکردن خانه‌های خالی

حسین هاشمی تختی‌نژاد، همان عضو کمیسیون عمران که خبر از بسته حمایتی دولت داد، در میان حرف‌هایش یکی از محتویات این بسته را برنامه‌ریزی برای خانه‌های خالی عنوان کرد؛ راهکاری که سال‌هاست مطرح شده اما تاکنون خبری از اجرایی شدن آن نبوده است. اهمیت اجرای این قانون وقتی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم در شهری مانند تهران دو و نیم میلیون خانه خالی وجود دارد و اگر فقط نصف این خانه‌ها فروخته یا اجاره داده شود، قطعا قیمت فروش و اجاره‌بهای مسکن شکسته خواهد شد. به نظر می‌رسد حالا که قیمت خانه در کلانشهری مانند تهران آنقدر بالا رفته که حتی کاری از بالاترین تسهیلات بانکی هم برنمی‌آید و از طرفی بانک‌ها در برابر ارایه تسهیلات بیشتر مقاومت می‌کنند، اجرای قانون اخذ مالیات از خانه‌های خالی از سوی دولت جدی‌تر دنبال شود.

بازگشت خانه‌های ارزان

طبق قانون، دولت موظف است هر سال با هدف کنترل قیمت‌ها، زمین‌های دولتی را به ساخت مسکن اختصاص بدهد؛ قانونی که دولت احمدی‌نژاد با استفاده از آن طرح مسکن مهر را بسیار گسترده کرد و به اعتقاد خیلی‌ها از آن طرف بام افتاد و دولت روحانی هم با تکیه بر همین قانون، طرح ساخت مسکن ارزان و مسکن اجتماعی را ارایه کرد. بعید نیست که تقویت این طرح‌ها در بسته جدید حمایتی هم دیده شده باشد و کاری کند که شاهد رونق ساخت‌وسازها در شهرک‌های اطراف کلانشهرها باشیم. مقداد همتی، یکی از کارشناسان مسکن، این روش را شمشیری دولبه می‌داند و به «شهروند» می‌گوید: «اگرچه قانون چنین وظیفه‌ای برای دولت تعیین کرده اما این کار در مورد کلانشهرها پیچیدگی‌های زیادی دارد و دولت نمی‌خواهد در دام طرحی مانند مسکن مهر بیفتد. با وجود این، بعید نیست طرح مشابهی با همان عناوین ساخت مسکن ارزان و مسکن اجتماعی در راه باشد.»

تعیین قیمت‌های دستوری

در ماه‌های اخیر که قیمت مسکن افسار گسیخت، خیلی‌ها از نبود نظارت بر تعیین قیمت‌ها شکایت داشتند تا جایی که در بین حرف‌های مسئولان پای تقاضا از نهادهای نظارتی هم به میان کشیده شد؛ موضوعی که مدت‌هاست در برابر آن مقاومت می‌شود. رسول خاتمی، استاد اقتصاد و کارشناس بازار مسکن در این مورد به «شهروند» می‌گوید: «به هر حال باید قیمت‌ها را به بازار واگذار کرد. عده‌ای می‌گویند مالک مجبور است قیمت را متعادل کند وگرنه خریداری نخواهد داشت، اما شاهدیم که مالکان خیلی هم از خالی ماندن خانه‌هایشان ابایی ندارند. بنابراین اگر دولت و مجلس نخواهند قانون مالیات‌گذاری بر خانه‌های خالی را با جدیت دنبال کنند، راهی جز تعیین قیمت به‌صورت دستوری باقی نمی‌ماند.»

البته او این راه حل را کمتر از بقیه راهکارها محتمل می‌داند، اما می‌گوید: «به هر حال باید این موضوع را هم در گمانه‌زنی‌ها لحاظ کنیم، چون واقعا اتفاقات عجیبی در مورد قیمت مسکن افتاده است و قیمت‌ها به سمتی می‌رود که باورکردنی نیست.»