محصولات ساده‌ای که کسی سراغ تولید آن نمی‌رود

شاید برای شما هم قابل باور نباشد که در تمام کالاهای ریز مصرفی، بیش از ۹۰ درصد به واردات وابسته هستیم. اگر واردات بیل، کلنگ، نخ، سوزن، میخ، قرقره، سیخ، دسته بیل، نخ دندان، چوب بستنی، سوزن چرخ خیاطی، فرغون، لاستیک فرغون، کلاه گیس، ریش، مژه مصنوعی و خیلی دیگر از کالاهای مصرفی، صورت نگیرد فعالیت بخش قابل توجهی از مجموعه‌ها و خانواده‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

هرچند ممکن است بررسی تک تک این کالاها در زمینه ارزبری، اعداد بالا وچشمگیری نباشد ولی در کنار هم میزان ارزبری بیش از ۱۰ میلیارد دلار دارد. این درحالی است که طبق بررسی‌های صورت گرفته، میزان ارز مورد نیاز برای کالاهای اساسی کشور۲۰ میلیارد دلار است یعنی نیمی از منابع ارزی کشور برای کالاهایی صرف می‌شود که تولید آن در کشور بسیار آسان است و نیاز به تکنولوژی خاصی ندارد. این در حالی است که کل واردات مواد اولیه که شامل قطعات و ماشین‌آلات است حداکثر ۴۰ میلیارد دلار است. در شرایطی که ما به سمت تولید کالاهایی رفتیم که در هیچ‌کدام آن خودکفایی نداریم و ارزبری زیادی دارند می‌توان در صنایعی سرمایه‌گذاری کرد که با تکنولوژی پایین‌تر امکان صادرات را هم برای کشور فراهم می‌کند.

برخی وابستگی به واردات را اینگونه تفسیر می‌کنند که ما در تولید تمام کالاها نباید تولیدکننده باشیم و خیلی از کشورها نیاز خود را از واردات تأمین می‌کنند. این درحالی است که همان کشورهایی که می‌گویند واردکننده هستند در بخشی از صنایع خود به خودکفایی رسیدند و از آن طریق به درآمدزایی رسیده‌اند، اما در ایران تنها اتفاقی که در تولید دنبال می‌شود، مونتاژ کاری است که اگر مونتاژ کاری نبود، اکنون در تولید خودرو، لوازم خانگی، لاستیک و.... مشکل نداشتیم.

کالاهایی که می‌توان تولید کرد اما کسی سراغ آن نمی‌رود

سال گذشته به‌غیر از حجم قاچاقی که صورت گرفت، بیش از ۲۰۹۹ تن کالا به ارزش سه میلیون و ۵۰۰ دلار شامل قرقره، دوک و ماسوره وارد کشور شد که سال ۹۵ این رقم حدود ۲ میلیون و ۵۲۴ هزار و ۷۵۲ دلار بود.همچنین در سال ۹۶ بالغ بر ۴۳ تن نخ دندان به ارزش یک میلیون و ۹۷۷ هزار و ۵۳۵ دلاراز ۸ کشور جهان بویژه بلژیک وارد ایران شده است. حدود ۹۴۱ تن بیل، بیلچه، کلنگ و شن کش از کشور‌های مختلف جهان وارد ایران شده که میزان ارزبری آن یک میلیون و ۹۷۲ هزار و ۱۹۹ دلار است.

در چوب بستنی میزان واردات بالغ بر ۶۱۷ تن بوده که ارزش دلاری آن ۹۹۳ هزار دلار بوده است. در مدت یک سال (۱۳۹۶) نیز بیش از ۸۵۳ تن لاستیک فرغون به ارزش یک میلیون و ۸۲۰ هزار و ۸۸۳ دلار وارد شده است. طی یک سال مورد بررسی، بیش از ۱۵۴ تن کلاه گیس، ریش و مژه مصنوعی، گیس باف از کشورهای مختلف جهان وارد ایران شده که این امر باعث خروج ۹۰۷ هزار و ۶۴۷ دلار ارز از کشور شده است. از طرفی تجارت خارجی ۵ ماهه نخست سال ۹۷ نشان می‌دهد که در این مدت ۲ هزار و ۹۷۳ کیلوگرم سوزن چرخ‌های دوزندگی وارد ایران شده که میزان خروج ارز آن ۱۰۱ هزار و ۵۷۲ دلار بوده است. کالاهایی که به آن اشاره شد را می‌توان تولید کرد اما تولید‌کننده‌ای سراغ آن نمی‌رود چرا که نمی‌داند در کدام حوزه، با چه میزان سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی فروش می‌تواند ورود کند.

بخش خصوصی نادیده گرفته می‌شود

سید رضی حاج آقا میری عضو اتاق بازرگانی ایران درگفت‌و‌گو با «ایران» در پاسخ به این سؤال که چرا در تولید عمده کالاها به خودکفایی نرسیدیم و این امر در کالاهای مصرفی ساده هم اتفاق نیفتاده است؟ گفت: وظیفه دولت بسترسازی با هدف ایجاد اقتصاد پویا است لذا هرگونه تصدیگری مانع از پیشرفت بخش خصوصی و رشد اقتصادی کشور می‌شود.

وی ادامه داد: زمانی که اقتصاد کشور در شرایط عادی بود، به‌جای آنکه فعالیت خود را معطوف به تولید و صادرات کنیم، سمت واردات رفتیم و حتی بخشنامه‌هایی صادر شد که در نهایت فساد ارزی ۴۲۰۰ تومانی را سبب شد.

عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه منابع مالی بخش خصوصی محدود است و زمانی می‌تواند وارد یک حوزه و تبدیل به صنعت شود که بداند ریسک سرمایه‌گذاری در آن پایین است و دولت در آن دخالتی ندارد، گفت: متأسفانه دولت به جای بسترسازی به فکر تصدیگری است. دولت با ایستایی به اقتصاد تک محصولی(نفت) بیشترین بی‌توجهی را به بخش خصوصی کرد.

وی تأکید کرد: ما پُز صادرات را می‌دهیم در حالی که صادرات ما به محصولات پتروشیمی خلاصه می‌شود. معتقدم کاسه و کوزه عملکرد بَد خودمان را نباید سر تحریم بشکنیم. ترکیه بدون نفت چگونه پیشرفت کرد؟ متأسفانه تمام دولت‌ها اشتباهات زیادی داشته‌اند.

تحریم، نقشی در مشکلات این روزهای ما ندارد

ابراهیم پورحیدری عضو دیگر اتاق بازرگانی ایران هم در گفت‌و‌گو با «ایران» اذعان داشت: ما می‌توانستیم در تولید خیلی از کالاها به خودکفایی برسیم اما متأسفانه واردات ارجح بر سایر فعالیت‌ها شد و اکنون می‌بینیم در تولید ریزترین کالاها هم نتوانستیم به جایگاه خوبی برسیم.

وی اظهارداشت: یکی از دلایلی که باعث شده نتوانیم به تولید در حد خودکفایی برسیم، نبود مدیریت مطلوب است. ما هیچ منبع اطلاعاتی نسبت به فرصت‌های سرمایه گذاری، میزان نیاز کشور و... نداریم. اگر مدیر واقعی داشتیم به طور قطع می‌توانست این اطلاعات را استخراج کند و به‌صورت شفاف در اختیار سرمایه‌گذاران قرار بدهد.

وی با بیان اینکه تحریم نقشی در مشکلات این روزهای ما ندارد، گفت: سرمایه‌گذار از کجا باید بداند که در کدام حوزه سرمایه‌گذاری کند. دولت‌ها در تمام این زمینه‌ها عملکرد ضعیفی داشتند و همواره بخش خصوصی را نادیده گرفتند.

هر چیزی ارزش تولید ندارد

عبدالوهاب سهل آبادی رئیس خانه صنعت و معدن هم در پاسخ به این سؤال که ما چرا در تولید کالاهایی چون سوزن، قرقره، سیخ و... نتوانستیم به تولید برسیم، به «ایران» گفت: هر چیزی ارزش تولید ندارد. ورود نکردن تولیدکنندگان در این حوزه عیب و ضعف نیست. تولید باید به حدی باشد که برای تولیدکننده توجیه اقتصادی داشته باشد.

وی افزود: اگر قرار است ایرادی گرفته شود، باید از خودروسازان بخواهیم چرا بعد از این همه سال تولید، در قطعات خودرو به خودکفایی نرسیدند، ناتوانایی تولید در این محصولات معضل برای کشور است. در طول این سال‌ها واردات و صادرات روند عاقلانه‌ای نداشته است و همواره اشتباهات زیادی را شاهد بودیم. وقتی توانایی تولید کالایی را داریم سراغ واردات آن می‌رویم، حتی در کالاهای مونتاژی هم نباید سراغ واردات کالای نهایی رفت چرا که تولید‌کننده به آن کالا ارزش افزوده می‌دهد.

مرجان اسلامی فر