امروزه روی سنگ قبرها اطلاعاتی چون تاریخ تولد و وفات، نوشته و گاهی عکس‌های مختلف متوفی حک می‌شود. این امر باعث شده تا به مرور ابعاد سنگ قبر بزرگ‌تر شود و حتی گاهی می‌توان تشخیص داد این افراد از نظر مالی چه جایگاهی قبل از فوت داشته‌اند. سالانه حدود ۵۶هزار تهرانی با دنیا وداع می‌کنند و بزرگ‌ترین آرامستان پایتخت نیز همچنان بهشت زهرا در کنار اتوبان تهران-قم است که میزبان درگذشتگان تهرانی است.
در ایران سنگ قبر را به فرم خوابیده روی گور می‌گذارند، اما در کشورهای غربی و همچنین ایران در گذشته‌ای نه‌چندان دور، سنگ گور به فرم ایستاده بالای گور جای دارد. در گذشته معمولا از سنگی کوچک و بدون کنده‌کاری، بالای قبر برای مشخص‌ساختن تنها محل دفن استفاده می‌شد. اما به مرور روی سنگ قبر نام و نام خانوادگی فرد فوت‌شده نیز حک شد.
سنگ‌قبرهای چینی
چینی‌ها پس از مرگ نیز دست از سر ما برنداشته‌اند! آنها این بار اعتقادات و باورهای ما را دستمایه کسب درآمد کرده‌اند و دستگاهی ساخته‌اند که به سنگ قبر متصل می‌شود. باتری این دستگاه کوچک به وسیله نور خورشید در طول روز شارژ می‌شود و شب‌ها قرآن می‌خواند.
این خلاقیت و نبوغ آنهاست یا سهل‌انگاری و بی‌‌‌توجهی ما به فرهنگمان که باعث شده هرکس در هر کجای دنیا فکر کند می‌تواند آداب و رسوم دیگر کشورها را به وسیله‌ای برای کسب درآمد تبدیل کند؟ باوجود اینکه در برخی از مناطق کشور ما معادن غنی سنگ وجود دارد، اما با این حال چینی‌ها توانسته‌اند در بازار سنگ قبر ایران نیز نفوذ کنند و گوی رقابت را از تولیدکنندگان ما بربایند که در این رابطه کارشناسان معتقدند در حالی که ظرفیت‌های لازم در داخل کشور برای ساخت کالای خاصی وجود دارد، واردات با شعار سال مبنی بر حمایت از تولید داخلی هماهنگی ندارد.
کاهش ظرفیت اشتغال با اتخاذ تدابیر موثر
بنابر گزارشات منتشرشده، ۹۰درصد از سنگ مورد نیاز ساختمانی کشور از محل منابع داخلی تامین می‌شود، اما مشخص نیست با وجود ظرفیت‌های بالقوه موجود در این حوزه، بر چه مبنا و اساسی ایران به یکی از بازار مصرف‌های سنگ قبر تولیدشده از آن سوی مرزها تبدیل می‌شود؛ معضلی که قطعا در کاهش ظرفیت اشتغال و تولید مرتبط با این عرصه بی‌تاثیر نیست و استمرار وضعیت موجود و وابستگی هرچه بیشتر به تامین سنگ از آن سوی مرزها، نتیجه‌ای جز تعطیلی بسیاری از مراکز و واحدهای تولیدی مرتبط با این بخش نخواهد داشت. سیروس تفرشی، یکی از فعالان سابق حوزه معادن سنگ دراین‌باره به باشگاه خبرنگاران، گفته است:
شایسته و زیبنده نیست کشوری که دارنده چهارمین معادن سنگ جهان است، به واردات سنگ قبر مبادرت ورزد. قطعا با حمایت مضاعف از فعالان این حوزه، می‌توان به توفیقات بیشتری نائل شد که بخشی از این حمایت باید در راستای تامین مواد اولیه و تسهیل فرایند فراهم‌سازی آن متمرکز شود، زیرا در حال حاضر یکی از چالش‌های اساسی در عرصه فعالیت مذکور، مشمول پیچیدگی‌های مرتبط با تامین مواد اولیه می‌شود. آنچنان که در گزارش‌های برخی رسانه‌ها منعکس شده، ایران از توانایی صادرات سنگ قبر به ۱۰۰ کشور دنیا برخوردار است؛ امری که مستلزم اتخاذ تدابیر موثر و کارامد است.
قیمت سنگ‌قبر در بازار
طبق گزارش‌های منتشرشده رنگ و جنس در قیمت سنگ قبر موثر است، یعنی برای خرید سنگی با رنگ بهتر باید پول بیشتری پرداخت کنید. ایرانی‌ها مثل گرانیت نطنز اصفهان و گرانیت ممتاز، کیفیت متوسطی دارند، سنگ‌های چینی هم هستند که به برزیلی آن را می‌شناسند، قیمت این چینی‌های معروف به برزیلی از یک‌میلیون و ۰۱۰هزار به بالا شروع می‌شود و سیاه براق است؛ مثل خیلی از سنگ‌هایی که در قبرستان‌ها می‌شود، دید.
به قول مغازه‌داران، تعریفی هم ندارد، اما خیلی فروخته می‌شود. قیمت ایرانی‌ها با چینی‌ها فرق چندانی ندارد، اما بین سنگ‌های ایرانی می‌شود ارزان‌تر هم پیدا کرد، مثل همان‌ها که ۵۰۰، ۰۶۰هزار تومانی است، سنگ‌های ارزانی که به‌گفته مغازه‌داران تضمینی نیست که یکی، دو سال بیشتر روی قبر بماند؛ باران و برف و آفتاب زود خرابش می‌کند و پوسته‌اش درمی‌آید. مثلا یک سنگ قبر مرمر سبز با ابعاد معمول ۱۸۰در ۶۰ ، حدود هفت‌میلیون و ۵۰۰هزارتومان معامله می‌شود. قبرهای ایرانی از درجه دو و سه شروع می‌شود و به پنج، شش‌میلیون تومان با سنگ‌های مرغوب رسیده و روی عدد ٣٠میلیون تومان به اوج می‌رسد؛ ۰۳میلیون تومان ناقابل برای یک سنگ مرمر صورتی؛ گران‌ترین سنگ قبر بازار. سنگ آهکی، ترد و رسوبی که ۹۰ درصدش فلز است. یک سنگ قبر صورتی هم با قیمتی بسیار بالاتر حدود ۲۵میلیون تومان ناقابل! خرید و فروش می‌شود.
فروش قبر در بازار سیاه
در تهران خرید و فروش قبر نیز به یک سرمایه‌گذاری کم‌ریسک تبدیل شده که واسطه‌ها و دلالان در این بین برای سودجویی قیمت‌ها را تعیین و بالا و پایین می‌کنند. وجود تقاضا در این بازار سیاه باعث شده تا عرضه نیز وجود داشته باشد و افزایش تقاضا منجر به بالارفتن قیمت‌ها و دست باز واسطه‌ها برای تعیین نرخ قبر شود. با اینکه بهشت‌زهرا به افراد بی‌بضاعت قبر رایگان اختصاص داده است، اما قانون بالاشهری و پایین شهری اینجا هم حاکم است.
در چند سال گذشته آگهی‌هایی که در فضای مجازی و حتی در برخی از ملک‌فروشی‌ها به چشم می‌خورند، گویای رونق‌گرفتن بازار سیاهی است که عده‌ای به فکر سودجویی از قبرفروشی در بهشت زهرا هستند. اما مدیرعامل سازمان بهشت زهرا با اشاره به وجود دلالی در خرید و فروش قبر گفته است: حداکثر قیمت قبر در سیستم اداری سازمان بهشت زهرا ۱۵میلیون تومان زیادتر نیست و قبر طبقه‌ای، بالای ۱۵میلیون تومان تاکنون فروخته نشده است. سعید خال در واکنش به قیمت‌های نجومی قبر در برخی سایت‌ها گفت: اگر قبری را خارج از سیستم اداری من توانستید پیدا کنید که جابه‌جا شده، خودم تعهد کتبی می‌دهم، چهاربرابر آن را به شما تقدیم می‌کنم.
ساخت آرامستان جدید برای تهران
در مجموعه بهشت زهرا بیش از یک‌میلیون و ۵۰۰ آرامگاه وجود دارد و این مجموعه بالغ بر هزار هکتار است، بنابراین ضروری است نسبت به بروز برخی بی‌توجهی‌ها نسبت به آرامگاه‌ها تمهیدات بیشتری اندیشیده شود. طبق گزارشات منتشرشده، مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا با اشاره به کمبود قبر در آرامستان بهشت زهرا، گفته است: با تدابیر جدید مدیریت شهری تا پنج سال آینده مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت و این امر از طریق تدابیر مدیریتی در داخل بهشت زهرا و همچنین زمین‌های خود آرامستان حل خواهد شد.
البته به‌زودی ساخت آرامستان آینده شهر تهران آغاز می‌شود اما هنوز مکان دقیق آن مشخص نشده است سعید خال با بیان اینکه یک تیم کارشناسی در حال مکان‌یابی آرامستان جدید در شهر تهران است، مکان‌یابی آن را بسیار پیچیده دانست و گفت: فقط می‌توانم بگویم که آرامستان جدید در اطراف تهران قرار دارد و اطراف بهشت زهرا نخواهد بود، اما هنوز جایش مشخص نشده است و در حال بررسی‌های دقیق کارشناسی هستیم، چراکه ضوابط مکان‌یابی آرامستان به‌لحاظ شهرسازی، معماری، جنس خاک، دسترسی‌ها، ترافیک و وزش باد نیاز به کار کارشناسی دارد. به‌نظر می‌رسد با توجه به اهمیت موضوع و چالش‌هایی که شهروندان برای مراجعه به بهشت زهرا دارند، ضروری است این امر به‌صورت ویژه‌تر دیده شود.
سحر افشاری
- 13
- 4
