یک دهه «کار» برای «تولید» بنزین ایرانی

سالهاي سال است كه نام ستاره خليج فارس با خودكفايي ايران در توليد بنزين به هم گره خورده است؛ محال است پاي صحبت هاي يكي از مسوولان نفتي و پالايشي كشور بشينيد ولي درباره خوكفايي توليد بنزين و  توليد پالايشگاه ستاره خليج فارس سخني به ميان نيايد.

 پالايشگاهي كه در دوران انتخابات رياست جمهوري دوازدهم توسط رييس جمهور دولت يازدهم رسما افتتاح شد،به جاي آنكه اين حركت مورد تشويق قرار بگيرد، حرف و حديث هاي زيادي ايجاد كرد.گويا نام اين پالايشگاه بيش از آنكه در خودكفايي ملي موثر باشد، در خبرساز بودن موثر شده است.حال آنكه در همه كشورهاي نفت خيز وقتي پروژه اي تكميل مي شود،رضايت عمومي مهمترين پاداشي است كه به عوامل آن مجموعه هديه مي شود؛شايد نقد باشد،اما قطعا نقدهاي آنها از جنس سازندگي است و نه سنگ اندازي و تخريب.

هفته قبل بود كه اعلام شد، نخستین محموله بنزین تولیدی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به میزان ۲۱ میلیون لیتر را وارد انبار شرکت ملی پخش فرآورده‎های نفتی منطقه بندرعباس شده است.اما گويا منتقدان نمي خواهند همين خبر را بپذيرند كه اين پالايشگاه وارد فاز توليدي خود شده و قرار است از اين پس بنزين توليدي اين پالايشگاه باك خودروهاي داخلي را پر كند. 

ستاره چگونه ستاره ی خلیج فارس شد؟

سال ۱۳۸۳ زماني كه ایده ساخت پالایشگاه بزرگ میعانات گازی با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه در روز در وزارت نفت مطرح شد،  محمدرضا نعمت زاده، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش و بیژن زنگنه، وزیر نفت بود. این پروژه بزرگ، ابتدا به عنوان یکی از طرح های زیرمجموعه شرکت ملی مهندسی ساختمان نفت تعریف شد. شرکتی از شرکت های تابعه وزارت نفت.

حاج رسولی ها، به عنوان مجری طرح منصوب شد و با آغاز مطالعات اولیه و طراحی پایه، پروژه ساخت بزرگ ترین پالایشگاه میعانات گازی در محل فعلی پالایشگاه، رسما در دستور کار قرار گرفت.

شرکت ملی مهندسی ساختمان نفت، به عنوان کارفرما، طراحی پالایشگاه بزرگ میعانات گازی را به یک شرکت هندی و یک شرکت ایرانی سپرد. شرکت ETL هند و شرکت طراحی ساختمان نفت (زیر مجموعه وزارت نفت) مسئولیت طراحی پالایشگاه میعانات گازی را بر عهده گرفتند. همزمان با ادامه طراحی ها دانش فنی آن نیز خریداری شد.

دو سال بعد و در دی ماه ۸۵ مقرر شد تا پالایشگاه های ایران به صورت شرکتی اداره شوند. این دستورعمل شامل پروژه پالایشگاهی ستاره خلیج فارس هم شد. بنابراین «شرکت ستاره خلیج فارس» در دی ماه ۱۳۸۵ تشکیل شد. ۴۰ درصد سهام این شرکت را شرکت ملی پالایش و پخش ایران در اختیار گرفت و ۵۰ درصد سهام آن به شرکت اندونزیایی SPC و ۱۰ درصد هم به صندوق بازنشستگی صنعت نفت واگذار شد.

نکته جالب اینکه نام شرکت پالایشگاهی «ستاره خلیج فارس» نیز از یکی از کلمات شرکت اندونزیایی الهام گرفته شد (Star) تا این مرحله مطالعات اولیه پروژه انجام می شود که حدود ۳ درصد از پروژه است. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۶ مشارکتی با دو عضو خارجی و دو عضو ایرانی تشکیل می شود تا پالایشگاه را به صورت EPC(در این شکل از قرارداد تمام فعالیت ها از طراحی پروژه تا خرید اقلام مورد نیاز، نصب، اجرا، پیش راه اندازی و راه اندازی به عهده پیمانکار است.) برای شرکت پالایشگاهی ستاره خلیج فارس بسازد.

پروژه اي كه براي آن ۲ ميليارد و ۶۰۰ ميليون يورو در نظر گرفتند و قرار شد ۴۸ ماهه پالايشگاه ستاره خليج فارس ساخته شود.در همين حال با سنگين شدن فضاي بين المللي عليه ايران در  تیرماه ۱۳۸۷ دو شرکت آلمانی و ایتالیایی تحت تاثیر فشارهای بین المللی از پروژه خارج می شوند. تا این مرحله حدود ۵ درصد پروژه انجام  شده بود  در ادامه با مدیریت شرکت های "تهران جنوب" و «مهندسی مشاور بینا» کارهای اجرایی شتاب می گیرد.

پس از آن زمین پروژه تسطیح و فنس ها کشیده می شود. ساخت مخازن آغاز و قرارداد ساخت خط لوله انتقال میعانات گازی به اضافه ساخت آبگیر بسته می شود. اما در ركود سايه سنيگن خود را بر اين پروژه مي اندازد و كار به جايي مي رسد كه در سال ۸۸ ركود بر يان پروژه به صورت مكامل سايه مي افكند  و اين روال تا اواسط   سال ۸۹ ادامه مي يابد همزمان با اجراي پروژه هاي مهر ماندگار و پروژه هاي ۳۵ ماهه وزارت نفت اين پروژه هم در دست اجرا قرار مي گيرد.

اين پروژه كه مجموعا حدود ۳۸ درصد پیشرفت کرده بود، مقررمي شود تا پيمانكاري جديد به نام قرارگاه خاتم الانبیا  را در كنار خود ببيند.اين قرارگاه هم با یک شرکت به نام «فرادست انرژی فلات» براي تكميل اين پروژه وارد ميدان می شود. بدین ترتیب، ۹۰ درصد سهام کنسرسیوم ساخت پالایشگاه در اختیار قرارگاه قرار می گیرد و شرکت های «تهران جنوب» با ۶ درصد سهام و «مهندسی مشاور بینا» با ۴ درصد سهام در کنسرسیوم باقی می مانند.

در حقیقت شرکت «فرا دست انرژی فلات» به خاطر دور زدن تحریم ها ایجاد می شود. کنسرسیوم جدید تا نیمه سال ۹۰، سازماندهی لازم را برای انجام پروژه به صورت جدی پیدا نکرده است. پروژه زنده می ماند تا به شهریور سال ۱۳۹۰ كه  برای انجام بهتر پروژه، کارهای ساخت پالایشگاه، خرد شده و پیمانکار جزء گرفته می شود.  

از پيشرفت ۵۷ درصدي تا افتتاح

پالايشگاه ستاره خليج فارس زماني كه به دولت يازدهم تحويل داده شد پيشرفت ۵۷ درصدي داشت ، در همان زمان بود که شایع شد شرکت آلمانی زیمنس، کمپرسورهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس را تحویل نمی دهد. و موجب شد تا  وزیر نفت وارد کار شود و كمي كارها را به روالي نو وادر كرد. تا اين كه در ششم بهمن ۱۳۹۳، اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت به بازدید پالایشگاه ستاره خلیج فارس رفت  در همان بازدید دستور داد تا ۶۵۰ میلیون یورو از تسهیلات صندوق توسعه ملی به این پروژه اختصاص یابد.

با همه فراز و فرودهاي زيادي كه اين پروژه داشت و حتي كره اي ها را نيز به بدقولي و بدنامي ميان ايراني ها معرفي كرد، پروژه ای که قرار بود با ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو در ۴۸ ماه به اتمام برسد بيش از ۳ میلیارد و ۷۱۰ میلیون یورو هزينه و بيش از ۱۰ سال نيز زمان برد. هرچند برحي برآورده هم حكايت از ان داشت که هزینه فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس به ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو برسد،اما شايد به همين دليل بود كه توليد هر چه سريعتر از اين پالايشگاه براي همه قابل توجه قرار گرفت. اين روزها خبرهاي كه در مورد توليد بنزين اين پالايشگاه منتشر مي شود، بيش از آنكه كارشناسي باشد،تسويه حساب هاي سياسي است.

اين درحالي است كه گزارش ها نشان مي دهد، همزمان با افتتاح رسمی فاز نخست پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس از دهم اردیبهشت ماه امسال تاکنون نفتای سنگین به واحد  CCR تزریق و حدود ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین نیز از این واحد تولید شده است. موضوعي كه عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی  به ان اشاره کرده و گفته است :" از همان روز افتتاح، بزرگترین واحد بنزین سازی ایران با خوراک میعانات گازی، در سرویس بوده و هیچ موقع متوقف نشده است.

این واحد یک تجربه جدید در صنعت پالایش ایران به شمار می‎آید، افزود: این واحد به مرور در حال تثبیت تولید است.  چهار مخزن ذخیره سازی در پالایشگاه ستاره خلیج فارس وجود دارد و تاکنون حدود ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین تولید شده که در مخازن پالایشگاه ستاره خلیج فارس است و به انبار نفت بندرعباس تحویل خواهد شد."

به گفته اين مدير نفتي هم اکنون و بدون احتساب بنزین تولیدی پالایشگاه ستاره خلیج فارس حدود ۶۲ میلیون لیتر بنزین پایه در کشور تولید می شود،این میزان در ماه آینده به حدود ۷۰ میلیون لیتر خواهد رسید.

نکته مهم اینکه از ابتدای امسال تاکنون روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است، كه با رشد توسعه اقتصادی و افزایش تعداد اتومبیلها و افزایش قابل توجه سفرهای مردم در کشور میزان مصرف بنزین هم افزایش یافته که البته طبیعی است.از همین رو مطالبی که این روزها در برخی رسانه ها درباره افزایش واردات بنزین مطرح می شود،تنها با کنارهم قراردادن ساده چند عدد و یک عملیات ریاضی ساده قابل اثبات است.موضوعی که نه منتقدان حاضرند ببینند که کشور در مسیر خودکفایی است و نه انگار می خواهند ببینند.