ترامپ، پوتین و بن‌سلمان اوپک را به حاشیه رانده‌اند

مجموع تولید نفت سه کشور آمریکا، روسیه و عربستان در حال حاضر بیشتر از مجموع تولیدات ۱۵ عضو اوپک است. از این رو سه مرد قدرتمند در این کشورها یعنی ترامپ، پوتین و محمد بن‎سلمان اکنون با اظهارات و اقدامات خود بزرگ‌ترین اثرگذاری را بر بازار نفت دارند و تاثیر تصمیمات اوپک محدود شده است. اما از آنجا که این سه کشور اهداف اقتصادی و سیاسی متفاوتی را دنبال می‌کنند، بازار نفت هر روز به اظهارات یکی از آنها واکنش نشان می‌دهد و این موضوع نوسان شدید قیمت‌ها را به‌دنبال داشته است.

اوپک کنترل بازار نفت را از دست داده است و اقدامات و اظهارات سه نفر یعنی دونالد ترامپ (رئیس‌جمهور آمریکا)، ولادیمیر پوتین (رئیس‌جمهور روسیه) و محمد بن‌سلمان (ولیعهد عربستان) در حال حاضر و حتی سال‌های آینده قیمت‌های بازار نفت را کنترل می‌کنند. با این حال به نظر نمی‌رسد این سه نفر هدف واحدی را در بازار دنبال کنند. عربستان تحت فشار اقتصادی نیازمند قیمت‌های بالای نفت است، این در حالی است که ترامپ برای افزایش فشارها بر ایران و پایین نگه داشتن قیمت بنزین، نمی‌خواهد قیمت‌ها بار دیگر به کانال ۸۰ دلار نزدیک شوند. از سوی دیگر پوتین قیمت‌های کنونی را برای اقتصاد خود کافی می‌داند.

بنابراین جولیان لی، تحلیلگر بازار نفت در بلومبرگ بر این باور است که اگر بن سلمان خواهان افزایش قیمت نفت است، نه تنها باید با خشمترامپ مواجه شود، بلکه مسیر کاهش عرضه را بر خلاف دو سال گذشته به تنهایی و بدون همراهی روسیه طی کند. اما این همه ریسک پیش‌روی عربستان نیست، در شرایطی که تولید نفت آمریکا در یک سال گذشته رشد شدیدی را تجربه کرده، بالا بردن  قیمت‌ها می‌تواند محرکی برای افزایش تولید نفت شیل و خنثی کردن کاهش عرضه نفت توسط عربستان باشد.

سه کشور بزرگ نفتی

در حالی که اوپک برای رسیدن به یک هدف مشترک بین همه اعضا تلاش می‌کند، آمریکا، روسیه و عربستان بر عرضه بازار نفت چیره شده‌اند. مجموع تولید نفت این سه کشور بیش از میزان تولید ۱۵ عضو اوپک است. آمریکا روزانه ۷/ ۱۱ میلیون بشکه، روسیه ۴/  ۱۱ میلیون بشکه و عربستان ۷/ ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کنند. بنابراین مجموع تولید آنها ۸/ ۳۳۳ میلیون بشکه در روز است، در حالی که تولید اوپک در ماه گذشته ۹/ ۳۲۲ میلیون بشکه بوده است. در حال حاضر این کشورها در بیشترین سطح تولید تاریخی خود تولید می‌کنند و می‌توانند تولیدات خود را در سال ۲۰۱۹۹ نیز افزایش دهند، با این حال ممکن است هر سه آنها تمایل به افزایش تولید نداشته باشند.

عربستان و روسیه دو کشوری بودند که در میانه‌های سال جاری تلاش کردند اوپک و متحدانش در خارج از این  سازمان را متقاعد کنند که به توافق برای کاهش تولید پایان دهند و در نهایت خود تولید نفتشان را افزایش داده و به بیشترین رکورد تولید دست یافتند. آمریکا نیز در ماه‌های اخیر به شکل غیر منتظره‌ای تولید نفتش افزایش یافته، چراکه شرکت‌های نفتی در حوزه نفتی پرمیان بر مشکلات انتقال نفت چیره شده و توانستند با شدت بیشتری به استخراج نفت از این میادین بپردازند.

رشد تولید این سه کشور در کنار برخی عوامل از جمله کاهش برآوردها از رشد تقاضای نفت و همچنین اعطای معافیت به برخی خریداران نفت ایران، موجب تغییر درک معامله‌گران از شرایط بازار شد. در واقع در حالی که پیش از آن نگرانی از کمبود نفت بر بازار چیره شده بود، حال همه نگران رشد تولید نفت و ایجاد مازاد عرضه در بازار هستند. طبق آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژیاز بازار نفت، موجودی انبارهای نفتی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) که از اوایل سال ۲۰۱۷۷ در مسیر کاهشی قرار گرفته بود، در ماه‌های اخیر افزایش یافته و حتی ممکن است با نهایی شدن آمار موجودی‌ها در ماه اکتبر مشخص شود که سطح آنها مجددا به بیش از متوسط ۵ ساله بازگشته است.

اختلاف نظر سه تولیدکننده بزرگ

به دنبال پیش‌بینی چنین شرایطی، عربستان اعلام کرد که تولیدات خود را از ماه‌ آینده میلادی (دسامبر) ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد و همچنین هشدار داد که بازار نیاز به کاهش حداقل یک میلیون بشکه‌ای عرضه نسبت به سطح تولید ماه اکتبر دارد. پیشنهاد عربستان با واکنش سرد پوتین و مخالفت تند و سریع ترامپ در توییتر مواجه شد.

بن سلمان به شدت به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد تا برنامه‌های بلند‌پروازانه خود برای قطع وابستگی اقتصاد عربستان به نفت را اجرا کند و با دلارهای نفتی شهروندانی را که در این مسیر آسیب می‌بینند، حمایت کند. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده که پادشاهی سعودی برای تامین هزینه‌های خود در سال آینده میلادی به قیمت نفت بیش از ۷۳۳ دلار بر بشکه نیاز دارد. این در حالی است که برنت در حال حاضر حدود ۵ دلار کمتر از این قیمت(۷۳۳ دلار) معامله می‌شود و از سوی دیگر نفت عربستان خود ارزان‌تر از نفت برنت به فروش می‌رسد. بنابراین جولیان لی می‌گوید: «تداوم توافق کاهش تولید در سال ۲۰۱۹۹ تنها راه پیش روی شاهزاده سعودی برای بالا بردن قیمت نفت است.»

با این حال بن سلمان چالش بزرگی در مواجهه با پوتین و ترامپ خواهد داشت. رئیس‌جمهور روسیه نشان داده که هیچ اشتیاقی برایکاهش تولید نفت ندارد. در حال حاضر وابستگی بودجه مسکو به درآمدهای نفتی نسبت به زمانی که پذیرفت در مسیر کاهش تولید به عربستان و اوپک بپیوندد، به شدت کاهش یافته است. از سوی دیگر شرکت‌های نفتی روسی علاقه‌مندند تولید خود را در میادینی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‎اند، افزایش دهند. بنابراین فشار شرکت‌های نفتی نیز به مسکو برای افزایش تولید یکی دیگر  از دلایل عدم علاقه‌مندی این کشور برای پیوستن به بن‌سلمان به حساب می‌آید. پوتین ممکن است همچنان به حفظ روابط سیاسی بهبودیافته خود با ولیعهد سعودی علاقه‌مند باشد. با این حال این موضوع نمی‌تواند به این معنا باشد که روسیه در نشست ماه آینده اوپک و متحدانش در وین با تصمیم کاهش تولید موافقت خواهد کرد. به خصوص اینکه پوتین اعلام کرده قیمت ۷۰ دلاری نفت برای اقتصاد روسیه کاملا مساعد است.

از سوی دیگر مخالفت ترامپ با طرح کاهش تولید نفت، طبیعتا بسیار شدیدتر خواهدشد. چراکه او در تلاش است روابط سیاسی خود با بن سلمان را حفظ کند، اما در عین حال سناتورهای آمریکایی می‌خواهند به دلیل جنگ یمن و کشته شدن خاشقجی  (روزنامه‌نگار منتقد ولیعهد سعودی) عربستان را مورد تحریم‌های شدیدتری قرار دهند. بنابراین ترامپ برای کاهش فشارهای داخلی مجبور خواهد بود که در بازار نفت و حوزه اقتصاد مخالفت بیشتری را با عربستان نشان دهد. با این حال، جولیان لی بر این باور است که «رشد تولید نفت در تگزاس» از توییت‌های ترامپ بیشتر برای عربستان خطرناک است.

تولیدکنندگان آمریکایی طی ۱۲ ماه گذشته به اندازه تولید نفت یکی از اعضای بزرگ اوپک یعنی نیجریه به تولید نفت خود افزوده‌اند. تولید نفت آمریکا در هفته‌های اخیر درحالی از مرز ۷/ ۱۱ میلیون بشکه در روز عبور کرده که سال قبل همین موقع از سال، میزان تولید این کشور حدود ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز بوده است.

بر اساس آخرین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت این کشور پیش از آوریل ۲۰۱۹۹ یعنی ظرف کمتر از ۶ ماه از مرز ۱۲۲ میلیون بشکه در روز عبور کند. این در حالی است که اوایل سال جاری پیش‌بینی می‌شد میزان تولید نفت آمریکا در آوریل ۲۰۱۹ حدود ۸/ ۱۰ میلیون بشکه در روز باشد، یعنی حدود ۲/ ۱ میلیون بشکه کمتر از پیش‌بینی ماه جاری.

بنابراین جولیان لی بر این باور است: «اگر سعودی‌ها خواهان تعادل بازار نفت در سال ۲۰۱۹ هستند، باید همزمان ریسک خشمگین شدن ترامپ، عدم همراهی پوتین و رشد انفجاری نفت شیل آمریکا را بپذیرند.»