سهم ایران و کشورهای همسایه‌اش از تولید برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر چقدر است؟

در روزهایی که تغییرات اقلیم بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند،‌ نقش انتشار گازهای گلخانه‏ای در گرم شدن زمین و تاثیر آن در تغییرات آب و هوایی نیز بیشتر به چشم می‌خورند. افزایش انتشار این گازها و لزوم اتخاذ سیاست‌های مناسب جهت کاهش آنها با شرط رسیدن به رشد اقتصادی بالاتر توجه اکثر کشورها را به سمت جایگزین کردن انرژی‌های تجدیدپذیر به جای انرژی‌های فسیلی جلب کرده است.

در واقع انرژی‌های تجدیدپذیر که مخالفان قدرتمندی از جنس فروشندگان نفت و گاز در سراسر جهان دارند، تنها راه رسیدن به توسعه پایدار در جهان هستند. این انرژی‌ها اما با وجود چنین مخالفان قدرتمند و سرمایه‌داری در ۱۰ سال گذشته رشد خیره‌کننده‌ای داشته و سرمایه‌گذاران بسیاری را به خود جذب کرده است. کشور آلمان بالاترین سهم تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را دارد و ایران در مقایسه با کشورهای همسایه سهم ناچیزی از این انرژی دارد.

بحث انرژی‌های تجدیدپذیر و بررسی وضعیت تولید این انرژی در ایران و مقایسه با کشورهای جهان، لزوم توجه مسئولان به این انرژی‌های سبز، تبعات پافشاری بر انرژی‌های فسیلی و تولید برق از آنها بر محیط‌زیست و منابع آبی ایران و هزینه تولید برق حرارتی در ایران و بار مالی زیست‌محیطی آن بر کشور موضوع‌های نشست خبری بوده که انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر روز گذشته برگزار کرده است.

احسان لیوانی،‌ معاون گروه انرژی‌های تجدیدپذیر پژوهشگاه وزارت نیرو در این نشست گزارشی از وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، کشورهای همسایه و کشورهای جهان ارائه داد و گفت: در میان کشورهای اروپایی، آلمان با بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده برق تجدیدپذیر در رتبه نخست قرار دارد. با وجود پیشرفتی که آلمان تا کنون در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر داشته اما این کشور‌ در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ یعنی تقریبا ۱۲ سال آینده ظرفیت نصب نیروگاه‌های تجدیدپذیر را به بیش از ۶۵ درصد برساند. او با بیان اینکه۴۰ درصد ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده برق انگلستان تجدیدپذیر است، گفت: این کشور در نظر دارد تا ۲ سال دیگر یعنی سال ۲۰۲۰، ۳۰ درصد کل انرژی (برق و حرارت) خود را از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کند. لیوانی افزود: ۱۷ درصد ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده برق در فرانسه تجدیدپذیر است.

این کشور بنا دارد تا سال ۲۰۲۰ این ظرفیت را به ۲۳ درصد برساند. معاون گروه انرژی‌های تجدیدپذیر با اشاره به پیشرو بودن دانمارک در زمینه انرژی بادی در جهان گفت: ۵۵ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده در این کشور تجدیدپذیر است و قرار است تا سال ۲۰۵۰ این ظرفیت به ۱۰۰ درصد برسد. 

وضعیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر ایران و کشورهای همسایه

اما وضعیت تولید برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر چگونه است؟ به گفته معاون گروه انرژی‌های تجدیدپذیر ایران تاکنون ۶۵۴ مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کرده که تنها ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر نصب شده یک درصد بوده است.

لیوانی وضعیت تولید برق در کشورهای همسایه ایران را به ویژه ترکیه را بهتر از ایران عنوان کرد و افزود: ترکیه در میان کشورهای همسایه ایران در زمینه تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر پیشروتر بوده است. در حال حاضر این کشور بدون محاسبه نیروگاه‌های برق آبی ۱۲.۵ گیگاوات برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کرده که ۱۵ درصد از ظرفیت کل برق تولید شده در تمام نیروگاه‌ها را شامل می‌شود. این کشور در نظر دارد تا سال ۲۰۲۳ ظرفیت تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر را به بیش از ۲ برابر تولید کنونی یعنی ۲۷ گیگاوات یا ۲۵ درصد برساند.

او ادامه داد: عراق در حال حاضر ۱۰۰ مگاوات برق از طریق نصب نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ویژه نیروگاه خورشیدی تولید کرده و بنا دارد تا سال ۲۰۲۰، ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر خود را به ۱۰ درصد معادل ۳۵ گیگاوات برساند. این در حالی است که طبق ماده ۵۰ قانون ششم توسعه، دولت مکلف است سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک را با اولویت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی (داخلی و خارجی) تا پایان اجرای قانون برنامه به حداقل ۵ درصد ظرفیت برق کشور برساند. به گفته او، عربستان در حال حاضر ۹۲ مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کرده و در نظر دارد تا سال ۲۰۳۲ میزان برق تولیدی خود از نیروگاه‌های تجدیدپذیر را به ۵۴ گیگاوات برساند که این رقم ۸۰ درصد برق تولیدی ایران در حال حاضر را شامل می‌شود. معاون گروه انرژی‌های تجدیدپذیر افزود: اردن در حال حاضر ۶۴۶ مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کرده و بنا دارد تا سال ۲۰۲۰ ظرفیت نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر خود را به ۱۰ درصد برساند و ۱۸ گیگاوات برق تولید کند. به گفته او، عمان ۱۰۰ مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید کرده که ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر نیروگاه‌های نصب شده این کشور تنها به ۱.۵ درصد از کل نیروگاه‌هایی که برق تولید می‌کند، می‌رسد.

این کشور در حال تلاش است تا سال ۲۰۲۴ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را به ۱۰ درصد برساند. لیوانی با اشاره به وضعیت تولید برق تجدیدپذیر در پاکستان گفت: این کشور ۱۸۴۵ مگاوات برق بدون در نظر گرفتن برق آبی از طریق نیروگاه‌های بادی، خورشیدی و زیست‌توده تولید کرده و در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ تولید برق تجدیدپذیر خود را به ۹۷۰۰ مگاوات برساند. همچنین، افغانستان تاکنون میزان قابل توجهی برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید نکرده است اما در نظر دارد تا سال ۲۰۳۲، ۴۵۰ مگاوات برق تجدیدپذیر تولید کند. 

قرارگیری اکثر نیروگاه‌های برق فسیلی ایران روی دشت‌های ممنوعه

نیما نظامی،‌ کارشناس آب در ادامه نشست به بررسی وضعیت جانمایی نیروگاه‌های فسیلی در دشت‌های ممنوعه ایران پرداخت و گفت: در بررسی منابع آبی زیرزمینی کشور، دشت‌ها به سه دسته آزاد، ممنوعه و بحرانی تقسیم می‌شوند. بر این اساس ۶۰۹ دشت آبی در ایران وجود دارد که ۲۵۳ دشت، ممنوعه و ۱۳۵ دشت در زمره دشت‌های بحرانی قرار دارند. در مجموع ۳۸۸ دشت از ۶۰۹ دشت در وضعیت بحرانی و ممنوعه قرار دارند. او افزود: براساس شاخص «فالکن مارک» که سرانه آب تجدیدپذیر را به ازای هر فرد مورد سنجش قرار می‌دهد فائو در سال ۲۰۱۱ گزارشی را درباره سرانه آب تجدیدپذیر ایران منتشر کرده است که براساس آن، ایران با سرانه ۱۷۲۰ متر مکعب به ازای هر نفر در سال در مرز تنش آبی قرار داشته است.

او با بیان اینکه بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی تولید برق کشور در دشت‌های ممنوعه قرار دارند، افزود: منابع‌ آبی زیرزمینی مطمئنی که این نیروگاه‌ها در سال‌های گذشته مورد استفاده قرار می‌دادند در سال‌های آینده همانند سابق قابل اطمینان نخواهند بود و با مشکل بهره‌برداری روبه‌رو خواهند شد. این کارشناس آب از جمله تبعات جبران‌ناپذیر اضافه برداشت آب‌های زیرزمینی را خالی از سکنه شدن روستاها، مهاجرت ساکنان روستاها به شهرهای بزرگ‌تر، حاشیه‌نشینی و فرونشست زمین عنوان کرد و افزود: به دنبال فرونشست‌ زمین بسیاری از حفره‌های ایجاد شده در کشور نزدیک به صنایع و کارخانه‌های بزرگ ایجاد شده است. نمونه آن فروچاله‌ ایجاد شده در دشت کبودرآهنگ همدان است که این حفره‌ها در نزدیکی شهرک صنعتی و نیروگاه تولید برق شهید مفتح همدان ایجاد شده است. این اتفاق می‌تواند بسیار خطرناک باشد. شاید روزگاری زمین زیر یکی از برج‌های این نیروگاه خالی شود و این صنایع را ببلعد. 

قیمت هرکیلو وات ساعت برق تولیدی نیروگاه‌های حرارتی کشور چقدر است؟

آرش رئیسی، کارشناس اقتصادی انرژی که در گزارشی متوسط قیمت هر کیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاه‏های حرارتی کشور را مورد محاسبه قرار داده، گفت: متوسط قیمت هر کیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاه‏های حرارتی کشور پس از حذف یارانه‌های سوخت و احتساب هزینه‌های زیست محیطی برابر با ۷۲۰۹ ریال است که از این مقدار ۱۵۶۹ ریال هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه و بهره‌برداری و نگهداری، ۴۳۱۷ ریال هزینه‌های سوخت و ۱۳۲۳ ریال هزینه‌های زیست‌محیطی است.

زهرا داستانی