دستکاری قیمت‌ در بازارها چگونه کنترل می‌شود؟

 توسعه و پیشرفت بازارهای سرمایه‌گذاری در دنیا همگام با رشد اقتصادی حرکت کرده‌ است. به‌طوری‌که طی چند دهه‌ اخیر فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در سهام و مبادلات سرمایه‌گذاران افزایش قابل ‌ملاحظه‌ای در بورس‌های بین‌المللی داشته است. توسعه هرچه بیشتر این بازارها نه تنها رشد حجم و ارزش معاملات بلکه ورود ابزارهای نوین مالی و در نهایت گسترش بازار را نیز به دنبال داشته است.

در این میان افزایش تخلفات نیز از پیامدهای منفی این موضوعات بوده است. تخلفاتی که شناسایی آنها تا حد زیادی دشوار شده است.بر این اساس دیگر روش‌های سنتی و نظارت‌های قدیمی، ابزار کارآمدی برای کشف این تخلفات و برخورد با آنها نیست. به عبارت دقیق‌تر دیگر نمی‌توان با استفاده از این ابزارها دستکاری‌های حرفه‌ای را در بازار شناسایی کرد.  در گزارش زیر که از سوی حجت بهادری از کارشناسان فعال در شرکت بورس اوراق بهادار تهران تهیه شده به بررسی دقیق نقش نهادهای نظارتی در بازار‌های سرمایه‌ای و به‌طور دقیق در توسعه یافته‌ترین بازار مالی دنیا یعنی بازارهای اوراق بهادار آمریکا پرداخته شده است.

این کارشناس ضمن بررسی و تشریح کارکرد نهادهای قانون‌گذار در این دو بازار، لزوم ایجاد یک سیستم یکپارچه و پیشرفته برای نظارت بر کلیه معاملات اوراق بهادار و فعالیت شرکت‌های کارگزاری را ضروری می‌داند. وی معتقد است برای نظارت کافی و کشف تخلفات، فعالیت جزیره‌ای نهادهای ناظر کافی نیست. در واقع استفاده از یک سیستم یکپارچه نه تنها باعث کاهش حجم نظارت‌های زیاد، منفرد و جزیره‌ای خواهد شد، بلکه تنها راه شناسایی و مقابله با تخلفات نیز ارزیابی می‌شود. در ادامه بررسی این کارشناس را با هم می‌خوانیم.

    نگاهی به بازارهای اوراق بهادار آمریکا

در سال‌های اخیر همزمان با افزایش گستردگی در این بازارها، توسعه هر چه بیشتر در بازارهای سهام‌محور آمریکا اتفاق افتاده است؛ در گذشته این بازارها به‌صورت نسبتا مستقیمی عمل می‌کردند یعنی درصد زیادی از سهامی که مورد معامله قرار می‌گرفت مربوط به ناشرانی بود که در آن بورس ثبت و پذیرش شده بودند. امروزه حجم معاملات شرکت‌های پذیرش شده در یک بورس خاص متمرکز نیست. هر سهم به‌خصوصی می‌تواند در یکی از ۱۲ بورس موجود معامله و حتی می‌تواند در بازارهای خارج از بورس (OTC) نیز معامله شود.

حدود ۳۸ درصد معاملات اوراق بهادار درج شده در بورس از طریق بازارهای خارج از بورس انجام می‌گیرد.  برای هدایت این سیستم گسترده و اجرای بهتر سفارش‌های مشتریان تقریبا همه معاملات بازار سهام از طریق کامپیوترها انجام می‌گیرد. کارگزار – معامله‌گران، سرمایه‌گذاران نهادی و دیگر مشارکت‌کنندگان در بازار از سراسر دنیا، مدل‌های معاملاتی از نوع الگوریتمی و رقابتی را به کار گرفته و گسترش داده‌اند. این مدل‌ها در کسری از ثانیه تصمیم می‌گیرند که یک سفارش خاص چگونه و کجا اجرا شود. سفارش‌های بزرگ‌تر غالبا به سفارش‌های کوچک‌تری تقسیم شده و به دفاتر و شعب معاملاتی مختلفی برای اجرا ارسال می‌شوند.  

 برای مثال اگر سرمایه‌گذار، سفارش سهم خاصی را در سیستم قرار دهد، در واقع او در مورد محل اجرای سفارش، هیچ اطلاعی ندارد. این سفارش ممکن است از طریق بورس، بازار خارج از بورس یا کارگزار – معامله‌گر اجرا شود.

سفارش مورد نظر ممکن است از چندین دفتر معاملاتی عبور کند، ممکن است به سفارش‌های کوچک‌تر تجزیه یا با سایر سفارش‌ها ترکیب شود. همه این فرآیندها میلیون‌ها بار در روز و فوق‌العاده سریع در کسری از ثانیه انجام می‌گیرند.  به‌رغم پیچیدگی موجود، در بیشتر موارد سفارش‌ها به‌صورت صحیح و کارآمد اجرا می‌شوند. در حقیقت این تغییرات در ساختار بازار سهام عموما به نفع سرمایه‌گذاران است. هزینه‌های اجرایی کاهش یافته است، نقدشوندگی در بسیاری از ابزارهای مالی افزایش یافته است و امکان سفارشی شدن دستورهایخرید و فروش بیشتر شده است. از طرف دیگر بازار نیز انعطاف‌پذیرتر شده است، زیرا وجود رقابت شدید باعث ایجاد نوآوری در ابزارها و معاملات شده و سفارش می‌تواند به سرعت از جاهایی که مشکلات عملیاتی دارند به سایر نقاط برای اجرا ارسال شوند.

    نیاز مبرم به قوانین جدید

با وجود سرعت، پیچیدگی و گسترش بازارهای اوراق بهادار، نیاز مبرمی به قوانین جدید وجود داشته است. از یک طرف گسترش سریع بازارها، فرصت‌های جدیدی را برای سوء رفتارهای احتمالی ایجاد کرده است. برای مثال، یک بازیگر متخلف که به دنبال دستکاری بازار برای منافع شخصی است، اکنون ممکن است به دنبال مخفی کردن این سوء رفتار از طریق گسترش و پخش سفارشات در دفاتر معاملاتی مختلف، استفاده از بازارها و ابزارهای مختلف مرتبط با هم و استفاده از یک تابع معاملاتی خودکار باشد. در نتیجه ناظران و قانون‌گذاران بازار دیگر نمی‌توانند یک شرکت، یک دفتر معاملاتی یا یک ابزار مالی را به‌صورت مجزا نظارت کنند. در این بین نقش نهادهای نظارتی بر صنعت مالی می‌تواند عامل تعیین‌کننده‌ای در جهت شفافیت و کارآیی هر چه بیشتر بازار باشد.

    نهادهای قانون‌گذار صنعت مالی آمریکا

کمیسیون بورس و اوراق بهادار(SEC): کمیسیون بورس و اوراق بهادار بر اساس قانون بورس اوراق بهادار سال ۱۹۳۴ ایجاد شده و فعالیت آن مستقل از دولت ایالات متحده است. این کمیسیون یکی از جامع‌ترین و قدرتمندترین سازمان‌ها در جهت اجرای قوانین اوراق بهادار دولت فدرال و همچنین مسوولیت قانون‌گذاری برای اکثریت صنعت اوراق بهادار را بر عهده دارد. حیطه نظارتی این کمیسیون شامل بورس‌های اوراق بهادار، بازارها و بورس‌های قرارداد اختیار معامله، بورس‌های الکترونیک و همچنین مشاوران سرمایه‌گذاری است.

نهاد قانون‌گذار صنعت مالی (FINRA): نهاد قانون‌گذار صنعت مالی (FINRA)، یک نهاد خود انتظام، غیر دولتی و غیرانتفاعی است که در سال ۲۰۰۷ از ادغام «انجمن ملی معامله‌گران اوراق بهادار» و واحدهای نظارتی «بورس اوراق بهادار نیویورک» تشکیل شد. این نهاد از طرف کنگره مسوولیت حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران آمریکا و اطمینان از صحت و درستی عملیات صنعت کارگزار-معامله‌گری را به عهده دارد. وظیفه FINRA حمایت از سرمایه‌گذاران و بازار سرمایه از طریق تنظیم مقررات موثر و کارآمد برای کارگزار- معامله‌گران است.

تنظیم و اجرای مقررات حاکم بر فعالیت‌های بیش از ۳ هزار و ۸۰۰کارگزار-معامله‌گر به همراه ۶۳۴ هزار کارگزار، نظارت بر شرکت‌ها در جهت رعایت قوانین، حمایت از شفافیت بازار و آموزش سرمایه‌گذاران از دیگر وظایف FINRA است. مقررات این نهاد نقش مهمی در سیستم مالی آمریکا و حمایت از سرمایه‌گذاران برعهده دارد. همچنین سیستم‌ها و فناوری‌هایی که در این نهاد استفاده می‌شود یکی از قابلیت‌های مفید و مهمی است که از طریق آن بازار اوراق بهادار و شرکت‌های کارگزاری به‌طور موثری بازرسی و نظارت می‌شوند. تقلب‌ها و ریسک‌های بالقوه کشف می‌شوند و سرمایه‌گذاران از طریق ابزارهای مفید، آگاه و مطلع می‌شوند.

    نقش نهادهای مالی در نظارت بر بازار

نهاد FINRA همراه با کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)، حدود ۲۰ بورس اوراق بهادار و همچنین شرکت سپرده‌گذاری و تسویه وجوه (DTCC) به‌صورت روزانه تلاش‌ فراوان و پیچیده‌ای انجام می‌دهند. تابه این ترتیب اطمینان حاصل شود که سفارش‌های مشتریان به‌طور صحیح و موثری اجرا و مورد پردازش قرار گیرد. این کار باعث تقویت و انسجام بازارهای مالی شده است و در نتیجه باعث حمایت از حقوق میلیون‌ها سرمایه‌گذار می‌شوند.نظارت، وظیفه اصلی و اولیه FINRA است و برای انجام این عمل الزام قانونی دارد.

از طرف دیگر خود SEC نهاد قانون‌گذار فدرال است که عمدتا مسوولیت حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران در بازارهای اوراق بهادار، حفظ یکپارچگی و انسجام بازار و تسهیل عمل تامین مالی را برعهده دارد. این نهاد برنامه‌های گسترده‌ای را شامل احکام اجرایی، بازرسی و برنامه‌های نظارتی برای رسیدن به این هدف انجام می‌دهد. درخصوص نظارت بازارها، نهاد SEC ارتباط تنگاتنگی با نهادهای خودانتظام دارد و بر برنامه‌های نظارتی مربوط به نهادهای خود انتظام نیز نظارت می‌کند. در مورد نظارت بر فعالیت‌های FINRA نیز اداره‌ای با عنوان اداره نظارت بر صنعت اوراق بهادار (FSIO) در محل نهاد SEC تاسیس شده است.

    نظارت ۴ سال یکبار هر شرکت

نهاد FINRA علاوه بر وظیفه نظارتی در مورد اعضای خود، وظیفه اعطای مجوز و ثبت شرکت‌های کارگزاری و همچنین اعطای مجوز معامله‌گری به پرسنل آنها را نیز برعهده دارد. هرساله هزاران بازرسی از شرکت‌های کارگزاری توسط FINRA انجام می‌شود و هر شرکتی حداقل هر چهار سال یکبار مورد بازرسی قرار می‌گیرد. این نهاد دارای یک دفتر تخصصی برای بررسی اتهامات درخصوص تقلب‌های جدی و زیان‌های شدید به سرمایه‌گذاران است. این نهاد در جهت حفاظت از حقوق سرمایه‌گذاران و حفظ انسجام بازار، قوانین مختلفی درخصوص معاملات، گزارش‌گیری و سایر قوانین را تنظیم و بر اجرای آن نظارت می‌کند.

همچنین این نهاد با استفاده از دسترسی مستمر به داده‌های اطلاعاتی، بر فعالیت‌های معاملاتی شرکت‌های عضو نظارت خودکار و مستمری دارد. این نظارت از طریق ردیابی سفارش‌ها از لحظه‌ای که توسط یک مشتری در سیستم ثبت می‌شود تا لحظه‌ای که اجرا می‌شوند، صورت می‌گیرد. هشدارها و اعلان‌هایی که از طریق این نظارت ایجاد می‌شوند، مورد تجزیه و تحلیل بیشتری قرار گرفته و این هشدارها سپس در صورت لزوم مبنایی برای بازرسی یا احکام قانونی قرار می‌گیرند.

    روش‌های سه‌گانه نظارتی بر بازار از سوی FINRA

نهاد FINRA برای نظارت بر بازار از سه ابزار اساسی و مهم استفاده می‌کند: جمع‌آوری داده‌ها از طریق همکاری با بورس‌های اوراق بهادار، توسعه و گسترش ابزارها و تکنولوژی‌های نوآورانه و به‌کارگیری نیروهای متخصص در زمینه بازار و حوزه قانون‌گذاری.

۱. همکاری در گردآوری داده‌ها: پایه و اساس برنامه FINRA برای نظارت کردن، جمع‌آوری و ترکیب داده‌های بازار است. این وظیفه با استفاده از سیستم پیگیری و بررسی سفارش (OATS) شروع می‌شود. این سیستم اطلاعات گزارش شده توسط شرکت‌های عضو را جمع‌آوری می‌کند. کار این سیستم پیگیری سفارش‌های اوراق بهادار از لحظه دریافت و شروع آن در یک شرکت عضو، ردیابی مراحل اجرای آن در یک یا چند شرکت کارگزاری یا شرکت‌های بورس و نهایتا خاتمه اجرای آن است.  با این وجود، نظارت دقیق روی بازار، نیازمند ترکیب این اطلاعات با داده‌های جمع‌آوری شده توسط سایر نهادهای خودانتظام یعنی بورس‌ها است.

برای این کار نهاد FINRA با ۲۰ شرکت بورس که در ۲۶ بازار اوراق بهادار فعالیت می‌کنند، موافقت‌نامه‌هایی برای خدمات قانون‌گذاری امضا کرده است. نهاد FINRA از طریق این موافقت‌نامه‌ها و همچنین همکاری با بورس‌ها توانسته است بر ۵/ ۹۹ درصد از مبادلات بازار سهام آمریکا و همچنین ۶۵ درصد از مبادلات مربوط به قراردادهای اختیار معامله آمریکا نظارت داشته باشد. این نهاد روابط کاری مستحکمی با شرکت‌های بورس دارد و این نظارت بدون همکاری سایر نهادهای خود انتظام میسر نخواهد شد. در مورد ایجاد و تنظیم قوانین، خود بورس‌ها در خط مقدم قرار دارند؛ آنها بهتر از هر فرد دیگری از بازارهای خود شناخت دارند. زمانی که نهاد FINRA خدمات نظارتی و همچنین بازرسی را ارائه می‌دهد، بورس‌ها بر اجرای دقیق این خدمات و اعمال نظارتی کنترل دقیقی و جامعی انجام می‌دهند.

۲- ابزارها و تکنولوژی‌های جدید: برای مدیریت و استفاده بهینه از داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده در مرحله قبل، نیاز به ابزارها و تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای وجود دارد. در حال حاضر نهاد FINRA به‌طور گسترده از سیستم‌های ابری استفاده می‌کند. این سیستم‌ها باعث می‌شود حجم کار زیادی با سرعت بالا و هزینه کم و همچنین سطح امنیت بالایی انجام بگیرد. این نهاد در گذشته از سرورهای زیادی برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌کرد که این کار باعث محدودیت در ذخیره داده‌ها می‌شد. 

زمانی که تراکنش داده‌ها به یکباره افزایش می‌یافت، چندین روز طول می‌کشید تا اختلال به وجود آمده برطرف شود. در سال ۲۰۱۴، نهاد FINRA تصمیم بزرگی گرفت و تمام داده‌های خود را به سیستم ابری انتقال داد. این سیستم به FINRA اجازه می‌دهد تا از سرورهای زیادی جهت نظارت بر بازار استفاده کند. این نهاد در حال حاضر روزانه و به‌طور متوسط ۳۷ میلیارد تراکنش سهم و اختیار معامله، معامله، سفارش و رویداد مرتبط با آنها را که در دفاتر معاملاتی مختلف انجام می‌گیرد مورد پردازش و نظارت قرار می‌دهد.

  تنها داشتن قدرت ذخیره و محاسباتی بالا برای پردازش این حجم عظیم داده‌ها کافی نیست بلکه سیستم باید طوری کارآ باشد که بتواند از این داده‌ها به نحو احسن استفاده کند. نهاد FINRA فعالیت گسترده‌ای را جهت نرمال‌سازی و یکپارچه کردن داده‌هایی می‌کند که از منابع مختلفی و با فرمت‌های متنوعی دریافت می‌شود.  یکی دیگر از ابزارهای اولیه این نهاد جهت نظارت بر بازار، سیستم‌های کامپیوتری پیشرفته یا همان الگوهاست که برای غربال کردن حجم عظیم داده‌ها و پیدا کردن سوء‌رفتارهای احتمالی استفاده می‌شود.

این نهاد در حال حاضر از بیش از ۱۷۵ مدل مستقل جهت کشف طیف وسیعی از رفتارهای مشکوک در بازار سرمایه استفاده می‌کند. توسعه این الگوها، نیازمند زمان کافی و همچنین همکاری نزدیک بین متخصصان نظارت‌کننده و متخصصان داده برای شناسایی رفتار صحیح و تعیین پارامترهای مناسب جهت بررسی است. پیاده کردن یک الگوی جدید نیازمند ماه‌ها تلاش و آزمایش جهت به‌کارگیری درست و عاری از خطاهای احتمالی است. این نهاد اخیرا از تکنیک «یادگیری ماشین» برای ارتقا و تسریع این فرآیند استفاده می‌کند.

با استفاده از این کیفیت، متخصصان ناظر نمونه‌هایی از رفتارهای سوداگرانه را شناسایی می‌کنند و سپس به الگوریتم‌ها اجازه می‌دهند تا خودشان را برای شناسایی مواردی از این قبیل آموزش بدهند. همچنین از این تکنیک برای ایجاد الگوهای نظارتی جدید نیز استفاده می‌شود. نهاد FINRA جهت راهبری استفاده از تکنیک یادگیری ماشین و سایر تکنیک‌های علمی، گروهی تحت عنوان «گروه مشاوران نظارت‌کننده بر بازار» ایجاد کرده است که از کارشناسان مطرح دانشگاه و صنعت مالی تشکیل شده است.

۳- به‌کارگیری نیروهای متخصص در زمینه بازار و حوزه قانون‌گذاری: استفاده از داده‌ها و ابزارهای ذکر شده در بالا به تخصص و خبرگی نیروهای شاغل در FINRA وابسته است. الگوهای مورد نظر با استفاده از تکنولوژی ایجاد می‌شوند اما طراحی آنها به وسیله متخصصان ناظر و کارشناسان داده انجام می‌گیرد تا سوء رفتارهای احتمالی موجود در بازار در کسری از ثانیه شناسایی شوند. البته این قضیه به تخصص خود بورس‌ها نیز بستگی دارد.

    پیش‌دستی یا معاملات تصادفی

متخصصان FINRA به‌صورت روزانه در جست‌وجوی نشانه‌هایی از دستکاری بازار همانند پیش‌دستی هستند. برای نمونه، زمانی که یک شرکت کارگزاری برای یکی از سهامداران بزرگ بازار اقدام به جمع‌آوری سهام می‌کند، این امر باعث رشد قیمت و نوسان مثبت در سهم می‌شود.حال اگر کسی بر اساس این نوسان مثبت اقدام به خرید و فروش کند (یا در اصطلاح نوسان‌گیری کند) باید بررسی شود که آیا مشتری مورد نظر با استفاده از این اطلاعات اقدام به معامله کرده است (که در اصطلاح به آن پیش‌دستی می‌گویند) یا اینکه این معاملات به‌صورت تصادفی همزمان با معامله سهامدار عمده انجام شده است.

    شناسایی معاملات ساختگی

شناسایی معاملات ساختگی یا از پیش تعیین شده از دیگر وظایف FINRA است؛ در این نوع از معاملات فروش و سپس خرید دوباره همان سهام یا بخش قابل ملاحظه‌ای از همان سهم (به‌طوری که منجر به تغییر مالکیت شرکت نشود) اتفاق می‌افتد که به منظور افزایش قیمت سهام صورت می‌گیرد. در این استراتژی دو طرف خریدار و فروشنده یک نفر است، ضمن اینکه نهاد مزبور معاملات لایه‌بندی را کشف می‌کند.

در این نوع معاملات یک بازیگر بازار سفارش‌هایی را ارسال می‌کند که هدف نهایی او انجام معاملات نیست بلکه به منظور ایجاد تاثیر قوی بر حجم خرید و فروش و همچنین حرکت غلط بازار و در نهایت کسب سود می‌شود. همچنین FINRA علائمی را پیگیری می‌کند که سفارش‌های مشتریان به درستی اجرا نمی‌شود. این سفارش‌ها یا در قیمت‌های پایین اجرا می‌شوند، یا به‌صورت کامل و در زمان مناسب اجرا نمی‌شوند یا اینکه خود کارگزار سفارش سهم مورد نظر برای خود را زودتر از سفارش مشتری اجرا کرده است. ضمن اینکه نظارت بر نقض سایر قوانین منتشر شده توسط خود نهاد FINRA و SEC که برای جلوگیری از دستکاری بازار توسط افراد طراحی شده‌اند نیز از دیگر اقدامات این نهاد است.

    برخورد با تخلف

زمانی که یک تخلف احتمالی شناسایی می‌شود، یک تیم بازرسی از طرف FINRA جهت انجام وظیفه نظارتی خود برای بررسی بیشتر به شرکت مورد نظر اعزام می‌شود و در صورت لزوم، اقدامات قانونی از طرف این نهاد به تنهایی یا با همکاری با بورس‌ها انجام خواهد گرفت.در صورتی که موضوع مورد نظر از قلمرو نظارتی و قانونی FINRA فراتر رود، پرونده مورد نظر به SEC یا سایر مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌شود. به‌طور مثال در سال ۲۰۱۶ خود اداره نظارت بر بازار FINRA حدود ۵۰۰ پرونده درخصوص نقض قوانین و سوء استفاده احتمالی از استراتژی‌های معاملاتی به کمیسیون بورس اوراق بهادار (SEC) و بورس‌ها ارجاع داده است.

این به غیر از پرونده‌هایی است که درخصوص معاملات نهانی و تقلب‌ها از طرف سایر واحدهای FINRA به SEC ارسال شده است.  افزایش ارتباطات بین سازمانی و انتشار زیاد سهام مختلف در بازارها، موقعیتی را فراهم کرده است که فعالیت‌ها در یک بازار به سرعت بر سایر بازارها نیز اثر می‌گذارد. در نتیجه نهاد FINRA به‌عنوان یک نهاد نظارتی، به موضوع مورد نظر از یک دید کلی نگاه می‌کند. این نظارت با استفاده از تحلیل‌های بسیار پیچیده برای کشف الگوهای مشکوک و غیر معمول صورت می‌گیرد زیرا ممکن است چندین بازیگر به‌صورت مشترک و در بازارهای مختلف فعالیت داشته یا یک بازیگر از چندین حساب در چند شرکت مختلف استفاده کرده باشد.

    سیستم پیگیری و بررسی یکپارچه (CAT)

در سال ۲۰۱۲ و به منظور جلوگیری از تداخل نظارت‌ها از سوی SEC FINRA و بورس‌های مختلف، کمیسیون بورس اوراق بهادار (SEC) سیستمی را با عنوان «سیستم پیگیری و بازرسی یکپارچه» (CAT) رونمایی کرد. در این سیستم تمام اطلاعات و داده‌های مربوط به بازار از جمله اختیار معامله‌ها و بازارسازها جمع‌آوری و یکپارچه شده و همه نهادهای قانون‌گذار همچون FINRA و بورس‌ها به‌طور همزمان به این اطلاعات دسترسی دارند. همچنین تمامی اطلاعات شخصی مربوط به مشتریان فعال در بازار نیز در این سیستم جمع‌آوری می‌شود.

    نهادهای نظارتی در بازار سرمایه ایران

اما در این میان بازار سرمایه ایران با توجه به حجم اندک گردش معاملات نسبت به دیگر بازارهای مالی پیشرفته به نسبت از نهادهای نظارتی کمتری نیز برخوردار است؛ در واقع در بازار سرمایه ایران نهادهای نظارتی مختلفی در قالب سازمان بورس، شرکت‌های بورس و کانون‌های مربوطه وظایف نظارتی و بازرسی خود از بورس‌ها و کارگزاران را انجام می‌دهند.

واحدی با عنوان «مدیریت نظارت بر کارگزاران» در سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند که از دو بخش «اداره امور کارگزاران» و «اداره بازرسی کارگزاران» تشکیل شده است. وظیفه این مدیریت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران، کمک به ایجاد و توسعه شرکت‌های کارگزاری مدرن و حرفه‌ای برای گسترش بازار سرمایه کشور است. این موضوع از طریق تشویق به رقابت سالم با صدور انواع مجوزها و انجام رتبه‌بندی و جلوگیری از تخلفات با بازرسی و تهیه بانک‌های اطلاعاتی جامع درخصوص کارگزاران و کارکنان آنان صورت می‌گیرد. همچنین واحد «مدیریت نظارت بر بورس‌ها و بازارها» نیز در سازمان بورس فعالیت می‌کند که وظیفه‌اش نظارت بر تاسیس و فعالیت بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس و شرکت‌های سپرده‌گذاری ‌مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و رعایت قانون و مقررات در آن است.

در هر یک از بورس‌های فعال بازار سرمایه ایران نیز واحدهایی برای نظارت و بازرسی از شرکت‌های کارگزاری و همچنین نظارت بر بازار و بورس مربوطه فعالیت می‌کنند. وظیفه این واحدها نظارت بر اجرای قوانین مصوب سازمان بورس و نظارت بر فعالیت‌های متنوع شرکت‌های کارگزاری و معاملات بورس مربوطه است. بر اساس «دستورالعمل وظایف و اختیارات بورس تهران و فرابورس ایران درخصوص کارگزاری‌های عضو»، «واحد امور اعضا» مستقر در شرکت بورس تهران وظیفه بازرسی از دفاتر مرکزی و شعب و نمایندگی‌های شرکت‌های کارگزاری و همچنین بررسی گزارش‌های ماهانه و صورت‌های مالی شرکت‌های کارگزاری را به عهده دارد.در کانون کارگزاران نیز «واحد اعضا و اشخاص وابسته به اعضا» وظیفه شناسایی مسائل و مشکلات شرکت‌های کارگزاری فعال در بازار سرمایه و کمک به رفع، ساماندهی و پیگیری این مسائل تا حصول نتیجه را بر عهده دارد. علاوه بر آن وظیفه جمع‌آوری اطلاعات، به‌روزرسانی و گزارش‌گیری از اطلاعات شرکت‌های کارگزاری را نیز دارا هستند.

    نقش مهم نهادهای نظارتی در بازارهای مالی

نقش نهادهای نظارتی در ایجاد یک اکوسیستم نظارتی در جهت نظارت بر ریسک‌ها و چالش‌های بازار سرمایه بسیار مهم و حیاتی است؛ هماهنگی و همکاری متقابل نهادهای نظارتی در حوزه صنعت مالی یک کشور عامل بسیار مهمی در جهت کشف تخلفات احتمالی، جلوگیری از دستکاری بازار و پرهیز از بازرسی‌های زیاد و موازی است. در بازارهای مالی پیشرفته به ویژه بازار اوراق بهادار آمریکا که دراین گزارش مورد بررسی قرار گرفت، همان‌گونه که عنوان شد FINRA و بورس‌ها با هدایت و مدیریت SEC سیستم نظارتی یکپارچه، کارآ و موثری را برای نظارت بر بازار ایجاد کرده‌اند.

به این ترتیب با توجه به افزایش حجم معاملات، استفاده از ابزارهای معاملاتی جدید، افزایش تعداد سرمایه‌گذاران و افزایش شعب شرکت‌های کارگزاری در سال‌های اخیر، لزوم ایجاد یک سیستم یکپارچه و پیشرفته برای نظارت بر کلیه معاملات اوراق بهادار و فعالیت شرکت‌های کارگزاری ضروری است. استفاده از چنین سیستم یکپارچه‌ای باعث می‌شود تا از حجم نظارت‌های زیاد، منفرد و جزیره‌ای کاسته شود و با استانداردهای نظارتی در سطح جهان همسو شویم