به گزارش دنیای اقتصاد، عقب‌نشینی ارزش معاملات در ماه‌های دی و بهمن سال جاری در کنار خوش‌بینی به افزایش مجدد عرضه‌ها و امیدواری به رشد حجم معاملات چهره اصلی بورس انرژی را ترسیم کرده است. اگرچه این شرایط در معاملات هفتگی بورس انرژی با چهره دیگری قابل رهگیری است. پس از رکورد تاریخی ارزش معاملات هفتگی در هفته پایان آذرماه، از آن دوره شاهد یک عقب‌نشینی نسبی در معاملات هفتگی بورس انرژی هستیم اگرچه هنوز هم حداقل‌ها را برآورده ساخته و می‌تواند کارنامه قابل قبولی ارائه کند ولی انتظارات پیشین از رشد ارزش معاملات را محقق نکرده است.
روند عمومی افزایش حجم و ارزش معاملات به‌صورت هفتگی در بورس انرژی دیده می‌شود که در رهگیری آمارها در نمودار نیز قابل مشاهده خواهد بود. این در حالی است که روند افزایشی پیشین و رشد شتابان ارزش معاملات دیگر همچون قبل خودنمایی نکرده و حتی شاهد عقب‌نشینی ارزش معاملات در دی‌ماه و بهمن‌ماه نیز بوده‌ایم. از سوی دیگر ارزش معاملات هفتگی نیز از روند صعودی پیشین فاصله گرفته و همچنین انتظارات گذشته را برآورده نساخته و حتی زمان‌هایی بسیار ضعیف از ارزش معاملات را تجربه کرده است.
این در حالی است که خوش‌بینی به تقویت حجم و ارزش معاملات به کمک رشد عرضه می‌تواند وضعیت کلی این بازار را دگرگون ساخته و امیدواری‌های پیشین را باز هم زنده سازد. در صورتی‌که انتظارات پیشین برآورده می‌شد هفته‌های اخیر ارزش معاملات هفتگی بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان بود نه آنکه هر چند هفته یک بار این رقم را تجربه کنیم.در بررسی‌های پیش‌رو بیشتر به ارزش معاملات در بازار فیزیکی استناد خواهد شد، زیرا داد و ستد در بازار فیزیکی برق و معامله مستقیم بین نیروگاه و مصرف‌کننده نهایی در حجم معاملات قابل رهگیری است ولی در ارزش معاملات تاثیرگذار بوده و هست.
تعادل مقداری در مقایسه با میانگین ماهانه
ارزش معاملات هفتگی در بازار فیزیکی بورس انرژی شرایط متعادلی دارد یعنی با توجه به روند افزایشی کلی که از ابتدای سال آغاز شده و تاکنون ادامه دارد می‌توان نمره قبولی به این وضعیت معاملاتی را اختصاص داد ولی همین روند کلی انتظارات را برآورده نمی‌سازد. به‌صورت دقیق‌تر تا اواخر آذرماه و اوایل دی‌ماه روند افزایشی حجم معاملات در بورس انرژی مشهود است ولی پس از این دوره شاهد نزول ارزش معاملات هفتگی هستیم. این در حالی است که همین بازه زمانی، دوره‌ای برای نوسان قیمت دلار و تغییراتی جدی در بازار جهانی نفت خام بوده که می‌توانست به تقویت جذابیت معاملاتی بورس انرژی منتهی شود، اما چنین انتظاری مشاهده نشد.
ساده‌ترین دلیل برای این ادعا را شاید بتوان در نوسان حجم عرضه‌ها جست‌وجو کرد؛ اگرچه از هم‌اکنون احتمال تقویت مجدد حجم معاملات آن هم در روزهای پایانی سال وجود دارد. درخصوص نوسان حجم معاملات هفتگی در هفته منتهی به ۱۲ بهمن‌ماه به رقمی نزدیک به ۵۱ میلیارد تومان کاهش یافت که این رقم معاملاتی کمترین ارزش معاملاتی در ۱۶هفته قبل از آن بوده و از آن زمان تاکنون نیز چنین حجم کمی مورد معامله قرار نگرفته است.
این شرایط نشان می‌دهد که بخش اعظم خوش‌بینی‌ها به ساز و کار معاملاتی و رشد ارزش داد و ستدها در بازار فیزیکی بورس انرژی تا حدودی تعدیل شده مگر آنکه شرایط جدیدی در این بازار حکمفرما شود؛ اگرچه احتمال بازگشت برخی محموله‌ها و عرضه‌های متوقف شده در بورس انرژی می‌تواند به این روند کلی کمک کند. به‌عنوان مثال از سرگیری عرضه‌های گازوئیل، نفت سفید و سوخت هوایی مطلبی بود که پایگاه اطلاع‌رسانی بورس انرژی رأسا در ۳۰بهمن‌ماه منتشر کرده است.
با توجه به تمامی این موارد ارزش معاملات در روزهای جاری در بورس انرژی باز هم در مسیر رشد جدید قرار گرفته است و در هفته جاری ( تا پایان روز گذشته) ارزش معاملات به نزدیکی۱۱۷میلیارد تومان رسیده یعنی با احتساب معاملات روز جاری می‌توان گفت که وضعیت داد و ستد در بازار فیزیکی بورس انرژی باز هم به روال افزایشی پیش باز می‌گردد ولی فرصت‌های مهمی در هفته‌های اخیر برای این بازار مالی با کاهش حجم و ارزش معاملات گویی از بین رفته است که البته دلایل این وضعیت به بررسی‌های جداگانه‌ای نیاز دارد یعنی با احتساب نوسان حجم عرضه‌ها، شاید برخی دیگر از رخدادها و روند فعالیت‌ها نیز در این عقب‌نشینی معاملاتی دخیل بوده است.
وضعیت معاملات ماهانه و رخدادهای تأثیرگذار بر آن
روند کلی در نوسان حجم و ارزش معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی روندی افزایشی ولی آرام را نشان می‌دهد تا جایی که اوج ارزش معاملات ماهانه در تاریخچه فعالیت‌های بورس انرژی به آذرماه سال جاری با ارزش معاملاتی نزدیک به ۵۵۰ میلیارد تومان باز‌می‌گردد ولی پس از آن باز هم دوره‌ای همراه با کاهش حجم معاملات تجربه شد؛ به‌عنوان مثال آذر و بهمن سال جاری دوره‌ای همراه با کاهش حجم معاملات بوده اگرچه این روند کاهشی را می‌توان چندان هم عمیق تصور نکرد ولی در هر حال انتظارات از بورس انرژی را محقق نساخت.
در پایان بهمن‌ماه سال جاری ارزش معاملات کل ماهانه رقمی نزدیک به ۳۴۶ میلیارد تومان بوده که از اوج معاملات یعنی در آذر سال جاری کاهشی ۳۷ درصدی را نشان می‌دهد که نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. از سوی دیگر متوسط ارزش معاملات ماهانه در سال جاری رقمی نزدیک به ۳۴۰ میلیارد تومان بوده یعنی در ماه گذشته بازار حالتی تعادلی داشته و فاصله چندانی با متوسط امسال خود ندارد. از سوی دیگر ارزش معاملات ماهانه در بهمن‌ماه به نسبت ماه قبل از خود ۶/ ۵ درصد کاهش داشته ولی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۰درصد رشد داشته است. البته حجم معاملات نیز به نسبت ماه قبل از آن ۵/ ۸ درصد کاهش داشته که نشان می‌دهد رشد قیمت‌ها در بازارهای داخلی و جهانی هم محرکی برای حمایت از بازار بوده ولی چندان هم موثر نبود.
محرک‌های معاملاتی در بورس
بورس انرژی از ابتدای پیدایش خود تاکنون فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده اگرچه روند عمومی حجم و ارزش معاملات خود گویای رخدادهای تاثیرگذار و فرآیندهای اجرایی در این بازار مالی است. نگاهی به روند معاملات ماهانه نشان می‌دهد که در روزهای سرد سال و مخصوصا اواخر پاییز و اوایل زمستان همیشه دوره‌های اوج حجم معاملات است که همین واقعیت نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری دارد. تجربه نشان می‌دهد در روزهای سرد سال حجم عرضه انواع فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در کشور افزایش می‌یابد اگرچه این رشد عرضه اغلب مربوط به فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌ها آن هم تولید شده از نفت خام است.
دلیل اصلی این رویکرد را باید در افزایش فعالیت پالایشگاه‌ها در زمستان و مخصوصا کاهش تقاضای داخلی در مسیرهای رسمی آن و ورود محصولات بیشتر به بورس کالا به شمار آورد.به‌صورت دقیق‌تر در زمانی که به دلایل مختلف برخی از شرکت‌ها توان تجاری چندانی ندارند یا تولید آنها بیشتر از توانایی بازاریابی است، محموله‌های خود را در بورس انرژی عرضه می‌کنند. رخدادی که اگرچه به تمامی شرکت‌های عرضه‌کننده بازنمی‌گردد ولی نقدی جدی به ساز و کارهای تجاری برخی از عرضه‌کنندگان است.
به‌صورت دقیق‌تر بورس انرژی در پاره‌ای از اوقات به بستری برای بازاریابی فراتر از توان تولیدکننده بدل شده و اگر عرضه‌کننده به هر دلیل بتواند کالای خود را به فروش برساند، دیگر تمایلی به عرضه در این بازار مالی نخواهد داشت.در کنار این واقعیت در بسیاری از دوره‌های زمانی شاهد بودیم که عرضه‌کننده یا عرضه‌کنندگان برجسته‌ای به دلایل مختلف و حتی میل به داد و ستد در ساختارهای داخلی خود به هر دلیل یا انعقاد قراردادهای بلندمدت تمایل خود به عرضه در بورس انرژی را از دست می‌دهند.
با توجه به تمامی این موارد بازی عرضه‌ها در بورس انرژی و فراز و فرود آن از سوی برخی از عرضه‌کنندگان نه تنها توجیهی ندارد بلکه به صراحت سیگنالی علیه شفافیت است آن هم در شرایطی که پتانسیل انعقاد قراردادهای مختلفی در بورس انرژی وجود داشته و شاید مهمترین ویژگی آن را بتوان برای معاملات نفتی و پتروشیمی کلان شفافیت اطلاعات و سهولت اطلاع‌رسانی دانست.
حال در وضعیتی که شاهد کاهش حجم معاملات در هفته‌های گذشته بودیم می‌توان گفت جذابیت‌های اطلاع‌رسانی این بازار مالی نیز تضعیف شده است. البته به نظر می‌رسد کم‌توجهی رسانه‌ای به حجم عرضه‌ها در بورس انرژی چندان هم برای این بازار مفید نبوده است اما در صورت عدم ثبت عرضه‌های مورد نیاز بازار و سیگنال بسیار مهمی به نام شفافیت که نیاز و لازمه اقتصاد مخصوصا در ماه‌های اخیر است قطعا با صراحت و توجه بیشتری به فراز و فرود عرضه‌ها و شرایط معاملاتی پرداخته خواهد شد.
این در حالی است که بررسی‌ها حکایت از رشد مجدد عرضه‌ها در روزهای اخیر داشته و امید است این روند کلی باز هم ادامه یابد.عدم تحقق انتظارات در بازار فیزیکی بورس انرژی در شرایطی ثبت شده است که معاملات برق فیزیکی یعنی داد و ستد بین خریدار نهایی و نیروگاه تقویت شده و عرضه‌کنندگان و عرضه‌های جدیدی به این بازار وارد می‌شوند. این مطلب نشان دهنده آن است که بخشی از ارزش معاملات بازار فیزیکی به معاملات برق اختصاص داشته و عدم تحقق انتظارات در بازار فیزیکی و برای معاملات فرآورده‌ها شاید در سایه رشد ارزش معاملات برق نادیده گرفته شود. حال در شرایطی که معاملات برق به‌عنوان یکی از اهرم‌های مهم توسعه بورس انرژی در حال قدرت‌گرفتن جدیدی بوده، شاید رشد حجم معاملات فرآورده‌ها بتواند به موفقیت‌های پیش‌روی این بازار مالی کمک بیشتری کرده و فرآیند توسعه آن را به شتاب پیشین رهنمون سازد.
محمدحسین بابالو
- 14
- 3
