همه آنچه در بازار ارز می‌گذرد

 طی روزهای گذشته اخباری که از جهان سیاست به اقتصاد ایران مخابره شد، پیش از سایر بخش‌ها بازار ارز را تحت تأثیر قرار داد و بواسطه هیجاناتی که تب آن برخی از مردم را گرفت، دلالان و سفته بازان ارز دوباره جان گرفتند.

دلالانی که در چهار سال گذشته به‌دلیل ثبات نسبی قیمت‌ها که دامنه آن به طور میانگین به ۱۰ درصد می‌رسید، برخی از سفته بازان از بازار ارز کوچ کردند چراکه دیگر امکان کسب سودهای بالا از نوسانات وجود نداشت. همواره درنوسانی شدن قیمت‌ها بر تعداد دلالان بازار ارز افزوده می‌شود تا از این نوسانات سودی کسب کنند. اما همانند سایر اقتصادهای جهان همواره اخبار و تحولات سیاسی و اقتصادی بر نرخ ارزآنها تأثیر می‌گذارد، درکشورما نیز هر ازگاهی هیجانات زمینه افزایش قیمت‌ها در این بازار را فراهم می‌کند. برهمین اساس سال گذشته در دی ماه برای مدت پنج روز دلار از مرز ۴ هزار تومان عبور کرد و بالاترین نرخ خود در این سال‌ها یعنی ۴۱۲۱ تومان را تجربه کرد. اما با ورود بانک مرکزی و فروکش کردن هیجانات قیمت‌ها عقب نشینی کرد تا جایی که در روزهای انتهایی سال گذشته دلار به کانال ۳۷۰۰ تومان بازگشت.

از روز ۱۷ مهر ماه جاری یک بار دیگر این اتفاق رخ داد. مردمی که نگران رأی منفی رئیس جمهوری امریکا به پایبندی ایران در برجام هستند و دلالان فردایی و سرپایی که به این هیجانات دامن می‌زنند، باعث شد تا میزان تقاضا برای ارز با رشد قابل توجهی همراه شود. به‌طوری که از روز هفدهم ماه جاری نرخ دلار وارد کانال ۴ هزار تومان شد و تا ۴۰۴۱ تومان نیز پیش رفت. این درحالی است که در روز بعد یعنی ۱۸ مهر ماه دلار آزاد با افت ۲۱تومانی به ۴۰۲۴ تومان بازگشت و در ادامه این روند روزگذشته این ارز جهانی در بازار ایران ۴۰۱۰ تومان قیمت خورد.

قیمت‌ها کاهش یافت اما تقاضا نه

گرچه در دو روز گذشته نرخ دلار عقب نشینی کرده است، ولی در راسته دلار فروشان (میدان فردوسی تا چهارراه منوچهری) تهران رفت و آمد مردم و کنجکاوی آنها برای اطلاع از آخرین قیمت‌ها بیشتر شده است.

بسیاری از کسانی که از این راسته می‌گذرند قصد خرید ارز ندارند و بیشتر دنبال این هستند تا از تازه‌ترین تحولات مطلع شوند. با این حال همچنان تقاضا برای ارز بالاست اما به شدت روزهای قبل نیست. دراواسط هفته جاری تب گرانی دلار تعدادی از مردم را به خیابان فردوسی کشانده بود. کسانی که بخشی از آنها نیاز واقعی داشتند، عده‌ای نیاز آتی خود را به حال موکول کرده بودند و تعدادی که با هدف کسب سود یا حفظ قدرت خرید راهی این بازار شده بودند.

اما از آنجا که قیمت ارزصرافی‌ها از حدود ساعت ۱۱ مشخص می‌شود، تعدادی از خریداران جلوی صرافی‌هایی که ارز صرافی بانک‌ها را که قیمتی کمتر از ارز آزاد دارد، به انتظار می‌نشستند. ولی دیروز بازار آرام گرفته بود و از ازدحام‌های غیرطبیعی خبری نبود. البته اقبال خریداران به صرافی‌هایی که ارز صرافی بانک‌ها را عرضه می‌کردند بیشتر بود به همین دلیل این صرافی‌ها با مشتری بیشتری مواجه بودند.

اختلاف قیمت در صرافی‌ها

دیروز صرافی‌های بازار به دو دسته تقسیم شده بودند، آنهایی که ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تأمین می‌کنند و با قیمتی بالاتر به فروش می‌رسانند و صرافی‌هایی که ارز کنترلی بانک مرکزی در آنها عرضه می‌شود و قیمت‌ها در آنها پایین‌تر است. برهمین اساس قیمت‌ها نیز متفاوت بود و بین ۴۰۰۸ تومان تا ۴۰۲۴ تومان اختلاف داشت. نوشته‌ای که روی شیشه برخی از صرافی‌ها با عنوان «دراین صرافی ارز با نرخ دولتی به میزان ۵ هزار دلار برای هر نفر عرضه می‌شود» آنها را از دیگر صرافی‌ها متمایز می‌کند و همین دلیل و اختلاف قیمت بخش عمده تقاضا را به سمت این صرافی‌ها هدایت کرده است. به طوری که یکی از صرافان می‌گوید روزسه‌شنبه ۱۰۰ هزار دلار ارز تحویلی از صرافی بانک‌ها را ظرف نیم ساعت توزیع کردیم.

بانک مرکزی روزانه ارزهای عمده را با نرخ‌هایی کمتر از بازار آزاد دراختیار ۱۵ صرافی منتخب خود که عمده آنها به بانک‌ها وابسته هستند، قرار می‌دهد و آنها به هر صرافی مجاز روزانه ۱۰۰ هزار دلارو گاهی بیشترمی فروشند تا صراف‌ها ارز مورد نیازمردم را تأمین کنند.

با وجودی که صراف‌ها به طور میانگین ارز بانکی را با اختلاف ۱۲ تا ۱۵ تومانی به فروش می‌رسانند ولی در روزهای افزایش نوسان این فاصله بیشتر شد. به گونه‌ای که در روز دوشنبه که قیمت دلارآزاد به ۴۰۴۰ تومان رسیده بود، نرخ فروش دلار در صرافی‌های منتخب بانک مرکزی ۳۹۹۵ تومان بود. در روز سه‌شنبه نیزمیانگین قیمت دلار در بازار آزاد ۴۰۲۴ تومان و نرخ صرافی‌های منتخب بانک مرکزی ۳۹۹۳ تومان بود. با این حال در صحبت‌های صرافان نشانی از کمبود ارز به چشم نمی‌خورد و این رشد یکباره تقاضا بوده است که در مقابل برخی از صرافی‌ها به صف تبدیل شده است.

علی یزدی یکی از صرافان به ایران گفت: میزان تقاضا نسبت به روزهای قبل اندکی کمتر شده ولی همچنان عطش زیادی برای خرید ارز میان مردم وجود دارد. به گفته وی درروزهای قبل تأخیربرخی از صرافی بانک‌ها در تحویل ارزو کشیده شدن آن به ساعات پس از ظهر باعث شد تا میزان ازدحام خریداران بیشتر شود. براساس اظهارات این فعال بازار ارز برخی از صرافان قیمت خود را بالا برده‌اند.

عباس شرفی صراف دیگری است که به «ایران» می‌گوید: روزهای قبل خریداران از ساعات اولیه روز مقابل صرافی صف می‌کشیدند تا با رسیدن ارز خرید کنند اما روز چهارشنبه وضعیت بهتر شد. به گفته اوبخشی از صرافان به جای صرافی بانک‌ها ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه می‌کنند و به همین دلیل قیمت آنها بالاتر است. همچنین رامین مطلوب یکی از صرافان تهران اعتقاد دارد که از روز سه‌شنبه که ارز کنترلی بانک مرکزی وارد بازار شد قیمت‌ها فروکش کرد. به گفته وی همچنان ارز خریدار زیادی دارد اما نسبت به روزهای گذشته میزان تقاضا منطقی‌تر شده است.

نرخ ارز را واقعی کنید

درحالی که سخنگوی دولت به صراحت اعلام کرده است که دولت موافق افزایش نرخ ارز نیست، بخشی از کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند که دولت باید نرخ ارز را واقعی کند. دراین باره محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات در گفت‌و‌گو با ایسنا می‌گوید: واقعیت موجود در کشور ما این است که نرخ دلار به مدت چهار سال با وجود تورم، افزایش متناسب نداشته است و این فنر با ارزهایی که دولت به بازار تزریق می‌کرده پایین نگه داشته شده است. به گفته وی طی دو سه هفته گذشته نرخ ارز مبادله‌ای افزایش بیشتری پیدا کرده و به سمت بالا در حرکت است ولی چون تاکنون تزریق ارز در بازار به صورت متداول و متناسب از سوی دولت انجام نشده، لذا فاصله بین دلار آزاد و مبادله‌ای بیشتر از گذشته شده است.

سرمایه‎گذاری در بانک از ارز جذاب‌تر است

رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد: یادآوری می‌شود بُردار نرخ بازدهی بازارهای دارایی داخلی به نحوی است که نرخ سود واقعی سیستم بانکی به نحو مطلوبی مثبت بوده و در مقایسه با بازدهی بازار ارز که توأم با ریسک است، بسیار جذاب‌تر است.

ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در یک پیام تلگرامی به مردم در خصوص اتفاقات اخیر بازار ارز نوشت: بانک مرکزی در حال حاضر ضمن پایش روند نرخ ارز که متأثر از برخی عوامل فصلی و انتظارات ناشی از تحولات روابط بین‌الملل است، همچون گذشته نسبت به استمرار روند ثبات در بازار و دفع اختلالات اقدام خواهد کرد همان‌طور که در پاییز سال گذشته بخوبی شاهدش بودیم.

در پایان، یادآوری می‌شود نرخ سود واقعی سیستم بانکی در مقایسه با بازدهی بازار ارز توأم با ریسک به نحو مطلوبی مثبت بوده و است. همین امر باعث می‌شود منابع مالی هموطنان در نظام بانکی، صرف حمایت از تولید و اشتغال کشور شود و بازار ارز نیز با وجود تلاش سفته بازان ارزی در ایجاد نوسان و بهره‌برداری از حاشیه سودهای کوتاه‌مدت به ثبات برسد.

سیاوش رضایی