دفترچه‌های سلامتی که دردی از بیماران درمان نکردند

«بیمه شدگان گرامی: به دلیل عدم پرداخت مطالبات داروخانه‌ها از طرف سازمان‌های بیمه گر، توانی برای پیچیدن نسخه‌های شما به صورت بیمه ای برای مان نمانده است؛ علی رغم میل باطنی، عدم پرداخت مطالبات داروخانه ها در آینده ای نزدیک سبب تحویل دارو به صورت آزاد خواهد بود».

اگر در چند ماه گذشته گذرتان به داروخانه ها افتاده باشد با کمی توجه و دقت نصب چنین بنرهایی را در داروفروشی‌ها خواهید دید. آنچه مسلم است اینکه نصب چنین نوشته‌هایی درداروخانه‌ها و مراکز درمانی روبه‌افزایش است. 

حال سوال این است با وجود اجرای بزرگ‌ترین پروژه سلامت عمومی از ابتدای انقلاب تا کنون توسط دولت یازدهم چه اتفاقی افتاده که هم نظام درمان، هم بیمه‌ها، و هم مردم را با چالش جدی مواجه کرده است؟

این سوالات پیرنگ اصلی گزارش شد تا بی‌واسطه‌تر، زوایای پنهان ماجرای آزاد سازی قیمت دارو روشن شود. 

براساس این گزارش مردم حاضر در داروخانه‌ها و درمانگاه‌های خصوصی و دولتی، ازاینکه نسخه های‌شان آزاد محاسبه می شود، ناراضی و نگرانند. 

یک شهروند می گوید: ماه‌هاست که پزشکان دفترچه بیمه‌ام را قبول نمی‌کنند، یعنی هم باید پول مطب رفتن را آزاد حساب کنم و هم پول دارو را. بعد پیچ تلویزیون را که باز می‌کنیم مسئولان حرف‌هایی سراسر امیدوارنه و زیبا بیان می‌کنند، این‌در‌حالی است که پزشکان و داروخانه‌ها دفترچه‌های ما را نمی‌پذیرند. 

برای انجام گفت وگو به بیمارستان مهر می‌روم، مدیر داخلی این بیمارستان که پیش تر انجام گفت وگو را منوط به ارائه معرفی‌نامه از طرف روزنامه کرده بود، علی رغم ارائه این گواهی، هم مجموعه تحت نظرش را از انجام گفت وگو منع می کند و هم صحبت با بیماران را. با این همه بیرون از بیمارستان، باب گفت وگو با یک همراه بیمار باز می شود. او می‌گوید: یا می‌گویند:«چند قلم دارو از این نسخه آزاد محاسبه می شود» یا «این دارو تحت پوشش و تعهد بیمه نیست» و خلاصه یک جوری به جای آنکه نسخه هایمان را بپیچانند خود ما را می پیچانند!

حرف‌های این همراه بیمار را بارها و بارها از متصدیان پذیرش دارو در داروخانه ها شنیده‌ام. یک داروخانه‌دار خیابان امام خمینی حوالی سلسبیل می‌گوید: یک‌سری داروها چون خارجی هستند، تحت پوشش بیمه نیستند چون معادل ایرانی‌شان تولید می‌شود. از‌این‌رو با این اقدام تلاش می‌شود تا داروهای ایرانی در رقابت با خارجی راحت تر به فروش برسد.

از سویی کف قیمت داروی ایرانی را سقف بیمه قرار می‌دهند؛ مثلا دارویی مثل «ادل‌کولد» شرکت «روز‌دارو» ۵۵۰ تومان است و «عبیدی» قیمت آن را ۱۰۰۰ تومان تعیین کرده است. از این رو قیمت ۵۵۰تومانی این دارو مبنای بیمه قرار می‌گیرد. این سیستم دوگانهِ بیمه ای و آزاد، مکانیزم دونرخی شدن دارو را را به وجود می‌آورد. بنابراین خود این دو نرخی شدن برای افراد سودجو بستری مناسب را برای تخلف بیشتر فراهم می آورد.

از او درباره معوقات بیمه ای مخصوصا بیمه سلامت همگانی می پرسم؛ پاسخ می دهد« در چند سال گذشته و تا آبان ماه همین امسال بیمه سلامت تا حد امکان برای همه ۱۴میلیون نفر تحت پوشش، بیمه رایگان ایجاد کرد. اما در جامعه ما فرهنگ غلط مسلطی وجود دارد که زرنگی را باهوشی و باهوشی را همسان تفکر می‌داند، این ضد فرهنگ که در بطن جامعه ما رسوخ کرده باعث می شود تا از حمایت ها و خدمات عمومی به سود منافع شخصی سوء استفاده کنیم. باور بفرمایید بر اساس مشاهدات روزانه ام ۹۰ درصد کسانی که تحت پوشش بیمه سلامت بوده و به ما مراجعه می کردند از این بسته حمایتی سوءاستفاده کردند.

از او می خواهم که منظورش را از طرح این موضوع به شکلی دقیق تر بیان کند؛ می گوید: چون بیمه (سلامت همگانی) مجانی بود و طرف تحت قرارداد مجبور نبود پرداختِ زمانیِ مشخصی برای استفاده از این بیمه داشته باشد، ترجیح می داد که مثلا به‌جای اینکه فارماتون (نوعی مولتی ویتامین خارجی) خریداری کند ۱۰بسته قرص «سیفکسیم» بگیرد و این اتفاق بارها و بارها در چند سال گذشته رخ داده است.

دکتر داروساز این داروخانه می‌گوید: باید دو طرف ماجرا را دید اگر از اقدامات دولت انتقاد می کنیم، این فرهنگ اشتباه عمومی را هم نقد کنیم. 

این موضوع را با یک داروخانه‌دار دیگر در میدان فاطمی مطرح می‌کنم؛ از او می‌پرسم آیا خریداری دارو تحت نام بیمه سلامت و برای دور زدن بیمه و سودجویی از فروش نسخه های بیمه ای در بازار آزاد به شکلی گسترده در جامعه رایج شده، پاسخ می دهد: بله این سوء استفاده از بیمه در چند سال گذشته رایج شده است و من در کارم با چنین معضلی به صورت روزانه در گیر بوده‌ام. به نظر من یکی از دلایل کنسل شدن بیمه سلامت همین موضوع سوءاستفاده از دو نرخی شدن قیمت دارو و سوء استفاده عمومی است هرچند دولت آن را به بیمه ایرانیان تغییر داده ولی به نظر من این تغییر صوری است. واقعیت این است که دپو و فروش دارو در بازار آزاد اتفاق طبیعی چند سال گذشته بوده است. حالا در این میان مافیای فروش دارو به شکلی منسجم شروع به مکیدن شیره نظام بهداشتی جامعه می‌کند. 

این داروخانه دار می گوید: به نظر من دولت می خواهد با تبدیل بیمه سلامت جلوی این سواستفاده ها را بگیرد».

*یک موضوع مهم دیگر

بر اساس گزارش‌های رسیده واردکنندگان دارو از عدم دیرکرد در دریافت مطالبات خود ناراضی‌اند آنها‌ میلیاردها تومان از دولت و وزارت بهداشت طلب دارند. با این حال آنچنان که یک نماینده مجلس می گوید: واردکنندگان دارو نیز به دلیل عدم وصول مطالباتشان دارو را درانبارها و گمرک دپو کرده اند؛ امری که در نهایت فشار اصلی اش را به ضلع آخر این ذوزنقه کج و معوج وارد می کند؛ این ضلع آخر مردم تحت پوشش بیمه ها هستند. 

این در حالی است که بخش بزرگی از داروهای وارداتی متعلق به بیماران خاص بوده و اگر پرداخت مطالبات واردکنندگان دارو دردستورکار قرارنگیرد؛ و دپوی دارو از سوی واردکنندگان ادامه یابد، بیماران دارای بیماری خاص بیشترین آسیب را متحمل می شوند. 

از طرفی عدم پرداخت مطالبات معوقه داروخانه ها از سوی سازمان های بیمه گر وضعیت نه تنها مردم که داروخانه ها را هم با چالش مواجه ساخته است. بر اساس آمار وزارت بهداشت و درمان ۱۴ میلیون نفر تنها تحت پوشش بیمه سلامت همگانی بوده اند. اگرچه این طرح در آن زمان کام بسیاری از متقاضیان بیمه را در کشور شیرین کرد، با این همه در آبان امسال بود که با ابلاغ مصوبه هیات دولت، نحوه خدمات دهی به بیمه شدگان طرح پوشش رایگان بیمه سلامت دچار تغییراتی شد. دولت با این ادعا که می خواهد مشمولان بیمه را مورد ارزیابی وُسع قرار دهد، مقرر ساخت سرپرست خانوار ۲۵۰هزار تومان پرداخت کنند تا بیمه سلامتشان تبدیل به بیمه ایرانیان شود با این حال بسیاری از کارشناسان چنین بخشنامه ای از طرف دولت را کوچک‌سازی چتر حمایت بیمه سلامت همگانی تعبیر کردند. 

در یک مرکز درمانی «ام‌آر‌آی» نوشته‌ای بر در شیشه‌ای آن توجه را جلب می‌کند:« قابل توجه مراجعین محترم؛ بنا به دستور وزارت بهداشت این مرکز از پذیرش دفترچه های بیمه سلامت معذور است. 

در این باره با یک داروخانه‌دار سمت خیابان انقلاب سر صحبت را باز می کنم. از او می پرسم چرا داروخانه ها و مراکز درمانی به این شکل اطلاع رسانی می کنند و مثلا وزارت بهداشت از طریق رسانه‌های عمومی ماجرا را بیان نمی‌کند.

می‌گوید: « به‌نظر من دولت نمی خواهد زیر بار این موضوع برود که طرح تحول سلامت همانند مسکن مهر به شکست انجامیده است. او ادامه می دهد در حال حاضر بیمه تامین اجتماعی پولدارترین پوشش بیمه‌ای در کشور است. در حال حاضر برج ۱۱ به پایان رسید، ولی هنوز تامین اجتماعی از تیرماه امسال تاکنون را با ما تسویه نکرده است. اوضاع سایر صندوق‌های بیمه ای که به مراتب وخیم تر است.

او می‌گوید: من دارو را که خریداری می کنم چک دو ماهه می‌دهم به شرکت داروسازی. خب یک شخص تحت پوشش بیمه وقتی دارویی می خرد تنها ۳۰درصد پول آن را می پردازد. آن برگه بیمه مثل چک است و ۷۰درصد قیمت دارو را باید بیمه‌گذارپرداخت کند. خب انتظار پرداخت پول دارو تا سه ماه برای داروخانه ها قابل درک است. ولی اینکه ۸ ماه بیمه گذار پولش را نمی پردازد دیگر جای توجیه ندارد. در‌واقع همه ما همچون یک زنجیر به‌هم پیوسته متصل هستیم این چرخه اکنون معیوب شده یعنی هم داروخانه‌ها نمی‌توانند بودجه شان را تامین کنند، هم وضعیت مردم بد شده و هم سازمان های بیمه ای با مشکل مواجه شده اند. این واقعیت این روزهای نظام بهد‌اشتی و درمانی کشور است. 

یک داروخانه‌دار دیگر در خیابان زرتشت غربی می‌گوید: طلب از بیمه ها در حال حاضر یکی از جدی ترین مشکلات ماست مثلا حدود ۸۰ میلیون از تامین اجتماعی طلب داریم بعد بی هیچ حسابی ۱۰ میلیون از این پول را کم می کند. وقتی پیگیر می شویم می گویند خط این نسخه دو رنگ بوده، مخدوش بوده و بهانه هایی از این دست می آورند. 

داروخانه‌دار دیگری در شهرک غرب می‌گوید: با پیگیری سازمان قضا و دارو از بیمه سلامت همگانی تا پایان برج ۶ تصفیه شده است. الان در حال حاضر ما بیمه سلامت همگانی را پذیریش می کنیم به شرطی که بیمار در درمانگاه یا بیمارستان دولتی پذیرش شده باشد.

او می گوید با وجود نرخ تورم سود دارو با تاخیر در پرداخت ۷۰ درصد از پول دارو توسط سازمان های بیمه ای از بین می رود و همین دلیلی شده تا بسیاری از داروخانه ها به شکلی مستقیم به مراجعه کنندگان اطلاع دهند که از این به بعد بسیاری از اقلام دارویی آزاد محاسبه می شود.

خلاصه این آشفته بازاری که ایجاد شده و مردم با پوست و استخوان‌شان آن را لمس می‌کنند، معضلی است مهم، با این همه نمی دانم چرا رسانه ها به آن آن‌چنان که باید نمی‌پردازند. در حال حاضر داروخانه ها به گمان من بیشترین اعتماد را به بیمه های تحت پوشش تامین اجتماعی دارند. در این میان بیمه سلامت همگانی وضعیتی وخیم دارد. تامین اجتماعی و دیگر سازمان های بیمه ای با تاخیر پول ما را پرداخت می کنند ولی حداقل یک نظم بهتری دارد ولی بیمه سلامت تا ۲۰ روز پیش که هیچ واریزی نداشت فکر می‌کنم ۹ماه از دریافتی های خود عقب بودیم در حال حاضر آن قدر انجمن داروسازان به بیمه سلامت فشار آورد تا چهار ماه را بالاخره ۲۰ روز پیش واریز کرد. 

خب این همه سازمان های بیمه ای از دولت تسهیلات و بسته های حمایتی گرفتند چه کردند با این تسهیلات؟ حالا بسیاری از همکاران ما مدام از باندهای مافیای دارو حرف می زنند من می گویم مافیایی وجود ندارد بلکه رانت و اقتصاد رفاقتی وجود دارد. 

از این داروخانه دار می پرسم در این گیر و دار و وضعیت نابه‌سامان نظام سلامت عمومی، آیا داروی مهم و حیاتی بوده که به تازگی قیمتش آزاد شده باشد؟ پاسخ می‌دهد: 

بله. یک دارویی مثل سینوپال که قیمتش ۶۰۰ هزار تومان بوده و تا همین چند وقت پیش بیمار تحت پوشش بیمه تنها ۱۰ درصد از آن را یعنی حدود ۶۰ هزار تومان پرداخت می کرده اکنون حدود دو ماه و ۱۵ روز است که دیگر این دارو آزاد حساب می شود و همه بیمه ها این دارو را از سبد دارویی خود خارج کرده اند.

می پرسم این دارو برای چه بیماری تجویز می شود و آیا مصرف آن برای بیماران حیاتی است؛ پاسخ می دهد: بیماری های پوکی استخوان است که معمولا متخصصان روماتولوژی آن را تجویز می‌کنند و می توان گفت یک داروی ضروری است.

طرح تحول یکی از اقدامات مثبت دولت یازدهم بود اما چون منابع این طرح به درستی تصویب نشده بود، با چنین مشکلاتی مواجه شده است. طرحی به این عظمت باید منابعش در ردیف های بودجه سالیانه به شکلی کاملا مشخص و با جزییات مشخص شوند. 

یک داروخانه دار می‌گوید: این داروخانه را نگاه کنید ۸۰ درصد داروهای ما آزاد حساب می‌شود. مردم ما را مقصر می دانند چون طرف حسابشان ما داروخانه دار ها هستیم. این در حالی است که ما هم مثل مردم با این سیستم بیمه ای در یکی دو سال اخیر آسیب فراوان دیده ایم.

رضا نحوی