ارتباط'دیابت' با چاقی و فقر

دکتر مجید ولی‌زاده به بهانه روز جهانی دیابت در گفتگو با ایسنا،  با بیان اینکه حدود دو میلیارد نفر در جهان از چاقی و اضافه وزن رنج می‌برند، گفت: از جمعیت ۸۰ میلیونی کشور اگر ۴۵ میلیون نفر بالای ۲۰ سال باشند، حدود ۳۰ میلیون نفراز آن‌ها اضافه وزن دارند و یا چاق هستند.  

وی با بیان اینکه چاقی با دیابت نوع ۲ ارتباط مستقیم دارد، افزود: متاسفانه ‌آمار چاقی و همزمان با آن دیابت نوع ۲ در تمامی جوامع رو به افزایش است.  

این فوق تخصص غدد با اشاره به وضعیت دیابت در کشور و با بیان اینکه امروز حدود ۷ میلیون فرد مبتلا به دیابت در کشور داریم، عنوان کرد: حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد بالغین در کشور به دیابت هستند.  

وی با اشاره به دیابت به عنوان یک بیماری مادام‌العمر تصریح کرد: عوارض چشمی، کلیوی، درگیری عروق و اعصاب محیطی و بیماری‌های قلبی برخی از عوارض دیابت است که درصورت عدم کنترل دیابت موجب ناتوانی و مرگ‌و میر می‌شوند.  

وی با تأکید بر اهمیت برنامه‌ریزی برای کنترل و پیشگیری دیابت اظهار کرد: دیابت نوع ۲، برادر چاقی است؛ بنابراین با کنترل چاقی از بروز دیابت پیشگیری می‌شود.  

ولی‌زاده گفت: معضل چاقی و دیابت هم از منظر شخصی و هم از منظر مسائل اجتماعی و محیطی باید دیده شوند و برای پیشگری و کنترل آن‌ها برنامه‌ریزی کرد. محیط اجتماعی چاق کننده، افراد متعددی را در معرض خطر این بیماری قرار می‌دهد.  بنابراین تنها با اصلاح نگاه فردی نمی‌توان به بهبود شرایط امیدی داشت بلکه کنترل این موضوع نیازمند عزم جدی و برنامه‌ریزی دقیق سیاست‌گذاران، وزارت‌خانه‌های بهداشت، جهاد کشاورزی، وزارت ورزش و جوانان، شهرداری‌ها، رسانه ملی و سایر رسانه‌های مکتوب است و هریک باید سهم و نقش خود را جهت پیشگیری و آگاه‌سازی از عوامل خطرساز محیطی ایفا کنند. به عنوان نمونه وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها می‌توانند در رابطه با مهندسی شهر و محیط سالم که دارای فضای مناسب برای ورزش و بستر حمل و نقل عمومی مطلوب برای افزایش تحرک عمومی برنامه‌ریزی کنند و ضمن ایجاد محملی برای ارائه و نقد نظرات کارشناسی، از تبلیغ مواد غذایی ناسالم و پرکالری خودداری کنند.

این فوق تخصص غدد با اشاره به رعایت برخی اصول برای پیشگیری از بروز چاقی و دیابت عنوان کرد: فعالیت و تحرک بیشتر، مصرف محدود غذاهای پرکالری مانند غذاهای آماده، تنقلات و نوشابه و در مقابل مصرف روزانه مواد غذایی سالم مانند میوه، سبزی و غذاهای خانگی برخی از این راهکارهاست. به عبارت دیگر مواد غذایی سرشار از کالری باید سهم کمی در سبد غذایی افراد داشته باشد. البته باید این مسئله را نیز مدنظر داشت که متأسفانه غذاهای پرکالری و بی‌کیفیت نسبت به مواد غذایی سالم از قیمت پایین‌تری برخوردار بوده و به آسانی در دسترس افراد قرار می‌گیرند و به همین علت امروزه آمار چاقی و دیابت در اقشار کم‌درآمد بیشتر است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم شهید بهشتی در ادامه تأکید کرد: البته نباید نقش استرس و فشارهای اقتصادی و اجتماعی را نیز در افزایش آمار این بیماری‌ها در سطح جوامع نادیده گرفت. در هر صورت در جامعه‌ای که فقر گسترش پیدا کند این عوارض بیشتر می‌شود.

وی در ادامه صحبت‌هایش،  زمان جنینی و پیش از بارداری را بهترین زمان برای پیشگیری از چاقی و بیماری‌های همراه آن از جمله دیابت عنوان کرد و گفت: به عبارت دیگر اگر مادری شرایط جسمی نامساعد و رژیم غذایی ناسالم در زمان بارور شدن و بارداری داشته باشد، این مسئله می‌تواند در بروز چاقی و به دنبال آن دیابت فرزندان در سنین جوانی و میانسالی مؤثر باشد.

همچنین برای کنترل چاقی نه تنها دوره بارداری بلکه زمان شیرخوارگی و کودکی نیز بسیار مهم است؛ چرا که در صورت بروز چاقی در کودکی این مسئله می‌تواند به بزرگسالی منتقل شده و عوارض مرتبط در سنین پایین‌تر مشاهده شود. مجددا تاکید می‌شود بهترین زمان برای پیشگیری از چاقی سنین قبل از مدرسه دوره شیرخوارگی و حتی دوران بارداری است. بنابراین مادران سنین باروری باید نسبت به این مسئله و پیشگیری و کنترل چاقی آگاه باشند.

رئیس مرکز تحقیقات چاقی پژوهشکده غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، قدم اول برای درمان دیابت را شناخت بیماری دانست و ادامه داد: در این راستا انجام آزمایش‌های غربالگری برای تمامی افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت حتی در صورت نداشتن علائم بیماری یک ضرورت است؛ چرا که دیابت نوع ۲ اکثرا بی‌سروصداست و فرد ممکن است سال‌ها مبتلا بوده ولی نسبت به آن آگاه نباشد.  

وی با اشاره به افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت گفت: افراد با سن بالای ۴۵ سال، بالغین دارای اضافه وزن و چاقی، افراد دچار پرفشاری خون یا اختلالات چربی خون و همچنین افراد دارای سابقه خانوادگی، یعنی وجود بستگان درجه یک مبتلا به دیابت نوع ۲ جزو افراد پرخطر بوده و باید از سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی آزمایش غربالگری انجام دهند. حتی در صورت عدم ابتلا نیز هر سه سال این آزمایش را تکرار کنند؛ چرا که دیابت در مراحل اول علامتی ندارد و بعد از چندین سال خود را نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: با بروز عوارضی همچون سکته‌های قلبی و مغزی، درگیری اعصاب محیطی و آسیب‌های چشمی و کلیوی دیگر شرایط بیمار قابل بازگشت نیست و اگرچه می‌توان از پیشرفت عوارض جلوگیری کرد ولی بیمار هیچ‌وقت به حالت اول بازنمی‌گردد. بنابراین افراد باید با انجام غربالگری برای شناخت بیماری خود آگاهانه عمل کرده و در زمینه این بیماری اطلاعات لازم را کسب کنند.  

وی با اشاره به اجرای طرح‌های هدفمند در پژوهشکده علوم غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: به عنوان نمونه در بخش عوامل اجتماعی سلامت، به شناسایی عوامل خطرساز در جامعه پرداخته و در جهت پیشگیری از بروز بیماری فعالیت می‌کنند. عمدتا در مراکز تحقیقاتی ما کارهای مطالعاتی و جمعیت‌شناختی انجام می‌شود. به عبارت دیگر بررسی می‌شود که چه جمعیت‌هایی در معرض خطر هستند و چه عوامل خطرسازی باعث بروز بیماری‌هایی مانند چاقی و دیابت می‌شود.  

ولی‌زاده در پایان صحبت‌هایش با اشاره به وجود عوامل خطرساز در جامعه همچون کم‌تحرکی، استرس‌های بالای زندگی، عوامل و آلودگی‌های محیطی و نبود امنیت غذایی مطلوب و مناسب، خاطرنشان کرد: راهکار حل این معضلات، برنامه‌ریزی منسجم و مؤثر سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های ذیربط و افزایش آگاهی و خود مراقبتی افراد است، ولی به نظر می‌رسد که متأسفانه برنامه کلان منسجمی در این رابطه وجود ندارد، لذا احتمالا طی سال‌های آتی با مشکلات بیشتری روبرو خواهیم شد.