به گزارش جام جم آنلاین، یکی از معروف ترین استفاده ها از این نوع پرنده ها در این نقش انهدام آنها توسط هواپیمای اف-۱۴ تامکت و در ارتفاع بالا بود که به قطع پروازهای نفوذی میگ-۲۵های شوروی سابق انجامید.
با شروع جنگ و فرارسیدن فصل تحریم، عده ای از جوانان نورانی که درس و دانشگاه را به خدمت دفاع مقدس در آورده بودند به کمک فرماندهان خوشفکر و جوان آمده و با ساخت پهپاد (پرنده هدایت پذیر از دور) مهاجر که به صورت هدایت رادیویی و در دید چشمی کنترل می شد به یاری رزمندگان شتافتند. این هواپیما دارای یک دوربین عکاسی بود که پس از بازیابی با چتر، نگاتیو از دوربین خارج شده و برای چاپ عکس اقدام می شد.
سوابقی از شلیک راکت های آر-پی-جی هم توسط مهاجر وجود دارد. با پایان جنگ تحمیلی ۸ ساله، فرصت و سرمایه کافی برای توسعه بی سرنشین ها در کشور بیش از پیش فراهم شد و علاوه بر طراحی نمونه های جدیدتر، سامانه های ارتباطی، هدایت و ناوبری بهتری نیز ساخته شده و با بکارگیری آنها کارایی پهپادهای ایرانی بسیار بیشتر شد. امروز ایران دارای نمونه های بسیار پیشرفته و در عین حال بومی از این تکنولوژی نسبتا جدید است.
ابابیل
طرح نوین ابابیل پس از گذراندن مراحل تحقیقاتی خود در صنایع مکانیک ساصد در مهرماه ۱۳۶۵ به منظور تولید انبوه به صنایع هواپیماسازی ایران(هسا) منتقل شد. این پرنده با توجه به شرایط و ضرورتهای زمان جنگ تا سال ۱۳۶۸ به صورت غیراستاندارد و یکبار مصرف با قابلیت حمل ۴۰ کیلوگرم مواد منفجره تولید گردید. از سال ۱۳۶۹ با توجه به نیازمندی های جدید نیروهای مسلح، اقدام به طراحی دوباره تمامی بخش های بال و بدنه، سامانه های ناوبری و هدایت و کنترل این پهپاد شد و از سال ۱۳۷۰ این هواپیما در خط تولید انبوه قرار گرفت و امروزه هواپیمای بدون سرنشینی استاندارد و چند بار مصرف است.
نمونه های فعلی ابابیل شامل نمونه بی به عنوان هدف هوایی، نوع اس برد بلند مجهز به سامانه های ناوبری پیشرفته، GPS و خلبان خودکار و نوع تی که از مواد مرکب ساخته شده است. ابابیل هواپیمایی بال پایین و دارای پیشبال(کانارد) است و همین ویژگی سبب می شود تا با پدید آمدن مشخصه ناپایداری ذاتی یا پایداری کم، مشخصات مانوری آن در سطح بالایی باشد. این هواپیما یک سامانه چندمنظوره بوده و جهت مأموریتهای گوناگونی همچون هدف هوایی در قالب هواپیمای شبیه سازی کننده دشمن به کار می رود.
ویژگی های کلی این پهپاد عبارتند از طراحی آیرودینامیکی مناسب، جداسازی و مونتاژ سریع، سهولت به کارگیری و تعمیر، تحرک و انعطاف پذیری خوب، قابلیت استفاده در محیط های دریا و خشکی، قابلیت بازیابی و استفاده چندباره، قیمت تمام شده مناسب.
بدنه نمونه های اولیه از آلومینیوم استاندارد هوایی بود و بعداً نوع ساخته شده از مواد مرکب نیز به تولید رسید. برد این هواپیما با سامانه خلبان خودکار شهید نوروزی ۳۰ کیلومتر و با سامانه ۱۲۳(پایدار کننده خودکار) و GPS به حدود ۱۵۰ کیلومتر می رسد. سقف پرواز آن ۱۴۰۰۰پا(حدود ۴۲۰۰ متر) و بیشینه سرعت آن نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت است.
ابابیل نوع تی
این پرنده مجهز به دو پایدار کننده عمودی است که پس از سپری کردن پروازهای آزمایشی کارایی و قابلیت های خود را اثبات نموده است. ویژگی های خاص این نمونه از ابابیل که آن را از سایر نمونه ها شاخص ساخته عبارت است از ارتقای پایداری هواپیما و سهولت کنترل آن، افزایش بازده ملخ به دلیل بهبود جریان ورودی و در نتیجه افزایش سرعت هواپیما، بهبود وضعیت قرار گرفتن آنتن های ارسال اطلاعات به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت بهتر روی بدنه، بهبود سامانه بازیافت توسط چتر، سهولت دسترسی به بخش های گوناگون موتور.
هواپیمای بدون سرنشین ابابیل امروزه یکی از پرکاربردترین پهپادهای موجود در کشور است و تاکنون بیش از ۳۶۰ فروند از آن ساخته و تحویل داده شده است که نشان از تولید انبوه آن دارد به عنوان نمونه در هر یک از سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ بیش از ۶۵ فروند ابابیل ساخته شده که نشان از نرخ تولید حداقل ۵ فروند در ماه به طور متوسط دارد.
یکی از شاهکارهای عملیاتی این پرنده که باعث معروفیت بیش از پیش آن در محافل رسانه ای دنیا شد، تصویر برداری از ناو هواپیمابر آمریکایی در آب های نزدیک ایران بود. در ابتدای اعلام این موضوع رسانه های غربی به انکار و زیر سوال بردن این ماجرا اقدام کردند اما پس از انتشار تصاویر و فیلم ضبط شده که از وضوح بالایی نیز برخوردار بود موجی از نظرات حاکی از تعجب، نگرانی و بعضاً تحسین در این باره منتشر شد.
در این عملیات که بنابر اعلام فرماندهان نظامی حدود ۳۰ دقیقه به طول انجامیده است ابابیل با عبور از اطراف ناو اقدام به تصویر برداری نموده و پس از چند دقیقه پرواز از حضور آن مطلع شدند که با پرواز چند فروند جنگنده F/A-18 هورنت و بالگردهای اس-اچ-۶۰ برای یافتن این پرنده اقدام شد که در نهایت این هواپیما به سلامت در پایگاه خود بازیابی شد.
هر چند این مورد تنها یکی از این دست عملیات ها است و مدتهاست تمامی آبهای اطراف ایران به طور ۲۴ دائم تحت نظارت آنلاین سامانه های پهپاد ایران است اما این جریان اثبات عملی توانمندی هواپیماهای بدون سرنشین ایران در کارهای شناسایی و بازتاب راداری ناچیز آنها به شمار می رود.
سامانه پرتاب ابابیل
از ویژگی های برتر پهپادهای کوچک و متوسط عدم نیاز آنها به باند فرود و برخاست در صورت امکان است در این راستا با استفاده از پرتابگر می توان این هواپیماها را در گستره وسیعی از مناطق عملیاتی به پرواز درآورد. سامانه پرتاب ابابیل از دو نوع نیوماتیک و راکتی تشکیل یافته و هر دو نوع به طور کامل در هسا طراحی و ساخته شده است.
پرتابگر نیوماتیک ابابیل کاملاً خودکفا بوده، قادر به پرتاب های متعدد است و روی کامیون نصب می شود. پرتابگر نصب شده بر روی کامیون بنز ۹۱۱ علاوه بر تأمین فشار هوای مورد نیاز برای تأمین نیروی محرکه پرتاب پیاپی جهت دو فروند هواپیمای بدون سرنشین ابابیل، کلیه وسائل مونتاژ، تجهیزات مورد نیاز برای تعمیرات صحرایی و ژنراتور برق ۲۲۰ ولت را نیز با خود حمل می کند. البته پرتابگر ابابیل با تغییرات جزئی قابل استفاده برای پهپادهایی تا جرم ۳۰۰ کیلوگرم است.
سامانه پرتابگر راکتی نیز از یک سامانه پرتاب ریلی و راکت تشکیل یافته که قابلیت پرتاب هواپیمای بدون سرنشین تا جرم ۱۲۵ کیلوگرم را دارد. از مشخصات آن می توان به سبکی، قابلیت نصب روی خودروی سبک یا زمین، سهولت حمل و نقل، نصب و استفاده در شناورهای دریایی گوناگون و عدم نیاز به تعمیر و نگهداری دائم را نام برد.
شاهد
پهپاد شاهد در واقع از نسل اول بی سرنشین های موتور جت ایرانی به شمار می رود که توسط هسا توسعه یافته و در ادامه با معرفی کرار، وجود عزم جدی برای دستیابی به این نوع از هواپیماها در کشور مشخص شد.
تاکنون تصویری از شاهد منتشر نشده است اما برخی مشخصات آن از جمله سرعت حدود ۷۰۰ کیلومتر بر ساعت، سقف پرواز ۲۵۰۰۰ هزار پا(حدود ۷۵۰۰ متر) و برد حدود ۷۰۰ کیلومتر در مصاحبه ها عنوان شده است.
نقش شناسایی و همچنین عملیات رزمی نیز از جمله ویژگی های آن است. تعداد تولیدی شاهد۱ بیش از ۳۰ فروند بوده و از نمونه شاهد۱۲۳ که احتمالاً نمونه مجهز به سامانه های خودکار است نیز نام برده شده است. به گفته فرماندهان سطح مقطع راداری شاهد بسیار پایین بوده و به صورت عملیاتی قابل استفاده است.
ریزپهپادها
باید اشاره ای به گونه های دست پرتاب و ریزپهپادهای ساخت ایران داشته باشیم که تاکنون چند نمونه از آنها رونمایی شده و به دلیل هزینه پائین طراحی و تولید عمدتاً توسط شرکت های خصوصی یا دانشگاه ها توسعه یافته اند. این پرنده ها در انواع بال ثابت، بالگرد، بالزن، داکت فن و کوآدروتور بوده اند که در شرایط عملیاتی مختلفی به سر می برند که در ادامه برخی از این نمونه ها را معرفی می نماییم.
مینی پهپاد فراز۲ با جرم ۲۹۰۰ گرم، سقف پرواز ۳۰۰۰ متر، سرعت ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی ۴۵ دقیقه یکی از نمونه های دست پرتاب یاد شده است. این ویژگی ها برای هواپیمایی در این رده فیزیکی در حد مطلوبی بوده و بکارگیری آن در یگان های سبک شناسایی بسیار مفید است.
فراز۲ به طور استاندارد از دو دوربین برای شناسایی و ارسال همزمان تصاویر استفاده کرده و امکان بکارگیری محموله جنگ الکترونیک نیز برای آن پیش بینی شده است. این نوع از پهپادها امروزه کاربرد بسیاری یافته و یکی از نمونه های آمریکایی با جرم ۱.۹ کیلوگرم، سرعت پایای ۵۶ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی یک تا یک و نیم ساعت که هم اکنون در عراق نیز استفاده می شود آمار تولید چند هزار فروند دارد.
میکرو بالگرد شاهین با جرم ۳۵۰ گرم، سرعت ۱۵ کیلومتر بر ساعت، مداومت پروازی ۱۰ دقیقه، سقف پرواز ۲۰۰۰ متر و قطر ملخ ۳۶ سانتی متر یکی از نمونه های دانشگاهی به شمار می رود که با توجه به ابعاد کوچک و سقف پرواز مناسب در صورت افزایش مداومت پروازی به وسیله ای بسیار مطلوب برای امور شناسایی در فضاهای شهری تبدیل خواهد شد.
ایوب
اما یکی از پرحاشیه ترین پهپاد های ایرانی پهپاد ایوب است که اخیرا توسط رزمندگان حزب الله لبنان مورد استفاده قرار گرفت و تا قلب استراتژیک رژیم صهیونیستی نفوذ کرد و از آن پس به یکی از شناخته شده ترین پهپاد های ایرانی تبدیل شد. پهپاد ایوب تولید سال ۱۳۸۱ در ایران است. سردار حاجی زاده؛ فرمانده نیروی هوافضای سپاه درباره این پهپاد ایرانی می گوید: اینکه برخی تحلیلگران گفته اند ایوب از قطعات آرکیو ۱۷۰ ساخته شده، صحت ندارد و زمان ساخت آن پهپاد، مربوط به سالها قبل است.
بازسازی نمونه های خارجی
با توجه به اینکه چندی پیش برخی رسانه های معتبر انگلیسی زبان چاپ کشورمان خبر داده بودند که ایران قصد به نمایش گذاشتن هواپییمای جاسوسی امریکا در آینده نزدیک را دارد و ۴ هواپیمای بدون سرنشین اسرائیلی و ۳ هواپیمای آمریکا جز این اقلام هستند، به نظر می رسد متخصصان نیروهای مسلح کشورمان در این مدت موفق شده اند با اشراف بر نحوه طراحی و مهندسی مواد این پهپادها، آنقدر از این نوع هواگردهای بدون سرنشین تولید کنند که امکان استفاده از آنها در شرایط عملیاتی و رزمایش های سنگین نظامی فراهم شود؛ موضوعی که با توجه به انتشار چند لحظه ای تصاویر این پهپادها در رزمایش سپاه، منطق عملیاتی این استراتژی را تایید می کند.
متخصصان داخلی با استفاده از پهپادهای خارجی که توسط سامانه های پدافندی آسیب دیده و بدست نیروهای خودی افتاده اند استفاده کرده و با روش مهندسی معکوس نمونه مشابه آنها را ساخته اند. شاید این سوال پیش آید که با توجه به تنوع بالای سامانه های پهپاد بومی اینکار چه ضرورتی داشته است؟ جدا از مزیت های سازه و بدنه این پرنده های خارجی که مطالعه آنها می تواند به رشد دانش بومی کمک کند، ساخت این پرنده ها و تجهیز آنها با زیرسامانه های داخلی و بکارگیری آنها در خارج از مرزهای کشور می تواند برای فریب دشمن و اجرای موفق تر عملیات شناسایی و یا حتی عملیات تهاجمی مفید واقع شود.
در واقع در صورت شناسایی چشمی این پهپادها توسط دشمن با توجه به یکسانی ظاهر آنها با نمونه های در اختیار دشمن، نفوذ به محدوده دشمن و اجرای عملیات شناسایی یا رزمی بسیار راحت تر می شود و در واقع امروزه دشمن باید از پهپادهای مشابه با پهپادهای خودش هم بترسد!
- 9
- 4
