همزمان با روزهاي انقلاب اسلامي بيش از پيش فعال و تاثيرگذار شدند. عنوان شغل‌شان مداح است؛ در مراسم‌هاي مختلف اعم از ولادت و شهادت ائمه اطهار پشت تريبون قرار گرفته و با بازگو كردن سيره زندگي معصومين تاثير بسزايي در ديد مردم نسبت به اجتماع و سياست گذاشتند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي و به دليل علاقه وافر مردم به دين و ائمه اطهار اين تريبون اهميت بيشتري پيدا كرد.
به جرات مي‌توان گفت اين تريبون‌ها نقش ويژه‌اي در دوران ٨ سال دفاع مقدس و ترويج روحيه شهادت و ايثار در ميان رزمندگان اسلام ايفا كردند. وقتي صحبت از ايام جنگ و مرثيه‌سرايي مي‌شود، نام دو مداح بيش از همگان جلب‌توجه مي‌كند. صادق آهنگران و غلام كويتي‌پور؛ اين دو از چهره‌هاي تاثيرگذار در دهه شصت بودند كه با سرودن شعر‌هاي حماسي علاوه بر گسترش روحيه ايثار، همدم كساني شدند كه عزيزان خودرا در جنگ تحميلي از دست داده بودند و سوز صداي اين وعاظ مرحمي براي دل‌هاي خون و خسته مردم بود. هرچه از سال‌هاي جنگ فاصله گرفتيم بر تعداد مداح‌هاي معروف افزوده شد.
مداحي در دهه هفتاد
بسياري معتقدند در اين زمينه كيفيت همزمان با كميت رشد پيدا نكرد و همين سبب شد تا تريبون مهم مداحي رنگ و بوي سياسي به خود بگيرد. اين اتفاق از اواخر دهه هفتاد و همزمان با روي كارآمدن دولت اصلاحات ملموس‌تر بود تا جايي كه مداح‌هاي معروف وقت، در هرمراسمي رييس‌جمهور و دولت اصلاحات را با نطق‌هاي تند و آتشين مورد تفقد خود قرار مي‌دادند.
هرچند دولت وقت هيچگاه وارد اين بازي نشد اما موضوعاتي كه توسط وعاظ در تريبون‌هاي پر‌مخاطب مراسم عزاداري مطرح مي‌شد سبب بدبيني مردم به جريان اصلاحات شد تا جايي كه در اواسط دهه هشتاد بخشي از جامعه، دولت و هواداران اصلاحات را سكولار و امريكايي خطاب كردند؛ اتهامي كه از پايه بي‌اساس بود زيرا رييس‌جمهور وقت فردي بود كه لباس دين و روحانيت بر تن داشت. با شكل‌گيري و قدرتمند شدن هيئات مذهبي در نقاط مركزي شهر و تبديل شدن اين هيئات به پايگاه اجتماعي يك جريان سياسي خاص در كشور، اين جريان با استفاده مناسب از ظرفيت ايجاد شده و اقناع مداحان سرشناس وقت، از آنها براي راي‌آوري كانديد مورد نظر خود يعني محمود احمدي‌نژاد استفاده كرد.
مداحان سياسي
مداحان كه با شورآفريني و سرودن اشعار احساسي ميزان تاثير‌گذاري روحانيون روي منبر بر مردم را كاهش داده بودند، در سال ٨٤ آستين‌ها را بالازده و به صورت رسمي وارد گود سياسي كشور شدند. مداحان در آن سال با تمام توان به سراغ محمود احمدي‌نژاد رفتند و منبرهاي مقدس مساجد و هيات‌ها را به حمايت از فردي اختصاص دادند كه خيلي زودتر از آنچه تصور مي‌شد منتقدش شدند و از همان منبرهاي مقدس به او دشنام‌ها دادند. آنها همان افرادي بودند كه در سال ٨٤، آيت‌الله هاشمي را با تندترين الفاظ مورد خطاب قرار دادند تا محمود احمدي‌نژاد راه بهتري براي رسيدن به پاستور پيدا كند.
در انتخابات ٨٤، احمدي‌نژاد كه شهردار تهران بود، روزي را در مسجد ارك و روزي ديگر را در مهديه امام حسن مجتبي(ع) پاي مداحي‌هاي حاج‌منصور ارضي و حاج‌سعيد حداديان مي‌نشست، همين دو را مجاب كرده بود تا پيشگام شده و بيانيه‌اي به امضاي ١٠٤ مداح در حمايت از كسي كه خود آن را «بسيجي ولايي دكتر محمود احمدي‌نژاد» خوانده بودند منتشر كنند. يكي از مداحان كه حامي سخت احمدي‌نژاد بود منصور ارضي بود كه دو سال پس از انتخابات ٨٤ و پس از حرف‌هاي تند و تيزي كه درباره مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در ميانه روضه‌خواني خود داشت، محمدباقر قاليباف ديگر
رقيب انتخاباتي احمدي‌نژاد را هدف گرفت و او را به عمر بن سعد تشبيه كرد. حاج‌منصور در دور دوم سفرهاي استاني نيز رييس‌جمهور وقت را همراهي مي‌كرد. اما اين لشكر نامريي چندان به محمود احمدي‌نژاد وفادار نبود. زمان آنها را از هم جدا كرد. اينجا بود كه از همان منبرهايي كه احمدي‌نژاد مدح مي‌شد، حالا بايد تندترين جملات را از زبان مداحان مي‌شنيد. مسجد ارك و مهديه امام حسن مجتبي(ع) روزهاي متفاوتي را به خود ديد.
دوران پسا محمود
محمود احمدي‌نژاد رفت اما اين پايان دخالت مداحان درسياست ايران نبود. آنها براي دوران پسا‌‌احمدي‌نژاد هم برنامه داشتند. آنها اين‌بار دو‌دسته شدند. يك دسته دل به محمدباقر قاليباف باختند و دسته ديگر دل در گروه سعيد جليلي نهادند. هلالي در حمايت از محمدباقر قاليباف گفته بود كه هدف ما انتخاب شخصي است كه سرباز خوبي براي ولايت باشد و در آخرين روز از تبليغات انتخاباتي با محمدباقر قاليباف به ميدان فلسطين رفت و در كمپين او حضور يافت.
محمود كريمي ديگر مداح سرشناس تهران نيز در آستانه انتخابات يك مداحي عجيب براي حمايت از سعيد جليلي داشت و فيلم و صوتش در رسانه‌ها منتشر شد. آنها البته اين‌بار به خواست خود نرسيدند و فردي غير از دو فردي كه آنها مي‌خواستند به پاستور رسيد و همين سبب شد تا بار ديگر تريبون عزاداري و شادي ائمه اطهار سياسي‌تر از گذشته شود.
در كنار افزايش رنگ و بوي سياست در اين برنامه‌ها، اين جريان به تربيت نيروهاي تازه‌نفس نيز اقدام كرد تا جايي كه يك مداح جوان پيش از خطبه‌هاي نماز عيد‌فطر كه تجلي وحدت و همدلي مسلمانان است در مصلاي تهران پشت تريبون قرار گرفته و خطاب به رييس‌جمهور مي‌گويد: «اي نشسته در صف اول نكني خود را گم...» هرچند اين شعر با واكنش‌هاي منفي بسياري رو‌به‌رو شد اما اين اتفاق حاكي از آن است كه اتاق فكر اين جريان همچنان فعال بوده و برنامه‌هايي براي تحت فشار قرار دادن دولت در آينده را دارد و چه زماني بهتر از ماه محرم كه در پيش‌رو قرار دارد.
دولت روحاني و چالش‌سازي مداحان
پس از اشعار ميثم مطيعي، حاج‌منصور ارضي بار ديگر و اين‌بار در نيمه دوم دهه ٩٠ وارد گود شده است. «اون يارو آخرش در استخر مرد، اين يارو هم آخرش در استخر مي‌ميرد.» اين جملات بخشي از آخرين حمله آتشين حاج‌منصور به مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و حسن روحاني رييس‌جمهور است كه پس از اتفاقات مدرسه فيضيه سر و صداي زيادي به پا كرد. و حاج‌منصور عريان‌تر از گذشته به رييس‌جمهوري كه مطلوب او نيست، تاخت. اظهاراتي كه با واكنش منفي بسياري رو‌به‌رو شد تا جايي كه لعيا جنيدي، معاون حقوقي رييس‌جمهور خبر از طرح شكايت عليه اين اظهارات داد.
جنيدي روز يكشنبه در نشست خبري با حضور خبرنگاران اظهار داشت: به دليل متزلزل شدن احساس امنيت عمومي و جلوگيري از مايوس شدن مردم و محرز بودن جرم مشهود از هتاكان به رييس جمهور شكايت خواهيم كرد. در ميان فعالان سياسي و مسوولان، جالب‌ترين واكنش به اظهارات حاج‌منصور به علي مطهري نايب‌رييس مجلس تعلق دارد. مطهري بر‌خلاف سايرين كه اذعان دارند ارضي رييس‌جمهور را تهديد كرده عنوان كرد: «صحبت آقاي منصور ارضي در مراسم قرائت دعاي عرفه گرچه حاكي از كينه عميق ايشان نسبت به مرحوم آيت‌الله هاشمي و آقاي رييس‌جمهور و شامل توهين به اين دو بزرگوار بود
ولي انصاف اين است كه سخن وي دلالت بر قتل آقاي هاشمي در استخر و نيز شامل تهديد رييس‌جمهور به مرگ نبود، زيرا ايشان گفته است اينگونه افرادِ به زعم ايشان خيانتكار به شكل خاصي از دنيا مي‌روند كه موجب تعجب مردم مي‌شود كه چگونه چنين شخصي در چنين مكاني از دنيا رفت. كوتاهي، قصور و كم‌كاري روحانيت بوده است كه كرسي تعليم و تربيت جامعه را به دست اينگونه مداحان كه معمولا از تهذب نفس كافي برخوردار نيستند، سپرده است كه خواسته يا ناخواسته به فضاي سياسي و معنوي جامعه آسيب مي‌رسانند.»
برخي معتقدند با توجه به نزديك بودن ايام شهادت حضرت اباعبدالله‌الحسين(ع)، مداحان قصد دارند با استفاده از اين فرصت منبر‌ها را سياسي كرده و انتقادات خود را از تريبون‌هاي مذهبي به گوش مسوولان برسانند. همچنين اين بخش از جامعه معتقدند اظهارات حاج‌منصور در مراسم دعاي عرفه نقشه راه مداحان براي محرم و صفر را لو داده و بايد نسبت به اتفاقاتي كه قرار است در آينده رخ دهد هوشيار بود. ماه‌هاي محرم و صفر فرصت مناسبي براي بيان برنامه،
استراتژي و اهداف مورد نظر جريان حامي مداحان است؛ از اين رو با تشكيل گروه‌هاي مختلف فكري و حلقه‌هاي مطالعاتي تلاش مي‌كنند تا منويات خود را به جامعه القا كنند. از آن جهت اين فرصت، مناسب عنوان مي‌شود كه به مدت دوماه تريبون مساجد، هيئات و رسانه ملي در اختيار اين قشر قرار دارد. مردم فارغ از هر تفكر سياسي علاقه‌مند به شركت در مراسم‌هاي مذهبي هستند اما عده‌اي اندك با سوءاستفاده از تمايلات مذهبي مردم سعي در تسويه حساب دارند. نكته جالب توجه آن است كه صحبت‌هاي سياسي در مراسم جشن و سرور به مراتب كمتر از مراسم سوگواري مطرح مي‌شود. دليل اين اتفاق هم مشخص است؛ زماني كه دل‌ها شكسته و چشم‌ها ابري شده جملاتي
كه مداح مطرح مي‌كند تاثير بيشتري بر افكار مخاطب دارد به همين دليل مداحان بيشتر صحبت‌هاي سياسي خود را در چنين برنامه‌هايي عنوان مي‌كنند در حالي كه از اثرات مخرب آن غافل هستند. اگر اين اظهارات منجر به دلسردي و بدبيني مردم به مراسم‌هاي مذهبي و به صورت ويژه‌تر به مراسم عزاداري حضرت اباعبدالله‌الحسين شود، مقصر اصلي اين اتفاق مداحاني هستند كه از اين تريبون سوءاستفاده مي‌كنند به همين دليل لازم است بررسي‌هاي لازم درباره اين مهم صورت گرفته و در صورت لزوم تذكري به وعاظ در آستانه ماه محرم داده شود.زمان چنداني به آغاز ايام سوگواري محرم و صفر باقي نمانده و با توجه به اتفاقات اخير بايد منتظر ماند و به نظاره نشست آيا اين جريان از تريبوني كه تاثير گذار بهره مي برد قصد دارد در اشعار خود جامعه را نسبت به دولت بدبين كرده و شرايط سخت تري براي كشور رقم بزند يا خير
- 19
- 2
