مخالفان و موافقان لایحه تعیین تکلیف تابعیت فرزندان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی چه می‌گویند؟

گفته می شود انوشیروان، با پادشاه یمن پیمان‌ها بست و شرط‌ها کرد. از جمله آن که آزادگان ایران در یمن زن گرفتن روا باشد لیکن یمانیان را نباید که از ایرانیان دختر به زنی کنند. شاید انوشیروان در آن زمان فکر می‌کرد با این شرط، فزونی شمار ایرانیان بیشتر می‌شود و اگر دختر از بیگانه بگیریم بهتر از این است که دختر به بیگانه دهیم. بنابراین اینکه ایرانی‌ها به سختی دختر به بیگانه می‌دهند به نظر می‌رسد صبغه‌ای تاریخی داشته باشد و به پیشینه آن به قبل از اسلام باز می‌گردد.

بر اساس قانون مدنی، خون، مبنای تابعیت در ایران است و تاکنون تابعیت، فقط از طریق پدر مبنا بوده و قرار است لایحه اصلاح ماده واحده تعیین تکلیف تابعیت فرزندان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی در مجلس بررسی شود. به موجب این لایحه فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی تا قبل از ۱۸ سالگی به درخواست مادر و پس از ۱۸ سالگی به درخواست خودشان می‌توانند شناسنامه ایرانی بگیرند.

به گزارش ایرنا، به نظر می‌رسد که لایحه مورد نظر با اقبال مواجه شده است خیلی‌ها می‌گویند که انتقال نیافتن تابعیت از طریق مادر، تبعیضی بیش نیست. برخی از کارشناسان و مسئولان به ویژه آنان که در دستگاه قضا و حقوق جایگاهی دارند امیدوارند که لایحه یاد شده هر چه زودتر در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. آنها می‌گویند: هنوز حداقل ۶۰ هزار کودک از مادر ایرانی و پدر خارجی داریم و بسیاری از این کودکان به دلیل نداشتن شناسنامه از کمترین حق خود یعنی تحصیل هم محروم هستند. 

موافقان چرا حق تابعیت به فرزندان دو تابعیتی می‌دهند؟

افرادی همچون ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون حقوقی قضایی مجلس می‌گویند: متاسفانه جمهوری اسلامی ایران در دنیا جزو چهار کشوری است که تابعیت از مادر در آن انتقال پیدا نمی‌کند و این نکته منفی بزرگی برای کشور به شمار می‌آید. به گفته ابوترابی، از نظر شرعی و عقلی تفاوتی بین مادر و پدر نیست و اینکه می‌گویند تابعیت صرفا از پدر منتقل می‌شود، قابل قبول نیست. 

سید محمد هادی ایازی، معاون اجتماعی وزارت بهداشت می‌گوید: با توجه به اینکه فرزندان مادران ایرانی با همسر خارجی مشکلات زیادی دارند، از ارائه خدمات سلامت به این افراد استقبال می‌کنیم؛ البته به شرط اینکه این افراد تعیین تکلیف شده باشند و برای آنها شناسنامه صادر شده باشد. 

مخالفان چه می‌گویند؟ 

تمام این بحث‌ها کاملا درست؛ اما به آن سوی سکه نیز باید نظری افکند شاید کسانی که مخالف لایحه یاد شده هستند هم نظری قابل تامل داشته باشند. این افراد امیدوارند ارائه‌دهندگان لایحه مورد نظر، تمام جوانب امر را سنجیده و روی تمام متغیرها فکر کرده باشند. محمد کاظمی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی هر چند نظر خود را صریح بیان نمی‌کند و اظهار می‌‌کند که باید برای بررسی لایحه تمام ابعاد از جمله ترکیب جمعیتی، امنیت کشور و منافع ملی را در نظر بگیریم همچنین در این مهم نظرات کارشناسان دستگاه‌هایی همچون وزارت کشور، امور خارجه هم مهم است به این نکته هم اشاره می‌کند که طراحان این لایحه و موافقان آن، بیشتر از نظر احساسات انسان دوستانه و حقوق بشری نظراتی را عنوان کرده‌اند. 

کاظمی می‌گوید: لایحه اصلاح ماده واحده تعیین تکلیف تابعیت فرزندان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی را نمی‌توان به راحتی رد یا تایید کرد باید همه جوانب را در آن سنجید. الان هم افراد دارای مادر ایرانی و پدر خارجی در ایران تحصیل می‌کنند و از خدمات بهداشت و درمان می‌گیرند و از خدمات دیگر هم بهره‌مند هستند البته قبول دارم که امکانات و امتیازاتی که به آنها تعلق گرفته است ممکن است خیلی مطلوب نباشد اما باید این نکته را نیز مدنظر بگیریم که برای دادن شناسنامه به فرزندان دارای پدرخارجی باید جهات زیادی را بررسی کرد.

محمد علی پور مختار، نماینده بهار و کبودر آهنگ از مخالفان این لایحه است. او پیش‌تر در گفت‌و‌گویی بیان کرده بود که طرحی مشابه این لایحه در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس مطرح است که تاکنون با آن مخالفت شده است. فرزندی که مادر ایرانی و پدر خارجی دارد و در ایران متولد شده می‌تواند بعد از ۱۹ سالگی درخواست تابعیت کند، یعنی باید درک و فهم فرد کامل شود که بتواند برای خود تصمیم بگیرد.

حال عده‌ای در تلاشند که قانونی را وضع کنند که فرزند از بدو تولد بتواند تابعیت ایرانی بگیرد. من با این لایحه مخالفم و ایرادات زیادی به آن وارد است. این نماینده مجلس مساله اقامت را پیش می‌کشد و می‌گوید: اکنون در ایران به این افراد هم خدمات داده می‌شود و معتقدم باید به آن‌ها اقامت داد و نه تابعیت. تابعیت هم در زمان خودش قابل انجام است، ولی با اعطای تابعیت از بدو تولد مخالفم، زیرا مشکلات امنیتی متوجه این موضوع است. از طرفی اگر به فرزندی در بدو تولد، تابعیت ایرانی دهند و آنگاه او بزرگ شد و تصمیم گرفت ترک تابعیت کند، تبعات زیادی برای کشور خواهد داشت. 

هر چند از نظر شرعی و عقلی، تفاوتی بین مادر و پدر نیست اما باید این موضوع را نیز در نظر داشت که ابعاد امنیتی و منافع ملی چه می‌شود؟ گاهی اوقات عواملی همچون عوامل جغرافیایی هم می‌تواند در این امر دخیل باشد شاید کشورهایی دیگر که به راحتی تابعیت می‌دهند مشکلاتی همچون ایران را نداشته باشند. ایران ما از روزگار باستان تاکنون سرزمینی بوده است که چشم‌ها به دنبالش گردیده است و کماکان می‌گردد. اگر به تاریخ کشور کهنمان بنگریم با اقدامات حکومت های ایران قدیم مواجه می‌شویم که به عنوان مثال دولت حیره را در کنار بادیه عراق به وجود آورده بودند تا هم در حدود از اصطکاک مستقیم دو دولت (روم و ایران) جلوگیری کند و هم در جنگ با روم مددکار ایران باشد.

به هر حال دست اندرکاران لایحه چه رد یا قبول، حتما تاریخ کشور را هم در نظر بگیرند. قدر مسلم آنکه اگر این لایحه به مجلس برود تمام جوانب مد نظر قرار می‌گیرد و باید امید داشت که اگر لایحه رد یا تصویب شود نتایج آن به منافع ملی ضرری نرساند.