ترامپ جمهوری چک، پوپولیست و ثروتمند. اینها صفاتی هستند که در توصیف «اندری بابیس» ۶۳ ساله وزیر دارایی سابق جمهوری چک و رهبر حزب آنو به کار می‌روند که برنده انتخابات پارلمانی اخیر در جمهوری چک بود. او با داشتن چهار میلیارد دلار ثروت دومین فرد ثروتمند در جمهوری چک محسوب می‌شود و در شعارهای انتخاباتی‌اش وعده‌های مشابه ترامپ را به رأی دهندگان چک داده بود.
پیروزی او مانند ترامپ شکستی برای جریانات و چهره‌های سنتی در سیاست آن کشور بود. گمانه زنی درباره ضدیت او با اتحادیه اروپا، احتمال خروج از آن اتحادیه، احتمال نزدیکی‌اش به روسیه و رویکردش در قبال مهاجران و پناهجویان را با یکی از سناتورها و نمایندگان جمهوری چک در میان گذاشتم. «ادوارد اوتراتا» سناتور سابق مجلس سنا از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ میلادی و معاون رئیس سنا در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ میلادی که اکنون نزدیک به جنبش آنو است به پرسش‌های «ایران» درباره پیامدهای پیروزی بابیس و جنبش آنو در انتخابات جمهوری چک پاسخ داد.
به نظرتان احتمال خارج شدن جمهوری چک از اتحادیه اروپا پس از پیروزی بابیس جدی است؟ این موضوع آیا یک تهدید برای جمهوری چک خواهد بود یا یک فرصت؟
جمهوری چک به طور قطع از اتحادیه اروپا خارج نخواهد شد.
آیا به نظرتان پس از برگزیت و گسترش تمایل به خروج از اتحادیه اروپا در دیگر کشورهای اتحادیه اروپا از جمله جمهوری چک، اتحادیه اروپا شانسی برای بقا خواهد داشت؟
رشد بی‌ثباتی و نارضایتی از احزاب سیاسی سنتی سبب افزایش اقبال به جنبش‌های بدبین به پروژه اروپایی در اروپا شده است. با وجود این، انتقادها عمدتاً معطوف به جنبه‌هایی از روند یا برخی از سیاست‌های آن نهاد است نه تمایل به ترک کامل اتحادیه اروپا. اتحادیه اروپا قطعاً در شکل فعلی منهای بریتانیا زنده باقی خواهد ماند؛ ممکن است در آینده تغییرات مهمی داشته باشد که بحث‌ها درباره این موضوع آغاز شده است. وضعیت بریتانیا و جمهوری چک بسیار متفاوت از یکدیگر هستند: درحالی که جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا یک پیشنهاد واقع بینانه (اگرچه غیرمنطقی) بود ادغام جمهوری چک در درون اتحادیه اروپا بسیار عمیق‌تر است و جدایی از آن ایده‌ای پوچ و بی‌معنی است. سیاست‌ها نباید دیکته شده از جانب بروکسل باشند. من هیچ شکستی را برای پروژه اتحاد و ادغام اروپایی نمی‌بینم. بحث‌های کنونی صرفاً درباره تغییر و تأکید روی مسائل متفاوت از جمله تأکید بیشتر روی امنیت و کنترل مهاجران است. مسأله مهم سازماندهی حوزه یورو و ارتباط آن با کل اتحادیه اروپا است.
بابیس تمایل به روسیه دارد و به همین خاطر برخی گفتند که روسیه در انتخابات جمهوری چک مداخله کرده است. نظر شما در این باره چیست؟ آیا باید منتظر نزدیکی بیشتر چک به روسیه و دوری از غرب باشیم؟
نمی‌دانم چرا فکر می‌کنید که بابیس طرفدار روسیه است؟ من هیچ جمله‌ای از سوی او مبنی بر صحت این استدلال به یاد نمی‌آورم و هیچ دلیلی در این جهت نمی‌بینم. او از تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه انتقاد کرده است و استدلال می‌کند که این تحریم‌ها کارآمد نیستند در نتیجه هزینه تحریم‌ها بیش از سود آنهاست. من با او در این زمینه موافق نیستم. با این حال، این گلایه یک بازرگان است و از دید او عقلانی به نظر می‌رسد و انتقاد یک سیاستمدار مایل به نزدیکی به روسیه نیست.
من هیچ گونه شواهدی نیافتم که نشان دهد روسیه در انتخابات ما دخالت کرده است. شاید در حوزه اینترنتی کارهایی صورت گرفته باشد اما احتمالاً به حزب آنو در انتخابات کمک نکرده است بلکه سایر احزاب از جمله حزب حقوق مدنی (SPO) و حزب راست افراطی آزادی و دموکراسی (SPD) واقعاً طرفدار روسیه هستند. به نظرم نباید انتظار تغییر اساسی و واقعی را در روابط جمهوری چک با مسکو داشت مگر آنکه پس از مارس ۲۰۱۸ میلادی رئیس جمهوری متفاوت داشته باشیم که در آن صورت حتی روابط مان با روسیه تضعیف نیز خواهد شد.
یکی از علل پیروزی بابیس شعارهای مهاجرستیزانه بابیس بود. آیا به نظرتان این موضوع خطرناک نیست و به رشد گرایش‌های ملی گرایانه افراطی در جمهوری چک نخواهد انجامید؟
بابیس یک بازرگان است و فردی عملگراست و کارزار او نیز به بهترین شکل ممکن کار کرد. در نتیجه، او بازتاب دهنده هراس عمومی از مهاجرت است که ایده‌ای محبوب در جمهوری چک قلمداد می‌شود اما زمانی که در مسند دولت قرار گیرد موضع انعطاف‌پذیرتری را اتخاذ خواهد کرد. با این حال، در دو سال گذشته اروپا آماده پذیرش این حجم بالا از پناهجویان نبوده است. جمهوری چک پذیرش مهاجران از پیشینه‌های گوناگون را تجربه کرده است از بسیاری از اوکراینی‌ها تا ویتنامی‌ها و تعداد اندکی از اعراب و آفریقایی‌ها.
در برخی از کشورهای پسا استعماری نیز تجربه نشان داده است که ادغام نشدن بخش بزرگی از مهاجران در جامعه عاملی برای ایجاد بیگانه هراسی بوده است. به نظرم اختلاف میان رویکرد در غرب و مرکز اروپا درباره موضوع پناهندگان و مهاجران بتدریج در حال حل شدن است. متأسفانه سردرگمی در طول هجوم سیل پناهجویان در سرتاسر اروپا تعصبات ملی گرایانه و بیگانه هراسانه را در کشورهای اروپایی تشدید کرده است. با این حال، من فکر نمی‌کنم که تجربه جمهوری چک به‌طور قابل توجهی بدتر از تجربه سایر کشورهای اتحادیه اروپا باشد.
تحلیلگران، بابیس را با ترامپ مقایسه می‌کنند آیا به نظرتان این مقایسه‌ای درست است؟ آیا او یک سیاستمدار پوپولیست است؟
این مقایسه‌ای سطحی است. هر دو از طریق نقد و رد انحصار قدرت در دست نظام حاکم به قدرت رسیده‌اند با این حال، آنان شخصیت بسیار متفاوتی از یکدیگر دارند.
چرا شاهد رشد پوپولیسم در کشورهای غربی از اروپا تا امریکا و تضعیف احزاب جریان اصلی هستیم؟
یک تغییر نسلی پارادایم روی داده است. سیاست دیگر عرصه بازی محور چپ و راست (اقتصاد و وضعیت اجتماعی) نیست بلکه فراتر از آن به مسائل هویتی و برخورداری در برابر محرومیت می‌پردازد. بسیاری از مردم در سرتاسر جهان احساس می‌کنند که از پیشرفت‌هایی که در نتیجه جهانی شدن روی داده‌اند و از اتوماسیون عقب افتاده‌اند. آنان احساس می‌کنند که بهبود وضعیت زندگی ما و فرزندان‌مان در حال ناپدید شدن است و ما باید این روند را متوقف کنیم.
دلیل اصلی شکست حزب سوسیال دموکرات (CSSD) رقیب اصلی حزب آنو را در انتخابات جمهوری چه می‌دانید؟
تغییری پارادایمی روی داده است. مردم بیشتر دغدغه‌های هویتی و نگرانی درباره امنیت دارند و احتمالاً به کارآمدی نیز توجه می‌کنند. این احساس به طور عمده در مردم وجود دارد که گویی عقب مانده‌اند. آنو کارزار تبلیغاتی انتخاباتی بهتری داشت و مردم به این نتیجه رسیدند که به قدرت رسیدن این حزب سبب برقراری دولتی کارآمدتر و موفق‌تر در مقایسه با دولت سوسیال دموکرات‌ها خواهد شد.
اخیراً در انتخابات آلمان و اتریش نیز چپ‌ها شکست خوردند علت آن و اقبال به سوی احزاب راست در کشورهای اروپایی چیست؟ این موضوع چه تبعات و پیامدهایی برای سیاست در اروپا خواهد داشت؟
واقعیت آن است که مردم کم‌تر مایل به پرداخت هزینه و مالیات هستند و بیشتر خواستار تأمین امنیت هستند و دغدغه مسائل هویتی دارند.
بابیس مواضع ضد اسلامی دارد. به نظرتان این موضوع چه تأثیری بر روابط جمهوری چک با کشورهای خاورمیانه که اکثریت جمعیت‌شان مسلمان هستند خواهد گذاشت؟
من تردید دارم که بابیس مواضع ضد اسلامی داشته باشد. در کارزار انتخاباتی، او برای جلب رأی سخن می‌گفت اما در سیاست خارجی کاملاً پراگماتیست خواهد بود.
آیا به نظرتان جمهوری چک از این پس همانند وضعیت امریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ محدودیت‌هایی را برای ورود مهاجران و پناهجویان مسلمان اعمال خواهد کرد؟
خیر، روندهای پذیرش مهاجران و پناهجویان همواره وحشتناک و دشوار بوده‌اند و من تردید دارم که بدتر از آن چه اکنون هست بشود.
برخی می‌گویند بابیس امکان تشکیل دولت ائتلاف ندارد و ائتلاف با دیگر احزاب برای او و حزب آنو دشوار است چرا که سایر احزاب با ایده‌های بابیس مخالف هستند. برای مثال، بابیس خواستار کاهش تعداد وزرای کابینه و ساده‌سازی رویه پارلمانی برای تسریع فرآیند قانونگذاری است. نظر شما در این باره چیست؟
به نظر می‌رسد که بابیس یک دولت اقلیتی را تشکیل خواهد داد این به‌دلیل شخصیت اوست نه ایده‌هایش که چندان جنجال برانگیز نیستند. دلیل اصلی اینکه هیچ کس با او حاضر به همکاری نیست روند تحقیق و بررسی قضایی پرونده تقلب درباره اوست و در برخی موارد منازعه‌ای است که از جانب رقبای تجاری او برمی‌آید. از سوی دیگر نیز برخی مظنون به این موضوع هستند که در گذشته بابیس با پلیس امنیتی در دوران حکومت کمونیستی همکاری داشته است. این ایده‌ها آن گونه که او در کتابش به آنها اشاره کرده واقعیت ندارند و در کوتاه مدت آنها را دنبال نخواهد کرد.
آنو حزبی ضد سیستم است. آیا به نظرتان موضع مخالفت با سیستم را ادامه می‌دهد یا آنکه خود به حزبی از احزاب جریان اصلی تبدیل خواهد شد؟
آنو تبدیل به یک حزب اصلی می‌شود. در واقع آنو از ابتدا نیز حزبی ضد سیستم نبود بلکه در شعارها و تبلیغات این موضوع را مطرح می‌کرد.
عملکرد بابیس زمانی که وزیر دارایی بود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این موضوع چه تأثیری بر برد او در انتخابات داشت؟
بابیس یک وزیر دارایی خوب طبق رویه‌های دولتی و رسمی بود. او تلاش کرد تا برخی رویه‌هایی را بهبود بخشد که نامحبوب بودند در نتیجه دشوار است که او را صرفاً به‌عنوان یک پوپولیست قلمداد کنیم. او تصویری از خود نشان داد که فردی بی‌مصرف و ناکارآمد نیست این موضوع و توان مدیریتی‌اش سبب شد تا چهره‌ای کاریزماتیک و مورد حمایت کسب کند.
رمز موفقیت بابیس و حزب آنو را در چه می‌دانید؟
ایجاد تغییر در فضای سیاسی کشور، اغلب چهره یک بازرگان موفق و چهره‌ای کاریزماتیک را از خود به نمایش گذاشت و اینکه خواستار بهبود وضعیت ناکارآمد کنونی دستگاه دولتی است. این موضوع به کسب وجهه عمومی او کمک کرد.
بابیس حضور چشمگیری در فیس بوک داشت. شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی چه نقشی در انتخابات اخیر جمهوری چک ایفا کردند؟ میزان تأثیر‌گذاری شبکه‌های اجتماعی بر رأی دهندگان در جمهوری چک تا چه میزان بود؟
تقریباً نقش بسیار پررنگی داشت دست کم خود بابیس نیز این را می‌گوید.
بزرگترین خطر برای دولت بابیس چه خواهد بود؟ برخی می‌گویند فقدان فلسفه سیاسی سنتی یا ایدئولوژی خاص. نظرتان در این باره چیست؟
این حرف مهمی است. بابیس براساس وعده‌های انتخاباتی و رد ناکامی‌ها و ناکارآمدی دولت پیروز شد و و گفت که دولت را به مثایه یک شرکت اداره خواهد کرد. مشکل آنو البته این است که یک جنبش است و در حال تبدیل شدن به یک حزب است. چندین شخصیت قوی حول محور آن جنبش و در درون آن وجود دارند در آینده این افراد بر سر اولویت‌ها و اهداف با یکدیگر به طور قطع به اختلاف نظر دچار خواهند شد. ما احتمالاً خواهیم دید که بابیس چگونه آنان را مدیریت خواهد کرد.
- 15
- 1
