به گزارش خبرگزاری علم و فناوری،خراسان شمالی یکی از استان های نیمه خشک کشور است و عرصه های مختلف این استان گاهی تحت تاثیر وجود مناطق کویر قرار دارد،میانگین بارندگی در سال های اخیر نسبت به میزان مشابه سال های گذشته بسیار کاهش داشته است.
در چنین شرایطی بیابانزایی یکی از مخاطره هایی است که در آینده این استان را تهدید می کند و در مقابل این تهدید تنها یک سد استان را محافظت می کند و آن تاغ زاری است که شهر را از هجوم گسترده شنهای روان در امان نگاه می دارد.
پس از بروز خشکسالی و بروز پیاپی پدیده ریزگردها در کشور برخی از استان های جنوب اکنون روزگاری جدید را تجربه می کنند و آسمان شهرهاشان گاه گاهی پر از خاک می شود.
ریزگرد تهدیدی برای تمام استان ها
در تمام استان اگر مدیریت جامع وجود نداشته باشد ریزگرد تمام استان ها را تهدید می کنند و استان خراسان شمالی نیز در این میان از این قائده مستثنی نیست.
اهمیت وجود تاغزارها نه به لحاظ ایجاد فضای سبز و دیدگاه های زیست محیطی بلکه به لحاظ اهمیت زیستی به هیچ عنوان قابل مقایسه با هیچ آورده دیگری نیست.
اما هر روز خبرهای ناگواری از وضعیت این درختان از جمله قاچاق این گونه درختچه،در استان های دارای ذخیره گاه این گونه به گوش می رسد که در صورت ادامه تخریب ها،استان ها با پدیده غیر قابل کنترلی روبرو می شود که قابل جبران نخواهد بود.
در خراسان شمالی نیز بیش از ۱۵ هزار هکتار تاغ زار در مناطق جاجرم،گرمه و اسفراین دارد که این جنگل ها زیست گاه گونه های مختلف جانوری نیز شده است هر چند نقش اصلی این جنگل جلوگیری از ورود ریزگردها است اما کنترل آبهای زیر زمینی،رسوب شن های روان در اطراف شهرها،تولید اکسیژن و تصفیه هوای شهر تنها گوشه ای اثر بخشی این جنگل ها در استان است و هیچ منطقی نمی تواند هر گونه اقدامی برای تخریب این عرصه های مهم زیست محیطی را توجیه کند.
در خت تاغ،درختی مقاوم و ذخیره گاه مهم در کویر
مسئول امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی در این خصوص می گوید: گونه تاغ از خانواده اسفناجیان Chenopodiaceae یا Salsolaceae است که از نظرموروفولوژیکی جزء گیاهان درختچه ای پایا است و این گیاه با ارتفاع ۳-۱ متر با تنه ضخیم چوبی و پوست سفید متمایل به خاکستری با شاخه های ابتدا راست سپس خمیده و گسترده و بسیارمنشعب،با شاخک های بند بند گوشتی با ضخامت ۵/۱ سانتی متر است.
احمد یزدانی با بیان اینکه برگ ها در این گیاه کوتاه متقابل با رأس فلسی که در محل بندها به صورت تقریباً مثلثی بوده و در محل چاله بندها قرار گرفته اند، می افزاید: این برگ ها در قسمت داخلی مفصل دارای کرکهای موئین و گلها در گیاه تاغ بصورت نر و ماده است که دارای ۲ برگچه براکتئول و گلپوش ۵ بخشی و ۵ پرچم و کلاله فاقد خامه است و میوه در این گیاه گرد،به بزرگی ۲ میلی متر و در بخش فوقانی گوشتی و دانه افقی قرار دارد.
یزدانی ادامه می دهد: از عوامل مقاومت گیاه تاغ در مقابل خشکی وجود ریشه های عمیق گیاه تاغ است که این گیاه دارای ریشه هایی است که گاهاً به طول چند ده متر نیز می رسد و بعضاً مشاهده گردید که ریشه های آن به مادر چاه های قناتهای موجود در مناطق کویری نفوذ نموده است.این خصوصیت گیاه موجب استفاده از آب های زیر زمینی گردیده،و سبب بقای گیاه را فراهم می نماید به همین دلیل در مناطقی که تراکم گیاه زیاد است باید با تنک کردن آن از پمپاژ بیش از حد آبهای زیر زمینی به اتمسفر جلوگیری نمود.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از عوامل که سبب مقاومت این گیاه در کویر می شود وجود برگ ها و فلسی شدن آن است،می گوید: تاغ دارای برگهای کوتاه مثلثی فلسی شکل که در محل چاله بندها قرار گرفته اند و همین امر موجب کاهش سطح تعریق و تعرق از برگ ها و نهایتاً کاهش مصرف آب می شود و نیز وجود کرکهای موئین در محل داخلی برگها در محل مفصلها موجب کاهش تعرق از روزنه های سطح برگها و کاهش مصرف آب در گیاه می شود.
مسئول امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی یکی از کاربردهای مهم گیاه تاغ را استفاده در پروژه های بیابان زدائی و تثبیت شن های روان و باد شکن عنوان می کند و می افزاید: همچنین در زمان های مشخصی از سال می تواند علوفه مورد نیاز دام را تأمین نماید و زرد تاغ بیشتر به خاکهای سبک و شنی و کم‌آبی مقاوم است و برای تثبیت تپه‌های شنی، به کار می‌رود.
اهمیت تاغ زارها در تثبیت خاک و جلوگیری از گردوغبار در مناطق بیابانی
یزدانی می گوید: از آنجایی که این گیاه دارای ریشه های عمیق است می تواند نقش زیادی در تثبیت خاک در مناطق بیابانی داشته باشد،البته ذکر این نکته ضروری است که با توجه ریشه های عمیقی که دارد ممکن است آب زیادی از منابع زیرمینی برداشت شود لذا نیاز است بحث هرس و زاد آوری این درخت توجه شود و کنترل گردد.
وی خاطرنشان می کند: درختچه های تاغ که در زمین های خشک و بیابانی با هدف جلوگیری از گسترش بیابان کاشته می شود،با تثبیت خاک و جلوگیری از روان شدن شن و ماسه،از انتشار گرد و غبار در مناطق روستایی و شهری پیرامونی می کاهد.
مسئول امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان اینکه کل مساحت تاغزار ها در استان ۱۵۸۵۰ هکتار است،می افزاید: اسفراین دارای ۲۳۷۲ هکتار، جاجرم ۹۹۶۳ هکتار و گرمه دارای ۳۵۱۵ هکتار تاغ زار است.
یزدانی اعمال قرق در زمان های مشخص، وجود گشت های روزانه و شبانه توسط قرقبانان،برخورد قاطع با متخلفین را از جمله اقدامات این اداره برای جلوگیری از قاچاق درختان به ویژه تاغ عنوان کرد و خاطرنشان کرد: در این زمینه قاچاق در خراسان شمالی وجود ندارد و بسیار اندک است.
وی با بیان اینکه برداشت غیرمجاز این نوع درخت در سایر استان ها که دارای سطح وسیع از این درختان هستند وجود دارد،می گوید: در صورتی که با برداشت های غیر مجاز تاغ برخورد نشود قطعاً بحث تثبیت خاک و شن های روان در این مناطق نیز از دست خواهد رفت و رفته رفته با سست شدن خاک و شن در این منطقه در آینده با پدیده گرد و غبار رو به رو خواهیم بود لذا باید سعی گردد از هر نوع برداشت بی رویه در این مناطق جلوگیری شود و مساحت جنگل های دست کاشت و نهالکاری بیابان نیز هر سال نسبت به سال دیگر افزایش داشته باشد.
محسن محمدی
- 14
- 6
