امسال در حالي گيلان خشک‌ترين و گرم‌ترين سال را در موسم تابستان تجربه کرد که در نيمه شهريور بارش‌هاي رگباري موجب آبگرفتگي شديد مناطقي از شرق استان شد. بر اين اساس، خودنمايي توأمان خشکسالي و جولان سيلاب در استان، مهار آب‌هاي سطحي را بيش‌ازپيش اهميت بخشيده است.
گيلان درحالي خشک‌ترين و گرم‌ترين سال را با کاهش متوسط بارش ۵۴ درصدي نسبت به سال گذشته و حدود ۴۵ درصدي در ميانگين بلندمدت از ابتداي فصل بهار تا پايان مرداد امسال، پشت‌سر گذاشت که در هفدهم شهريور جاري، شاهد بارش سيل‌آساي حدود ۳۰۰ ميلي‌متري باران در مناطق شرقي استان به‌ويژه شهرستان‌هاي لاهيجان و لنگرود بود. گيلان به‌عنوان استاني داراي تراکم بالاي جمعيتي ازجمله مناطق پرخطر کشور به‌لحاظ حوادث طبيعي محسوب مي‌شود ولي آنچه امروز بيش از همه موجبات نگراني کارشناسان و مسئولان را فراهم آورده، خشکسالي فراگير از يک‌سو و نبود زيرساخت‌هاي لازم براي مهار و ذخيره‌سازي بارش‌ها در طی سال از‌سوي‌ديگر است.
کاهش منابع آب تجديد‌شونده
پيش‌تر هدايت فهمي، معاون دفتر برنامه‌ريزي کلان آب و آبفاي وزارت نيرو، در برشمردن هشت عامل اصلي ايجاد بحران آب در کشور، گفت که ۳۲ درصد آب به‌حساب‌نيامده داشتيم و در زمان حاضر با تلاش‌هاي وزارت نيرو به حدود ۲۶ درصد رسيده که بيش از ۱۵ درصد آن هدر‌رفت محسوب مي‌شود.
وي همچنين تغيير اقليم را از ديگر عوامل بحراني‌شدن منابع آبي دانست و افزود: آب تجديد‌شونده کشور در سال‌هاي اخير ۱۳۰ ميليارد مترمکعب بوده ولي امروزه بر اثر تغيير اقليم، افزايش دما، ميزان تبخير و کاهش ۱۰ درصدي بارش‌ها، ميانگين آب تجديدپذير کشور به ۱۱۶ ميليارد مترمکعب کاهش يافته و حتي در برخي از سال‌ها با رخداد خشکسالي شديد تا حدود ۱۰۴ ميليارد مترمکعب نيز کاهش يافته است.
گيلان امسال را با خشکسالي شديد سپري کرد
در همين زمينه، کارشناس پيش‌بيني اداره کل هواشناسي گيلان به ايرنا گفت: امسال، استان گيلان يکي از گرم‌ترين و خشک‌ترين فصول کشت خود را سپري کرد؛ به گونه‌اي که از ابتداي فصل بهار تا پايان مرداد، به‌طور متوسط در پهنه جلگه گيلان، تنها ۱۶۰ ميلي‌متر بارش اتفاق افتاده که بيش از نيمي از اين ميزان، در ماه فروردين که هنوز کشت برنج در اکثر مناطق استان به‌دليل شرايط دمايي نامناسب آغاز نشده، به وقوع پيوسته است.
سمانه نگاه ادامه داد: به عبارت ديگر طي ماه‌هاي ارديبهشت تا پايان مرداد (فصل کاشت و داشت برنج)، سهم متوسط بارش نواحي جلگه‌اي گيلان کمتر از ۸۰ ميلي‌متر بوده و با توجه به توزيع مکاني نامناسب بارش‌ها طي ماه‌هاي يادشده، در عمل بخش‌هاي وسيعي از استان به‌ويژه شاليزارهاي سنتي آبخور از نعمت بارش‌هاي بهنگام محروم بودند.
وي افزود: متوسط بارش در جلگه گيلان طي فروردين امسال مشابه با ميانگين بلندمدت بوده ولي طي ماه‌هاي ارديبهشت، خرداد، تير و مرداد به ترتيب ۵۶ درصد، هشت درصد، ۷۴ درصد و ۹۱ درصد کاهش بارش اتفاق افتاده است. به گفته اين کارشناس اداره کل هواشناسي گيلان، در مجموع از ابتداي فصل بهار تا پايان مرداد، متوسط بارش نواحي جلگه‌اي استان در مقايسه با سال گذشته، ۵۴ درصد و در مقايسه با شرايط ميانگين بلندمدت، حدود ۴۵ درصد کاهش يافته است.
نگاه ادامه داد: بر‌اساس آمارهاي مرکز ملي پايش و هشدار خشکسالي، طي سه ماه ارديبهشت، خرداد و تير، بخش اعظمي از گيلان شرايط خشکسالي متوسط هواشناسي را تجربه کرده و طي مرداد با خشکسالي شديد مواجه بوده است. این دانش‌آموخته دکتري هواشناسي تصريح کرد: از ابتداي سال زراعي تا پايان مرداد امسال، آورد کل براي سد سفيدرود حدود يک ميليارد و ۴۰۰ ميليون مترمکعب بوده که در مقايسه با سال گذشته، حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است.
اين کارشناس هواشناسي با اشاره به داده‌هاي ذکرشده در زمينه کاهش بارش و نيز کاهش آورد سد سفيدرود گيلان طي امسال، مديريت مناسب براي نوبت‌بندي آب‌گذاري در کانال‌هاي کشاورزي استان، استفاده بهينه از منابع داخلي آب استان از جمله رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها را موجب بهره‌وري مناسب در توليد محصول برنج عنوان کرد.
انجام مطالعات طرح جامع مهار آب‌هاي سطحي در گيلان
معاون هماهنگي امور عمراني استاندار گيلان نيز در رابطه با اقداماتي براي مقابله با آبگرفتگي و احتمال بروز سيلاب به ايرنا گفت: در تمامي شهرستان‌هاي استان، مطالعات طرح جامع براي مهار آب‌هاي سطحي انجام شده است. حجت شعبان‌پور افزود: در شهر رشت هم‌اکنون پروژه در حال اجرا و در برخي شهرها اجراي آن به پايان رسيده و براي کمک به پيشرفت طرح‌ها از طريق ستاد مديريت بحران، لوله‌هاي لازم براي ايجاد کانال‌هاي زيرسطحي به صورت رايگان در اختيار مجريان طرح قرار مي‌گيرد تا هرچه زودتر شاهد اجراي صددرصدي طرح جامع مديريت آب‌هاي سطحي در استان باشيم.
وي خاطرنشان کرد: در استان با تدابير اتخاذشده، از تغيير کاربري بي‌رويه، غيراصولي و غيرمجاز جلوگيري شد و براي وضعيت موجود مطابق طرح جامع، به روش‌هاي مختلف پيشگيري اقدام کرده‌ايم. شعبان‌پور احداث سدها و آب‌بندان‌ها را داراي پيشرفت فيزيکي مناسبي ارزيابي و بيان کرد: در مناطق مسکوني روش‌هاي ساختماني و غيرساختماني مثل ايجاد شبکه دفع، مديريت فضاي سبز، رعايت حريم رودخانه‌ها، مسيل‌ها و آزادسازي متصرفات و کنترل مستمر بستر سيلابي در دستور کار دستگاه‌هاي مربوطه قرار دارد.
وي با اشاره به خشکسالي توأمان با سيلاب در گيلان گفت: سالانه شاهد بيش از هزار و ۲۰۰ ميلي‌متر بارندگي، معادل بارش چندين سال برخي استان‌ها در گيلان هستيم اما متأسفانه بيش از دو‌سوم بارندگي‌ها در زمان غيرکشاورزي، باريده و به دريا مي‌ريزد.
شعبان‌پور با بيان اينکه کشاورزان در فصل برنجکاري به سختي آب مورد نياز را مديريت مي‌کنند، گفت: احيا و لايروبي آب‌بندان‌ها براي ذخيره، تکميل ۱۱ سد لاستيکي و شروع ساخت سدهاي لاستيکي جديد که مطالعه آنها انجام شده، تکميل سدهاي مخزني شفارود و پلرود و ساماندهي و نوسازي کانال‌هاي آبرساني براي جلوگيري از تبخير، از راهکارهاي اصلي مهار و ذخيره‌سازي آب در استان است.
طبق آمارهاي اعلام شده از سوي مسئولان وزارت نيرو و مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، بخش خانگي تنها مصرف‌کننده هشت درصد از آب‌هاي موجود کشور است؛ اين درحالي بوده که ۹۰ درصد آب مصرفي کشور در بخش کشاورزي و دو درصد آن در بخش صنعت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
- 16
- 6
