ايران از ديرباز به سرزمين چشمه‌ها و قنات‌ها معروف بوده است؛ كشوري كه در كمربند خشك جهان قرار گرفته و همين مساله موجب پيدايش اقليمي منحصربه‌فرد و زيبا در ايران شده است. كشوري كه مي‌توان در گوشه و كنار آن چهارفصل را تنها در يك فصل از سال تجربه كرد. اما در فلات ايران باوجود خشكي و كمبود آب، رودخانه‌هاي خروشاني همچون فيروزه جلوه‌گري كرده و چشمان هر بيننده‌اي را به‌خود خيره مي‌كنند. رودخانه‌هايي كه البته برخي از آنها فصلي بوده و برخي ديگر نيز دايمي هستند. اگر در فصل گرم تابستان هوس آب‌تني در رودخانه و طبيعت‌گردي كرديد، در هر كجاي ايران كه زندگي مي‌كنيد، مي‌توانيد به رودخانه دسترسي داشته باشيد.
رودخانه كارون
واژه رودخانه در ايران مترادف با كارون است. رودخانه‌اي كه ترانه‌هاي بسياري در وصف زيبايي آن سروده شده است. کارون تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است و آب آشامیدنی شهر اهواز از رودخانه کارون تامین می‌شود.این رود با طول ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی است که تنها در داخل ایران قرار دارد و در عین حال تنها رودخانه ایرانی است که با آب‌های بین‌المللی و اقیانوس‌های جهان ارتباط دارد.
کارون از یک طرف در خرمشهر از طریق مصب خود به اروند رود که رودخانه‌های دجله و فرات از کشور عراق نیز به آن می‌ریزند، وصل می‌شود و از طرف دیگر به خلیج‌فارس و اقیانوس هند مرتبط می‌شود. ایران از طریق اروند رود و کارون می‌تواند کالاهای تجارتی را از طریق کشتی و به وسیله حمل و نقل دریایی که ارزان‌ترین وسیله حمل‌ونقل کالاست تا شهرستان اهواز و حتی شهرستان شوشتر برساند و در عین حال کالاهای ایرانی را به جهت صادرات از این شهرستان‌ها تا بنادر بین‌المللی خرمشهر و آبادان و بندر امام(س) منتقل کند.
رودخانه کارون، رودخانه‌ای است که از نظر ارتفاع سطح آب،عرض، طول و از نظر جریان و گذر آب ، عرض و طول مناسب آبخور جهت عبور کشتی‌های کوچک به نام لبخ یا مرکب در حد و اندازه رودخانه‌های دجله و فرات و برای عبور این قبیل کشتی‌های کوچک مناسب است.این رودخانه در زمان قاجار مورد توجه انگلیس قرار گرفت و آنها که قبل از آن در رودخانه دجله و فرات، سرویس کشتیرانی دایر کرده بودند، این سرویس حمل و نقل دریایی را از دجله‌وفرات از طریق رودخانه کارون تا شهرستان اهواز و حتی تا شهرستان شوشتر نیز برقرار کردند.
آن قسمت از رودخانه کارون که بین بند قیر تا خرمشهر واقع شده، شامل مجموعه آب رودخانه‌های کارون و دزاست که کارون بزرگ خوانده می‌شود و کشتیرانی فقط در همین محدوده از کارون امکان پذیر است. طول این مسیر حدود ۱۹۰کیلومتر است.در حاشیه این رود تمدن‌های بزرگی از ایران شکل گرفته‌است.
سرچشمه شاخه‌های اصلی کارون (ارمند و بازفت)، زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است اما شاخه‌های فرعی آن از کوه‌های مختلف سرچشمه می‌گیرند مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دز از ارتفاعات لرستان.این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود.رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهمترین شاخه فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود.رود کارون در مرز ایران و عراق، به اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس می‌شود.
رودخانه سيروان در كردستان
كردستان به سرزمين رودخانه‌هاي خروشان معروف است. رودخانه سیروان مهمترین و معروف‌ترین رودخانه ناحیه هورامان در کردستان است و مسیر طولانی و پرپیچ و خمی دارد. این رودخانه در بخش غربی و شمال غربی اورامان قرار گرفته و منطقه اورامان را به دو بخش تقسیم كرده‌است.رودخانه سیروان از کوه های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و سپس در خاك عراق پس از پيوستن به رودخانه دياله وارد رود بزرگ دجله مي‌شود.
حواشی اين رود بسيار زيبا و بستر و كناره‌هاي آن زيستگاه انواع پرندگان و ماهيان است كه از لحاظ بهره‌برداری تفريحی و توريستی بسيار مناسب است. بهترين مسير و چشم‌انداز برای ديدن عظمت و زيبايی سيروان فاصله بين روستاهای اسپريز تا هجيج است كه به علت قرارگيری جاده شنی در راستای رودخانه دارای ايستگاه‌های مهم و باارزش بصری فوق‌العاده جهت فراغت، عكاسی و تصوير برداری است. همچنين اين رودخانه به علت خروشان بودن محل تمرين و مسابقات قايقرانان استان و حتی ملی و بين‌المللی است.
رود چالوس
چالوس، جاده‌اي رويايي و مشهور در جهان است. جالب است بدانيد، چالوس، زيبايي خيره‌كننده‌اش را مديون رودخانه خروشان خود است. رود چالوس رودی دايمی در غرب مازندران است که از دامنه شمالی ارتفاعات کندوان و طالقان سرچشمه گرفته و پس از طی حدود ۷۲ کیلومتر در کنار چالوس در نزدیکی ده فرج آباد به دریای خزر می‌ریزد.
این رود با دو شاخه اصلی زانوس و میخ‌ساز و شاخه‌های فرعی خود، دارای یک حوضه آبریز ۱۵۵۰ کیلومتر مربعی است. مسیر این رود کوهستانی بوده و بسترآن باریک و جریانش تند و سیلابی است. میانگین آبدهی آن در ایستگاه اندازه‌گیری واقع در پل زغال، سالی ۴۳۰ میلیون متر مکعب اندازه‌گیری شده است. نام‌های دیگر آن رود کجور (در دشت نظیر) و نکارود (درمرزن آباد) است. ان روداز لحاظ صید ماهی‌هایی چون آزاد، سفید و سوف مهم اهميت دارد. از این رودخانه می‌توانید ماهی صید کنید و از جاذبه‌های دیدنی اطرافش مثل دره‌های سیاه‌بیشه، پل زنگوله، هزارچم، چشم‌اندازهای جنگلی و... هم لذت ببرید .
رود ارس
ارس در ارتفاعات «منی گول داغ» یا «هزار برکه ترکیه» که سه هزار و ۱۵۲ متر از سطح دریاهای آزاد ارتفاع دارد، متولد می‌شود. این منطقه در جنوب «ارزروم» و در نزدیکی سرچشمه های رود فرات است. با آب شدن برف و یخ‌هایی که در ارتفاعات باریده، ارس جان می گیرد و سفر ما جراجویانه‌اش را آغاز می کند. ارس در دل کوه ها و در گودی دره های ترکیه هیاهو به راه می اندازد و تمام سعی خود را می‌کند تا خاطره خود را برای اهالی آن حوالی ماندگار کند.
چیزی نمی گذرد که ارس خود را به مرز ترکیه و ارمنستان می رساند و حدود و ثغور دو کشور را تعیین می کند. در نقطه حساسی که سه کشور ترکیه، ایران و آذربایجان به یکدیگر می‌رسند، سرشاخه دیگری به آن اضافه می شود. اینجا «زنگنه» است و ارس از اینجا به بعد یکی از وظایف اصلی‌اش تعیین حد و مرز ایران با دو کشور همسایه اش آذربایجان و ارمنستان می شود. این آب پرخروش پس از سد ارس از نفس می افتد و در نزدیکی جلفا آرام می گیرد.
در این ناحیه از کنار کليساهای تاریخی بزرگ و کوچک کیش ارمنی می گذرد تا به داستان های تاریخی و حماسی شهرهای کهنسال سرراهش برسد. یکی از این شهرها «کردشت» و قلعه تاریخی اش است که به فرمان نایب‌السلطنه عباس میرزا در گیر و دار جنگ های ایران و روس ساخته شده است.
این آب باید از کنار باغاتی با درخت هایی پربار بگذرد، زنبورهای پراکنده در اطرافش را که بهترین عسل منطقه را تولید می کنند، سیراب کند و سر از دریاچه سد «خدا آفرین» و دشت حاصلخیز مغان درآورد. اين رود تا اینجا ۴۷۵ کیلومتر بین ایران و همسایگان شمالی‌اش مرزداری کرده است و حالا وقتش است که خاک ایران را ترک کند. در آن سوی مرز، در خاک جمهوری آذربایجان، رود «کور» یا «کورا» به آن اضافه خواهدشد و جایی در نزدیکی خزر دو شاخه می شود و بالاخره به امواج خزر می پیوندد.
رودخانه زاينده رود
نام زاینده رود تداعي كننده اصفهان است. زماني که زاینده‌رود پرآب است و در اصفهان جاری، یکی از سرزنده‌ترین وقت‌های شهر را می‌توان دید. زاینده رود یا زنده‌رود به معنی رود زندگی‌بخش، قسمت اصلی اش از کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد. در ادامه هم رودخانه های پلاسجان و چندین رودخانه فصلی در فریدونشهربه آن اضافه می‌شوند و در نتیجه بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران تشکیل مي‌شود و زمین‌های تشنه را سیراب می‌کند.
زاینده‌رود از کارون مشتق شده و به باتلاق گاوخونی سرازیر می‌شود و مالکیتش همیشه یکی از موارد اختلاف بین خوزستانی‌ها و اصفهانی‌ها بوده است.یکی از دیدنی‌ترین قسمت‌های زاینده رود، پل‌های تاریخی اصفهانند که شکوهش را دوچندان کرده‌اند. قایق‌سواری در زاینده رود و تماشای مردمی که با شور خاصی به مرغان دریایی رودخانه غذا می‌دهند، می‌تواند ساعت‌ها آدم را سرگرم کند.
رودخانه هيرمند
رودخانه هیرمند از مهمترین رودخانه‌های دايمی ناحیه سیستان و منبع اصلی تامین آب دشت سیستان و در حقیقت شاهرگ حیاتی این منطقه است که از کوه‌های هندوکش و ارتفاعات بابا یغما در ۴۰ کیلومتری غرب کابل در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت ۱۰۵۰ کیلومتر، وارد خاک ایران می‌شود و در نقطه مرزی به دو شاخه تقسیم می‌شود. یک شاخه آن در امتداد مرز جریان پیدا می‌کند و پریان مرزی (مرز مشترک ایران و افغانستان) نامیده می‌شود که این شاخه پس از جریان در نوار مرزی و انشعاب شاخه‌های شیردل، نیاتک، سیلک و نهراب، وارد خاک افغانستان شده و درنهایت به دریاچه هامون می‌ریزد.
شاخه دیگر در ناحیه جنوب شرقی –غربی به‌طورمستقیم وارد خاک این منطقه می‌شود. در محل سد زهک دو شاخه فرعی با نام‌های رود (نهر) «شهر» و «طاهری» از آن جدا شده و شاخه اصلی در همان جهت ادامه مسیر می‌دهد و پس از طی چند کیلومتر سد سیستان و پل «نهرآب» بر آن تعبیه و درنهایت در محل «لورگ باغ»، وارد دریاچه هامون مي‌شود.
- 15
- 4
