محمد ثابت اقلیدی در گفت‌وگو با «ایسنا» از سفر سه میلیون و ۱۴۰ هزار و سه نفر به ایران از فروردین تا مردادماه ۹۷ خبر داده و گفته که منبع این آمار پلیس مهاجرت است و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هیچ دخل و تصرفی در آن ندارد. پیش از این همین مبنای آماری مورد انتقاد فعالان گردشگری قرار گرفته است. آنها معتقدند هر فرد خارجی که وارد کشور می‌شود «گردشگر» نیست؛
این درحالی است که استفاده از این مبنای آماری برای اعلام کردن آمار گردشگران ورودی به کشور یعنی هر فردی که وارد کشور شده، به‌عنوان «گردشگر» شمرده شده است. براساس آمارهایی که پیش از این از سوی این سازمان اعلام شده بود، تعداد سفرهای ورودی به ایران در مدت زمان مشابه سال ۹۶، دو میلیون و ۱۵۹ هزار و ۸۸۲ نفر و در دوره زمانی مشابه سال ۹۵، دو میلیون و ۱۸۳هزار و ۴۲۲ نفر بوده است. طبق این آمارها، تعداد ورودی‌های پنج‌ماه نخست سال ۹۶ نسبت به سال قبل از آن، حدود یک درصد رشد منفی را ثبت کرده است.
سهم ۸۳درصدی همسایه‌ها
در همین حال، فعالان گردشگری پیش از این در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، ثبت چنین رشد بالایی را در پنج‌ماه نخست سال جاری، ناشی از ورود روزانه عراقی‌ها به کشور عنوان کرده بودند. حالا مدیرکل نظارت و ارزیابی گردشگری سازمان میراث فرهنگی نیز بر تاثیر چشمگیر حضور عراقی‌ها در ایران بر افزایش آمار ورودی‌ها تاکید کرده و گفته است: «عراقی‌ها با یک میلیون و ۲۶۳ هزار نفر درصدر جدول گردشگران ورودی به ایران در این پنج ماه قرار دارند.»
به این ترتیب، رقمی بالغ بر ۴۰درصد از آمار ورود خارجی‌ها به کشور در اختیار عراقی‌هاست؛ مسافرانی که البته شواهد نشان از هزینه‌کرد اندک آنها در ایران دارد. با این همه ثابت اقلیدی معتقد است برخلاف تصورها و گزارش‌های جهانی، عراقی‌های مسافر در ایران به مراتب از چینی‌ها ولخرج‌تر شده‌اند و این موضوع باید در برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد. او همچنین تاکید کرده است: «عراقی‌ها به واسطه زندگی عشیره‌ای که دارند، عادت دارند خانوادگی و پر جمعیت سفر کنند.
آنها معمولا مدت زمان زیادی را در یک منطقه می‌مانند برای همین هتل یا خانه‌ای را طولانی‌مدت اجاره می‌کنند.» این مقام مسوول یادآور شده که موضوع مهم‌تر درباره گردشگران عراقی این است که دیگر فقط برای زیارت به ایران سفر نمی‌کنند و علاوه‌بر اصفهانو شیراز به نقاط کمتر شناخته شده‌ای همچون چهارمحال و بختیاری هم می‌روند. در همین حال، آمار اعلامی از سوی ثابت اقلیدی حاکی از آن است که جمهوری آذربایجان با ۶۱۹ هزار و ۵۷۰ نفر، افغانستان با حدود ۴۰۰ هزار نفر و ترکیه با ۳۳۰ هزار نفر به ترتیب در جایگاه‌های دوم تا چهارم مبادی نخست سفر به ایران بوده‌اند و در این مدت بیشترین رشد را داشته‌اند.
این ارقام همچنین نشان می‌دهد کمی بیش از ۸۳درصد از سفرهای ورودی به ایران در ۵ماه نخست سال جاری به همسایگان ایران تعلق دارد؛ سفرهایی که البته هدف اصلی همه آنها گردشگری نبوده است. البته در این میان، میزان سفر اماراتی‌ها به‌عنوان یکی از همسایگان جنوبی ایران با کاهش ۱۰ هزار نفری همراه بوده است. طبق آمار اعلام شده، از فروردین تا مرداد سال ۹۶بالغ بر ۲۱ هزار نفر از اتباع امارات به ایران آمدند که تعداد آنها در مدت زمان مشابه امسال به ۱۱ هزار نفر رسیده است.
افت شدید آلمانی‌ها
اما همان‌طور که شواهد و اظهارات تورگردانان ایرانی نشان می‌دهد، در بازه زمانی گفته شده تعداد گردشگران ورودی از اروپا به کشور دچار افت شدیدی شده است. به گفته مدیرکل نظارت و ارزیابی گردشگری سازمان میراث فرهنگی، سفر اروپایی‌ها در ۵ماه اول سال ۹۷ با افت ۲۲درصدی همراه بوده است. این درحالی است که یکی از مشتریان اروپایی پروپا قرص سفر به ایران، آلمانی‌ها، افت ۳۲درصدی را ثبت کرده‌اند؛ آن هم آلمانی‌هایی که تا سال ۹۵ جزو ۱۰ مبدا نخست سفر به ایران بودند. طبق آمار اعلام شده، طی پنج ماه نخست سال ۹۶ نزدیک به ۳۱ هزار آلمانی به ایران سفر کردند؛ درحالی‌که این تعداد در بازه امسال، به ۲۱ هزار نفر رسیده است. به این ترتیب، بیشترین افت در میان بازارهای اروپایی در مدت زمان مذکور مربوط به آلمان‌ها بوده است.
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد این افت از سال گذشته آغاز شده اما ادامه آن در سال جاری، خبر از عدم برنامه‌ریزی و مدیریت این موضوع می‌دهد. ثابت اقلیدی درباره آمار سفر دیگر مبادی اروپایی نیز گفته است: «امسال تعداد گردشگران فرانسوی ۱۶ هزار نفر بود، درحالی‌که پنج‌ماه نخست پارسال ۲۱ هزار نفر از فرانسه به ایران سفر کردند. جمعیت گردشگران هلند نیز با ۲۵ درصد افت از ۱۲ هزار نفر به ۹ هزار نفر رسید.» همه اینها درحالی است که در کل سال ۹۶ از اتحادیه اروپا ۲۵۷هزار و ۲۱۹ نفر و در سال ۹۵، ۲۸۹ هزار و ۱۴۸ نفر به ایران سفر کرده بودند.
چاره جبران افت اروپایی‌ها
مدیرکل نظارت و ارزیابی گردشگری البته در گفت‌وگوی خود به انتقادهایی که به آمار اعلام شده، صورت گرفته نیز واکنش نشان داده است: «آمارها حکایت از تغییرات گسترده در جمعیت مسافر از کشورهای همسایه دارد. مثلا تعداد سفر عراقی‌ها به ایران در پنج ماه نخست امسال تحت تاثیر نوسانات ارز برابر با کل سال ۹۶ بوده است. پارسال یک میلیون و ۳۵۶ هزار و ۱۸۵ عراقی به ایران سفر کردند که رشد آن در مقایسه با سال ۹۵ با یک میلیون و ۳۹۸ هزار و ۲۰۱ نفر مسافر نیز منفی ۱/ ۳ درصد بوده است.»
اقلیدی توضیح داده که این رشد منفی سال‌های قبل در بازار جمهوری آذربایجان نیز تجربه شده؛ درحالی‌که فرآیند ورود اتباع این کشور به ایران امسال با رشد مثبت همراه شده است. سال ۹۵ جمعیتی حدود ۹۸۱ هزار و ۲۰۰ نفر از آذربایجان به ایران آمدند که سال ۹۶ با رشد منفی ۲/ ۲ درصد این آمار به ۹۵۹ هزار و ۶۵۳ نفر رسید. به باور وی، ریزش آمار مسافران از کشورهایی همچون عراق به خاطر فعالیت واسطه‌ها و دلال‌ها بوده که به نارضایتی اتباع آذری و عراقی منجر شد.
حالا این مقام مسوول تاکید کرده در شرایطی که آمریکا تبلیغات منفی گسترده‌ای علیه ایران آغاز کرده و روی سفر گردشگران اروپایی و حتی برخی کشورهای آسیایی اثر منفی گذاشته، باید کشورهای دیگری از جمله همسایه‌ها را جایگزین کرد. به اعتقاد ثابت اقلیدی، درآمدزایی از گردشگران کشورهای همسایه با توجه به رشدی که در این پنج ماه داشتند، ریزش آمار گردشگران اروپایی را جبران می‌کند. گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد بازار کشورهای همسایه همیشه یکی از بازارهای هدف برای صادرات در حوزه‌های مختلف است. گردشگری ورودی نیز که به نوعی صادرات نامرئی به شمار می‌رود از این قاعده مستثنی نیست. با این همه، گویا تاکنون ایران موفق نشده کیفیت سفر مردم کشورهای همسایه را افزایش دهد. انتقادهایی که هم‌اکنون به افزایش آمار ورودی‌های عراقی به ایران می‌شود، بیش از آنکه متوجه ملیت آنها باشد، متوجه نحوه سفر آنها به کشور است.
کارشناسان معتقدند اگر قرار است گردشگران همسایه به ویژه عراقی‌ها چنین سهم عمده‌ای در آمار خارجی‌های ورودی به ایران داشته باشند، باید برای ساماندهی و تهیه بسته‌های سفر برای آنها برنامه‌ریزی صورت گیرد؛ این برنامه‌ریزی البته نمی‌تواند تنها از سوی دولت صورت گیرد. به نظر می‌رسد در شرایطی که تورگردانان شاهد افت چشمگیر گردشگران اروپایی هستند که ناشی از چالش‌های سیاسی است، می‌توانند با برنامه‌ریزی برای مبادی همسایه و ارائه پکیج‌های متنوع تغییری در بازارهای هدف خود ایجاد کنند؛ تغییری که گویا در وضعیت اقتصادی و سیاسی کنونی اجتناب‌ناپذیر است.
- 16
- 5
