مطالبات عمده زنان رفع تبعیض است

منصوره شایسته در گفت وگو با شفقنا، درباره مطالبات زنان در عرصه‌های کلان و اجرایی جامعه اظهار کرد: مطالبات عمده زنان در بحث رفع تبعیض است، شرایط اجتماعی ما شرایطی است که هنوز نسبت به جایگاه حقیقی زن در یک جامعه اسلامی باورصحیح، ایجاد نشده است. یک جامعه مطلوب، جامعه‌ای است که از نیرو و پتانسیل زن و مرد در کارهای اجرایی، مسائل اشتغال، مسئولیت‌های اجتماعی و مشارکت‌های سیاسی بهره‌برداری کند؛ جامعه مطلوب، جامعه‌ای است که تمام افراد بتوانند مجموعه توان خود را در تنظیم این ساختار اجتماعی به‌کار گیرند. متأسفانه این باور در سطح جامعه، خصوصاً در میان مردان وجود ندارد، در وهله اول باید این نگاه اصلاح شود.

نگاه تبعیض آمیز و جنسیتی برخی مردان با نگاه پیغمبر اکرم و ائمه فاصله زیادی دارد

او گفت: دومین اقدام این است که زنان باید برای رسیدن جامعه به این باور، توانایی‌های خود را بروز داده و به حداکثر برسانند، همان گونه که زنان در زمینه تحصیلی پیشرفت خوبی کردند، چون در این زمینه منعی نداشتند، این واقعیت، فاصله جامعه را با وضعیت مطلوب کم می‌کند. نمی‌توان این تعداد زن تحصیل کرده داشت، ولی بیکار باشند؛ اما اگر ما بخواهیم روند این تحول سریع‌تر باشد بایستی در هر زمینه کوچکترین فرصتی که ایجاد می‌شود زنان در ارتقاء توانمندی فردی و گروهی خود بکوشند تا به صورت طبیعی باور جامعه تغییر نماید، و این نگاه تبعیض‌آمیز و جنسیتی که با نگاه پیغمبر اکرم و ائمه فاصله زیادی دارد، از بین برود.

این فعال حقوق زنان ادامه داد: سومین اقدامی که باید صورت گیرد این است که کسانی که به حضور زنان در عرصه کلان سیاسی اعتقاد دارند درعمل نیز باید تلاش کنند؛ از فشارهای اجتماعی نهراسند تا سرعت این تحول در جامعه بیشتر شود؛ اگر قرار باشد برای انتخاب یک وزیر زن بگوئیم ما زن در این سطح نداریم و از سوی دیگر برای رسیدن به این سطح توانائی باید در میدان عمل وتجربه قرار گرفت، بالاخره روزی باید این دور را بِشکنیم تا این توانایی محقق شود.

شایسته افزود: پیشرفت زنان در حوزه تحصیلی نشان دهنده این است باوری که تاکنون نسبت به ضعف زنان به جامعه القاء کرده بودیم غلط بوده، اگر اعتقاد جدی بر این بود که مردها توانایی بیشتر از زنان دارند وقتی زنان پیشرفت می‌کنند و رتبه‌های علمی جهانی را کسب می‌نمایند خود به خود این باورهای تبعیض‌آمیز اصلاح می‌شود. متأسفانه تا به امروز به جهت این نگاه‌ها، جامعه خود را از پتانسیل زنان محروم کردیم. همان گونه که در همین سطح محدود مدیریت زنان سالم‌ترین مدیریت‌ها بوده هیچ یک از خلاف‌های اجتماعی، و سوء استفاده‌های مالی را نمی‌توانیم به زنانی که مسئولیت داشتند نسبت دهیم. هر چقدر امروز زنان را در مسئولیت اجتماعی و سیاسی سهیم‌تر نمائیم مخصوصاً اگر خوب و پرتوان کار کنند فضای فرهنگی جامعه شکسته می‌شود. خصوصاً اگر زنان به عنوان یک مسئولیت ویژه موفقیت جامعه زنان را به عنوان یک عنصر مهم در افق دیدشان قرار دهند، دست به دست هم داده و موجب تقویت کار یکدیگر شوند، تغییر باورهای غلط تسریع می یابد.

آمار نشان می‌دهد زنی که مسئولیت اجتماعی دارد رشد، بینش و مدیریت قوی‌تری داشته

وی در زمینه وظائف اجتماعی و تربیت فرزند گفت: وقتی زنان فعال در عرصه اجتماعی و سیاسی نشان می‌دهند که فرزندان خوبی تربیت کرده‌اند عملاً نشان داده‌اند نقش اجتماعی و سیاسی آنها تعارضی با نقش خانوادگی‌شان نداشته است. همان گونه که اگر یک مرد به مسئولیت‌های خود توجه داشته باشد، می‌تواند در جامعه و خانواده هر دو موفق باشد، برعکس اگر به مسئولیت‌های خود توجه نداشته باشد ممکن است در یکی از آنها موفق نشود، زنان هم همینطورند توجه به مسئولیتهاست که به انسان قدرت اولویت بخشی وجمع وظائف می بخشد. آمار نشان می‌دهد زنی که مسئولیت اجتماعی دارد رشد، بینش و مدیریت قوی‌تری داشته و اگر به نقش خانوادگی‌ خود توجه کند فرزندان بهتری نیز تربیت کرده و همین موفقیت عملاً دیدگاه جامعه را تغییر می دهد.

این فعال حقوق زنان در خصوص چگونگی نوع ارتباط با عالمان دینی در زمینه محقق شدن خواسته‌های زنان در عرصه‌های ورزشی، فرهنگی و سیاسی گفت: باید از دو سو عمل کنیم از یک طرف باید جامعه‌، جامعه‌ای باشد که به سوی تعالی مدنظر اسلام، سیر داشته باشد و زن و مرد کنار هم دراوج عفاف و طهارت فعالیت کنند؛ هرکجا که زن و مرد در اجتماع حضور دارند، نهایت علو، طهارت وجود داشته باشد که بزرگترین نماد آن روابط زن ومرد در اعمال حج است. در مراسم حج در هیچ دوره‌ای از تاریخ گفته نشده که جداسازی کرده باشند. زنان دو ضلع و مردان دو ضلع دیگر را طواف کنند؛ پیغمبراکرم حتی در آخرین حج‌ خود که تعداد زیادی همراه داشتند، نفرمودند زنان و مردان جدا باشند؛ همینطور که تک تک مراسم حج نماد یک زندگی مسلمانانه در حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی است. طواف زن و مرد با هم، نمادی است که نشان می‌دهد این حضورِ تنگاتنگ زن و مرد در جامعه باید به همین شکل باشد منتها در اوج تعالی و معنویت. یعنی فضای معنوی آن‌چنان بر ذهن آنها حاکم باشد که کسی به جنسیت نیندیشد؛ در جامعه خصوصاً بین جوانان باید یک چنین فضائی تولید کنیم.

بودن زن و مرد در کنارهم به معنی فساد نیست

شایسته با بیان اینکه لازم است امنیت ذهنی عالمان دینی‌ خود را تأمین کنیم، گفت: لزوماً حضور زنان یا بودن زن و مرد در کنارهم به معنی فساد نیست؛ این تعامل را با عالمان دینی‌ خود داشته باشیم، در زمینه شیوه‌های تعالی فضای معنوی از ایشان راه حل بخواهیم؛ آنچه در اسلام مطلوب است، طهارت و تعالی ذهن است. علما به ما بگویند این تعالی چطور می‌تواند تأمین شود و چینش سیستم‌های اجتماعی چگونه باشد که این تعالی را تامین کند؛ سوال ما از علما این باشد که چگونه می‌تواند جامعه‌ای با همه مقتضیات امروز شکل بگیرد و این تعالی در آن حفظ شود؟ در دستور قرآن برای حجاب اول فرمان غض بصر است یعنی چشم پاکی و مدیریت نگاه اولین وظیفه هر مسلمانی است این مدیریت یک فرآیند است یکباره حاصل نمی‌شود عالمان دینی باید فکر کنند چگونه برنامه‌ای می تواند تحقق این فرآیند را تسهیل نماید.

این فعال حقوق زنان گفت: نکته دیگر این است که ذهن عالمان دینی به این نکته باید بیشتر توجه نماید که این نگاه یعنی تفکر زن‌ستیزی، زن‌ابزاری یا تفکری که برای زن در جامعه جایگاهی را که شایسته جامعه متعالی است قائل نیست؛ نگاهی است که ریشه‌های آن از نظر تاریخی به اسلام حقیقی بر نمی‌گردد؛ این تفکر و نگاه به ریشه‌هایی بر ‌می‌گردد که بعد از اسلام نشو و نما نمود؛ عده‌ای تلاش کردند جامعه اسلامی را به آن جامعه جاهلی برگردانند. به عبارت دیگر در حکومت اموی و عباسی تحول و کرامتی که پیامبر برای انسانیت ایجاد کرد، به میزان زیادی دوباره به نگاه جاهلی بازگشت.

شایسته افزود: وقتی جامعه به سمت دوره جاهلی برمی‌گردد جایگاه دنیا اصل و آخرت فرع می‌شود. حکومت و قدرت اصل و خدمت به انسانها فرع می‌شود در این فضا؛ جایگاه زن به یک ابزار لذت تقلیل می‌یابد. زمانی که این اتفاق افتاد نگاهی که پیامبر آنقدر زحمت کشیدند تا آنرا تغییر دهند دوباره به جای اول برمی‌گردد.

وی گفت: در طول تاریخ چون حکومت در دست علما نبوده همه تلاششان در این محدود بود که زنان را از این نگاه ابزاری و فسادی که در این زمینه‌ تولید شده حفظ کنند. در آن فضا تنها راه حفظ زنان محدود کردن آنها بود و علما چاره‌ای نداشتند. اما زمانی که حکومت و سیاست در دست ما است باید از این نگاه برگردیم و کاری را انجام دهیم که پیامبر برای تحول بینش جاهلی انجام داد. پیغمبر اکرم می‌فرمایند «ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ الکَریمٌ و ما أَهانَهُنَّ إلاّ اللَئیمٌ» جز کریمان زنان را بزرگ نمی‌شمارند جز لئیمان زنان را پست نمی‌شمارند، برگرداندن این جایگاه کریمه و نگاه بزرگوارانه تنها در حوزه فردی نیست.

شایسته ادامه داد: ما باید نگاه علما را با سوالات و دغدغه‌هایمان متوجه این مساله کنیم که اگر در سیستم اجرایی و توسعه جامعه‌، زن نقشی که باید داشته باشد را نداشت، آیا این به معنای این نیست که ملاک کرامتی که پیغمبر می‌خواستند، در جامعه حاکم نشده و سیستم‌های حاکم بر جامعه ما آن جایگاه کریمانه زن را حفظ نکرده‌‌اند، با آماری که به آنها ارائه می‌دهیم برای آنان تولید مسأله کنیم که اگر این پتانسیل در خدمت تعالی و سازندگی جامعه قرار نگیرد علاوه بر رکود چه سیر انحطاطی را در بعضی افراد طی می‌کند. آیا نمی‌توانیم بگوییم چنین جامعه‌ای ملاک کرامت مورد نظر رسول الله را ندارد.

این فعال حقوق زنان گفت: جامعه‌ای که از کانون، ذوق‌، سلیقه و احساسات لطیف برای تکامل و تنظیم ساختارهای خود بهره نمی‌گیرد و نسبت به حضور زنان در عرصه‌های سیاسی تبعیض روا می‌دارد چقدر می‌تواند به سمت مطلوبیت پیش برود.

شایسته ادامه داد: این را از علماء سوال کنیم که آیا حدیث پیامبر اکرم که می‌فرمایند «ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ الکَریم و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ اللَئیمٌ» در رابطه با جامعه امروز ما صادق است یا خیر؟ چقدر از این نگاه جاهلی، حاصل حکومت اموی است و چقدر از آن حاصل نفوذ فرهنگ‌های بیگانه است. چقدر از این احادیث که زن را پایین می‌بیند با سیره پیامبر و با سیره امیرالمؤمنین تعارض دارد؟ چه زنان بزرگی در مکتب امیرالمؤمنین تربیت شدند، زنانی که معاویه آنها را به محاکمه می‌کشاند و تاریخ این محاکمه را نقل کرده است. زنان تربیت شده سیره و حکومت امیرالمؤمنین زنانی فقیه و رشید هستند و صحبت‌هایی که در مقابل معاویه داشتند، نشان دهنده رشادت، فقاهت، اجتهاد و عقلانیت است. آیا این احادیث با این سیره تعارض ندارد. وقتی بزرگان تاریخ ما و در تاریخ معاصر استاد آینه‌وند مسیرهای تولید این احادیث جعلی را ریشه‌یابی می‌کنند آیا نباید امروز روی این احادیث و نقش احتمالی آن بر فقه زنان و نقش آن برتفکر دینی مرتبط با زنان کار کنیم. این نوع مطالبات از علما آنها را وا می‌دارد که یک توجه جدیدی به این ساحت داشته باشند. همینطور که در هر علمی سئوال و طرح مسئله است که آن علم را متحول می‌نماید وظیفه ما این است که با پژوهش‌های جدی و با سوالاتمان از آنها بخواهیم که یک رویکرد نوینی در حوزه مطالعات زنان داشته باشند.

وی در پاسخ به این سوال که این پژوهش‌ها توسط چه کسانی باید صورت گیرد، گفت: پژوهش‌ها کار همه کسانی است که خلآ حضور زنان درجامعه را احساس می‌کنند. کار عالمان دینی است، کار فعالین حوزه زنان است، کار کسانی است که نگاه‌شان به مطالعات زنان نگاه مطالعات اسلامی است؛ هم چنین کار دولت است. دولت زمانی که می‌خواهد انتخابی داشته باشد اول باید یک تصویر صحیحی از جایگاه زن در حوزه کمال فردی، خانواده و در حوزه اجتماعی داشته باشد؛ این جایگاه و تصویر صحیح به دولت نشان می‌دهد که چقدر از پتانسیل زنان استفاده کند.

این فعال حقوق زنان در پاسخ به ارزیابی عملکرد فعالین زنان گفت: بهترین کاری که فعالین زن می‌توانند انجام دهند این است که هم در حوزه پژوهش‌ها و هم در حوزه عمل ابهامات را روشن کنند، دست به دست هم دهند و توانایی‌های زنان را در حوزه اجتماعی بروز و ظهور دهند تا به صورت عملی نقطه نظرهایی را که به توانمندی زنان اعتقادی ندارند ابطال کنند.

والاترین دیدگاه نسبت به جایگاه زن متعلق به اسلام است

شایسته گفت: والاترین دیدگاه درباره جایگاه زن در توسعه و تعالی خانواده و جامعه متعلق به قرآن و اسلام است. ترسیمی که قرآن از جایگاه زن در خانواده دارد و نقشی که در رشد و تربیت فرزندان، سکون، آرامش، هدایت خانواده براساس مودت ومحبت تام برای زن قائل است به حدی است که می توان ادعا نمود که هیچ مکتبی چنین جایگاهی برای زن قائل نیست. در تعالی فردی صفاتی که انسان را به سمت کمال واقعی او سوق می‌دهد در زنان قوی‌تر از مرد است. روح لطیف او با سرعت بیشتری می‌تواند ملکوت را بپیماید و در ظرفیت بخشی به فرزند نقشی که زن دارد چندین برابر نقش مرد است؛ چون علاوه بر تشکیل نطفه، دورانی را که فرزند در رحم مادر ظرفیت‌هایش شکل می گیرد، دوران حساس و سرنوشت‌سازی است زیرا کوچکترین حرکت مادر، صفات، رفتار، حتی آنچه که در ذهن مادر عبور می‌کند در این ظرفیت بخشی مؤثر است.

این فعال حقوق زن با بیان اینکه در تعالی و توسعه جامعه مدیریت مطلوب اسلام، مدیریتی است که درآن، جامعه براساس اخوت، محبت و بیشترین مشارکت اداره شود افزود: زن در تحقق چنین جامعه‌ای نقش فعال‌تری از مرد دارد چون ظرفیت‌های وجودی او ظرفیت‌هایی است که به تحقق این کمال اجتماعی شتاب می‌بخشد.

وی افزود: وقتی می‌گوییم زن و مرد در تعیین سرنوشت اجتماع وظیفه و تکلیف دارند یا در بحث امر به معروف و نهی از منکر می‌گوییم زن و مرد هر دو به عنوان مسلمان نقش دارند و بحث امر به معروف و نهی از منکر تا جایی توسعه می‌یابد که رهبر جامعه را هم در بر می‌گیرد؛ رهبر هم می تواند قابل نقد باشد. همین نکته ساده جایگاه زن در جامعه را از نظر اسلام نشان می‌دهد. وقتی یک زن باید انتقاد و نهی از منکر حتی نسبت به رهبر جامعه؛ داشته باشد اگر زنان ما در جامعه مشارکت نکنند، چطور می تواند آگاهی آن‌ها در سطحی باشد که توان نقد داشته و نقش‌ خود را به خوبی ایفا کنند.

وی گفت: اگر ما دقت کنیم می‌بینیم والاترین دیدگاه نسبت به جایگاه زن و نقش او در کمال فردی، خانوادگی و اجتماعی متعلق به اسلام است و ما اگر بخواهیم غیر این نگاه را به عنوان اسلام ارایه دهیم در واقع به این مکتب بزرگ ظلم کرده‌ایم.