نوبت پیگیری وعده ها

 انتخابات تمام شد. رئیس‌جمهوری انتخاب شد و حالا او مانده و وعده‌ها و برنامه‌هایی که باید برای بهبود آینده کشور دیر یا زود به آنها عمل کند. حسن روحانی که با آرای ٢٣,٥ میلیونی توانست در صدر جدول آرای وزارت کشور بنشیند و برای دور دوم صندلی ریاست‌جمهوری را از آنِ خود کند و به این وسیله ریاست دولت دوازدهم را برعهده بگیرد، باید از این به بعد تمام تلاش و کوشش خود را در عملی کردن وعده‌هایی که در زمان انتخابات داده است به کار گیرد. او که در دوره اول خود توانست با عملی کردن بسیاری از وعده‌ها ایران را از انزوای بین‌المللی و وضع نابسامان اقتصادی بیرون آورد، به‌خوبی نشان داد که ‌در صورت انتخاب شدن می‌تواند به باقی وعده‌هایی که داده است جامه عمل بپوشاند. اما موضوعی که در این میان به وجود می‌آید، این است که روحانی و دولتش حتی با تلاش فراوان نمی‌توانند به تنهایی به وعده‌ها عمل کنند و مردم باید در تحقق وعده‌ها به او و دولتش یاری رسانند. اما نقش مردم در این میان چه خواهد بود؟ صرف رأی دادن نمی‌تواند به تنهایی راهی برای رسیدن به آرمان‌ها و آرزوها باشد و باید برای آن تلاش کرد. مردم پس از رأی دادن باید با مطالبه و پیگیری مستمر خود به نوعی دولت را ملزم به تحقق وعده‌های خود کنند.

ایجاد حساسیت در دولت‌ها توسط مردم به وسیله نماینده‌های مجلس و در صورت لزوم ایجاد یک قانون یا لایحه برای بهبود روند تحقق وعده‌‌ها یا فعالیت‌های احزابی و فعالیت‌های اجتماعی منجر به این می‌شود که یک مطالبه عمومی برای انجام یک کاری در جامعه ایجاد شود و به دنبال آن دولت این مطالبه را از طریق نماینده‌های مردم می‌شنود و می‌تواند برای رسیدن به وعده‌ها تلاش خود را انجام دهد. در حقیقت اگر مطالبه‌ و پیگیری از سوی مردم برای رسیدن به وعده‌ها مشاهده نشود نه در کشور ما بلکه در همه کشورها، حس مسئولیتی برای عملی کردن برنامه‌ها و وعده‌ها به وجود نخواهد آمد. مردم برای مطالبه‌گری از دولت باید در ابتدا به حقوق خود آشنا باشند. این آشنایی هم به خودی خود به وجود نخواهد آمد بلکه با آموزش مستمر در رسانه‌ها و جامعه به وجود خواهد آمد. حال برای این‌که بدانیم مردم چگونه باید مطالبه‌گر حقوق خود باشند و درنهایت آن را از دولت بخواهند به سراغ نماینده‌های مجلس و حقوقدانان رفتیم که در ادامه آن را خواهید خواند.

 کاری که مردم نخست باید انجام دهند این است که مطالبه‌های خودشان را مطرح کنند. وعده‌ها و برنامه‌هایی که آقای روحانی در دوران تبلیغات خود به مردم دادند، تعهدات اخلاقی است و مردم نمی‌توانند به اجبار و زور این وعده‌ها را از رئیس‌جمهوری بخواهند. ولی رئیس دولت از نظر اخلاقی باید به تعهدات خود عمل کند و اگر وعده‌ای می‌دهد پیگیر انجام شدن آن تا زمانی که ریاست دولت را به عهده دارد، باشد. البته باید توجه کرد که رئیس‌جمهوری در حد توان و مجوزهایی که دارد می‌تواند به وعده‌هایی که داده است، عمل کند. در این میان مردم می‌توانند وعده‌ها و تعهدات دولت و رئیس دولت و همچنین خواسته‌های خودشان را از طریق نماینده‌های خود در مجلس شورای اسلامی مطالبه و به این وسیله آن را از طریق قانونی مطرح کنند. حال اگر برای رسیدن به تعهدات دولت و خواسته‌هایشان نیازی به قانون بود باید آن را به نماینده‌های خود اطلاع دهند و نماینده‌ها هم این مطالبات را در مجلس مطرح کنند تا در صورت نیاز برای انجام خواسته‌ها و تعهدات، قانونی تصویب شود. در این مورد هم قوه مجریه و حتی قوه قضائیه می‌توانند مواردی را که به آنها مربوط است، پیگیری کنند و در انجام آن به مردم و نماینده‌های آنها یاری رسانند.

ولی به‌طورکلی باید گفت زمانی که یک نفر نامزد ریاست‌جمهوری می‌شود اولا باید به وعده‌هایی که می‌دهد دقت کند و مراقب باشد که وعده دور از ذهنی در این دوران ندهد و در ادامه زمانی که به‌عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب شد باید به وعده‌هایی که داده است، عمل کند. البته نباید این موضوع را فراموش کرد که امکان دارد یک زمانی رئیس‌جمهوری واقعا عزم جدی برای تحقق وعده‌هایی که داده است، داشته باشد ولی موانعی پیش روی او باشد و همین موضوع منجر به کُند کردن روند تحقق وعده‌ها شود یا در موارد دیگر نتواند به برخی از وعده‌های خود عمل کند. ولی من به‌شخصه امیدوارم که در این دوره امکانات در حدی باشد که به خواسته‌های مردم در آینده رسیدگی شود و رئیس‌جمهوری به وعده‌هایی که داده است، عمل کند. البته تا زمانی که مردم نسبت به حقوق خودشان آگاه نباشند و حقوق خود را نشناسند، نمی‌توانند مطالبه‌گر خوبی باشند و وظیفه آگاهی به مردم را رسانه‌های عمومی، همه قوا و به‌خصوص رسانه ملی بر عهده دارد. به نظر من بیشترین کوتاهی را رسانه ملی تلویزیون انجام می‌دهد. تلویزیون به جای برنامه‌هایی که قطعا مهم هم نیست، باید برنامه‌هایی را ترتیب ببیند که حقوق شهروندی و حقوق اساسی مردم را به آنها آموزش دهد و راجع به آن صحبت کند که عامه مردم از آن مطلع شوند ولی متاسفانه هیچ ارگان حکومتی تا به حال اراده جدی برای این کار نداشته و تا زمانی که مردم آگاهی به حقوق خود نداشته باشند، نمی‌توانند مطالبه‌گرهای درستی باشند.

شعارهای انتخاباتی که داده شده است، جنبه اخلاقی دارد و الزامات قانونی پشت سر آنها نیست. اگر کسی هم وعده‌هایی داده باشد و در عمل موفق به انجام آنها نشود، دو صورت دارد: نخست این‌که ممکن است شخص بداند که وعده‌هایش محقق نمی‌شود و نمی‌تواند به آنها عمل کند و فقط وعده‌هایی برای جلب آرا می‌دهد. درواقع این کار از نظر اخلاقی ناشایست است. دوم آن‌که وعده‌هایی را اعلام و برای تحقق آنها تلاش می‌کند اما در آینده به هر دلیلی موفق نمی‌شود آنها را عملی کند. در این مورد نمی‌توان انتقاد کرد زیرا به‌هرحال حتما از قدرتش خارج بوده است که نتوانسته وعده‌ای که برای تحقق آن تلاش کرده است را محقق کند. راهکارهای قانونی برای این‌که مردم بتوانند مطالباتشان را که در شعارها داده شده است، درخواست کنند، پیش‌بینی نشده است، اما فرد مورد نظر که در انتخابات پیروز می‌شود از نظر اخلاقی  مکلف است که به شعارها و وعده‌های خود عمل کند. ضمانت اجرای این موضوع می‌تواند این نکته باشد که اگر کسی به وعده‌هایش عمل نکند، در آینده مردم دیگر به آن شخص اعتماد نمی‌کنند.

سیاست‌هایی را که آقای روحانی از دوره قبل پیش‌بینی کرده بود اولا آرمانی و ثانیا حرکت به سمت واقعیت بود. آرمان کمال مطلوب است که افراد راجع به آن صحبت و آن را مطالبه می‌کنند؛ به‌طور مثال آزادی، امنیت و تمام چیزهای خوبی که وجود دارد آرمان است. آرمان برای این‌که به واقعیت تبدیل شود نیازمند تعقل، سازماندهی و برنامه‌ریزی و تدبیر است که بتوان آن اندیشه را به واقعیت رساند، ولی این برنامه‌ریزی‌ها در میانه میدان واقعیت‌های اجتماعی هم باید برود و دیده شود. آرمان گاهی اوقات در کوتاه‌مدت تحقق پیدا می‌کند. با توجه به آسیب‌شناسی‌های اجتماعی و موانعی که وجود دارد، به‌هرحال این آرمان با انواع و اقسام موانع مواجه می‌شود و تا بخواهد به واقعیت تبدیل و به آن عمل شود، کار آسانی نیست. اما می‌توان با صحیح عمل کردن در زمان طولانی‌تری به واقعیت رسید. ما به یاد داریم که آقای روحانی دولت را با چه خرابی‌هایی تحویل گرفت و بهتر است که بگوییم با ویرانه باقیمانده از دولت‌های نهم و دهم مواجه شد و همه ما می‌‌دانیم که بازسازی آن کار آسانی نخواهد بود. دولت یازدهم آرمان‌هایی که داد درست کردن ویرانه‌ای بود که تحویل گرفته بود و بازسازی این ویرانه مستلزم گذر زمان و تلاش و کوشش است.

مفهوم دموکراسی این نیست که فقط رأی بدهیم. بلکه تعریف اصلی دموکراسی این است که مردم در داخل جامعه به‌طور مداوم بتوانند در تصمیم‌گیری‌های کشور مشارکت داشته باشند. نمونه بارز این موضوع این خواهد بود که در تعیین مجریان تصمیم‌ها، مشارکت مستقیم داشته باشند و در موارد دیگر از طریق نهادهای مدنی، احزاب و «ان‌جی‌او»‌ها به‌صورت مداوم می‌توانند در فعالیت‌هایی که در دولت انجام می‌شود، نظارت مستمر داشته باشند و در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند و با نقد سازنده‌ای که انجام می‌دهند مدیران را به سمت اجرایی شدن تعهداتشان هدایت کنند و از طریق نظارت عمومی و به وسیله احزاب و نهادهای مدنی می‌توان این کار را انجام داد. البته نقش خود آقای رئیس‌جمهوری را نباید نادیده گرفت، با توجه به این‌که ایشان حقوقدان هستند و به همین دلیل هم وظیفه‌شان بیشتر خواهد شد. به نظر من موردی که جای خالی آن بشدت در دولت آقای روحانی احساس می‌شود، نهادی است که برای اجرای قانون اساسی، رئیس دولت باید داشته باشد، زیرا ازجمله وظایف رئیس‌جمهوری مسئولیت اجرای قانون اساسی است. درست است که بخش‌های مختلف دولت هر کدام به نوعی در این امر می‌توانند کمک کنند و موثر باشند، اما با توجه به اهمیت قانون اساسی تا زمانی که احتیاجی به این نهاد در دولت دیده نشود که اجرای قانون اساسی را پیگیری کند، به نظر می‌رسد توفیقی که لازمه یک رئیس‌جمهوری متعهد و حقوقدان است را نداشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد که مردم این مسئولیت را باید به صورت جدی پیگیری کنند و به وسیله ایجاد حساسیت، نهادی را در دولت برای اجرای قانون اساسی ایجاد کنند زیرا یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توانند به مطالبات خود از دولت برسند همین نهاد است.

رأی بالایی که عموم مردم به دکتر روحانی داده‌اند، نشانگر آن است که ملت ایران به اندازه کافی آگاهی دارد به این‌که راه برون‌رفت از شرایط فعلی کشور، بهبود وضع اقتصادی، بهبود مطالبات حقوق شهروندی، تحقق خواسته‌هایی که مردم از رئیس‌جمهوری داشته‌اند و دکتر روحانی هم به مردم قول داده است، رأی به آقای روحانی بوده است. مردم مطمئن بودند که شعارها و وعده‌های ایشان مسائل تحقق‌یافتنی است که به شخص آقای روحانی رأی داده‌اند. بیشتر خواسته‌های مردم ما و آن توقعاتی که از رئیس‌جمهوری روحانی دارند، برای بهبود وضع اقتصادی، بهبود فضای کسب و کار، توسعه تولید و حل مشکل اشتغال است. نکته دیگری که حایز اهمیت است.

 حفظ کرامت انسان‌ها، حفظ حقوق آنها، رعایت اصول ١٩ تا ٤٢ قانون اساسی توسط دولت و حمایت دولت و رئیس‌جمهوری در تحقق این حقوق برای مردم است. گاهی اوقات بعضی از حقوق مردم؛ نه توسط قوه مجریه بلکه توسط قوای دیگر مورد تعرض قرار می‌گیرد. قطعا رئیس‌جمهوری براساس اصل ١١٣ قانون اساسی وظیفه‌اش این است که برای اجرای اصول قانون اساسی، درباره هر کسی که به حقوق تعرض و خلاف قانون اساسی عمل می‌کند، بی‌پرده با مردم سخن بگوید. مردم انتظار دارند در این دوره دوم که مخالفت‌های تند و انتقادهای زننده که انگیزه آن مباحث انتخاباتی و از میدان به‌در بردن آقای روحانی بوده است، دیگر وجود ندارد و به نظرم این دوره ثبات و آرامش بیشتری دارد،  هرگاه مشاهده شد اشخاصی نمی‌گذارند حقوق مردم مورد توجه قرار بگیرد، اجالتا بی‌پرده با مردم سخن گفته شود. آقای روحانی نه با نمایندگان مردم در دوره اول بی‌پرده سخن گفتند نه با مردم. آقای روحانی در دوره اول نتوانست روابط خوبی با مجلس برقرار کند. بنده اعتقاد دارم در دوره دوم آقای روحانی در جهت تحقق برنامه‌هایی موفق‌تر خواهد بود. قبل از انتخابات همه متوجه شدند که مردم در این دوره چه مطالبات سیاسی از رئیس‌جمهوری دارند.

هر کجا که آقای روحانی می‌رفتند، مردم اول مطالبات سیاسی خود را یک‌صدا فریاد می‌زدند. آقای روحانی باید تلاش کند که این خواسته مردم محقق شود و اگر نتوانست به این درخواست پاسخ بدهد؛ باید به مردم توضیح دهد و به آنها بگوید چرا نمی‌تواند این خواسته مهم مردم را محقق کند. آقای روحانی باید تمام مشکلات و موانع موجود در راه تحقق این خواسته را با مردم در میان بگذارد. در این صورت حداقل مسئولیت این خواسته از دوش آقای روحانی برداشته می‌شود. بنده معتقدم در این دوره همکاری قوه مجریه و قوه مقننه بیشتر خواهد بود و ان‌شاءالله با رهنمودهایی که مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ خواهند داد، دوره دوم ریاست‌جمهوری آقای روحانی موفق‌تر خواهد بود.