اتفاقات اخیر از جمله چند مورد خودکشی در زندان و همچنین ادعای برخی زندانی‌های ناآرامی‌ها خیابانی مبنی بر برخوردهای ناشایست در زندان، حاشیه‌های زیادی برای مسئولان امنیتی و قضایی به وجود آورده و باب گفت‌وگو درباره برخی مشکلات از جمله کیفیت زندان‌ها و رعایت حقوق زندانی مجدداً باز کرده است .
محمود سالارکیا که معاون سابق دادستان تهران در امور زندان‌ها بوده و در زمینه وضعیت زندان‌ها اشراف دارد در مورد رعایت شدن حقوق زندانی در کشور به اعتمادآنلاین می‌گوید: «طبیعتاً هزینه بسیار زیادی برای نگهداری از زندانی‌ها می‌شود، هزینه‌ای که هدف از آن مجازات و تنبیه زندانی است. بحث مجازات جداست اما در مورد تنبیه افراد زندانی موفق نبوده‌ایم. تنبیه به معنی این است که زندان شرایطی فراهم کند که فرد بعد از آزادی دیگر به سمت جرم نرود اما با مشاهده بازگشت تعداد زیادی از زندانی‌ها به زندان می‌بینیم که در این زمینه موفق نبوده‌ایم. در کشور ما زندان مانند کارخانه‌ای است که محصولات آن کیفیت لازم را ندارد. این یعنی کارخانه درست عمل نمی‌کند. یکی از زمینه‌هایی که زندان‌ها باید در آن بهتر عمل کنند موضوع رعایت حقوق زندانی و ایجاد تمهیداتی برای رشد او است که در این زمینه ضعف جدی داریم.»
او دلیل وجود این ضعف را کثرت زندانی‌ها و طولانی بودن فرآیند دادرسی می‌داند و می‌گوید: «بارها اعلام شده که باید در فرآیند دادرسی تعجیل بیشتری صورت بگیرد حتی رئیس قوه قضاییه هم بارها بر این موضوع تأکید کرده است. اولاً باید تا زمانی که اسناد و مدارک کافی برای دستگیری افراد وجود ندارد از بازداشت آنها خودداری شود تا با این کار فرآیند رسیدگی به پرونده هم طولانی نشود، رئیس قوه قضاییه بر این موضوع هم تأکید زیادی دارند اما متأسفانه این موضوع رعایت نمی‌شود و ما شاهد حضور طولانی مدت افراد در مرحله بازداشت هستیم. از طرفی برای کوتاه شدن مدت بازداشت می‌توان به سرعت قرار تأمین صادر کرد و فرد را تا زمان دادگاه، آزاد کرد. در این مورد هم چنان که باید و شاید عمل نمی‌شود. یکی دیگر از کارهایی که باید انجام شود استفاده از مجازات جایگزین زندان است. سال‌ها است که بر روی مجازات‌هایی کار می‌شود که می‌توانند به جای زندان، برای مجرمان در نظر گرفته شوند و تلاش شود که این‌همه آدم راهی زندان نشوند.»
سالارکیا می‌گوید: «اگر مجموع این کارها انجام شود قطعاً تعداد زندانی و بازداشتی‌ها این‌قدر زیاد نمی‌شود که در زمینه نگهداری از آنها و رعایت حقوقشان مشکل پیش بیاید.»
او مسئولیت جان و سلامت زندانی را با مسئولان زندان می‌داند و می‌گوید: «مسئولان باید پاسخگو باشند اما وقتی جمعیت کیفری ما این‌قدر بالا است که کار مسئولان زندان‌ها بسیار سخت است. در کشور ما نه تنها تعداد جمعیت کیفری ما نه فقط از میانگین جهانی، بلکه از ظرفیت زندان‌ها هم بسیار بالاتر است. سال‌ها است که مسئولان کشور می‌گویند که ما نباید زندانی داشته باشیم و اصلاً حکومت اسلامی زندان می‌خواهد چه کار، اما به هر حال در حال حاضر ما تعداد زیادی زندانی داریم و با زدن این حرف‌ها نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. ما تا کی می‌توانیم زندانی‌ها را کف خواب کنیم و یک جوری داخل هم بچپانیم؟ به هر حال باید برای آنها فکری کنیم.»
سالارکیا می‌گوید: «زندان بان ها باید تمام وسایل خطرناک را از زندانی در هر مرحله‌ای که هست، او دور کنند چرا که به هر حال زندانی ممکن است در شرایطی باشد که دست به کارهایی بزند یا درگیری ایجاد کند اما وقتی کثرت زندانی‌ها و بازداشتی‌ها زیاد باشد امکان نظارت و مراقبت ضعیف می‌شود.»
ایده‌ای که چند سال است در مورد آن صحبت می‌شود و در برخی کشورها هم اجرایی شده، بحث خصوصی‌سازی زندان‌ها است. سالاری کیا در این مورد می‌گوید: «اتفاقاً یکی از مشکلات قوه قضاییه همین مدیریت زندان‌ها است. این کار بار بسیار سنگینی بر دوش قوه قضاییه محسوب می‌شود و اگر بتوان از راهی آن را برداشت خیلی هم خوب است. اتفاقاً اگر این کار انجام شود، شاید اجرای بهتر حقوق شهروندی هم خواهیم بود چون در این صورت قوه قضاییه می‌تواند به عنوان مدعی وارد شود و از حقوق زندانی‌ها دفاع کند.»
او ادامه می‌دهد: «البته باید توجه داشت که در صورت اتخاذ چنین تصمیمی باید نظارت عالیه وجود داشته باشد. در واقع اهداف و شرایط اداره زندان باید به خوبی برای بخش خصوصی تبیین شود و بعد بر عملکرد این بخش نظارت کافی وجود داشته باشد. در این شرایط اگر خطایی هم سر بزند بهتر و راحت‌تر می‌توان آن را پیگیری کرد.»
- 15
- 2
