چرا برخی نوجوانان خودآزاری می‌کنند؟

دکتر داود کردستانی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه نوجوانی دوره‌ای از زندگی و حدفاصل میان کودکی و بزرگسالی است، اظهار کرد: حدود و طول مدت نوجوانی مشخص نیست، در افراد و جوامع گوناگون با هم متفاوت و این دوره بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی است.

وی با بیان اینکه نوجوانی دوره انتقالی مهمی بوده و شور و هیجان فراوانی احساس می‌کند، اضافه کرد: در این دوره نوجوان بین خواسته‌های متضاد قرار دارد؛ حالات شادمانی و خنده‌رویی ناگهان به افسردگی و پریشانی، احساس غرور به احساس شرمندگی تبدیل می‌شود و با وجود داشتن دوستان متعدد ممکن است گاهی اوقات تنهایی شدیدی را احساس کنند.

این دکترای روانشناسی با اشاره به اینکه والدین می‌توانند این شور و هیجان را تقویت کنند تا نوجوان با اراده و پشتکار به رشد و پیشرفت خود ادامه دهد، بیان کرد: لازم است والدین از نوجوان حمایت و او را راهنمایی و کمک کنند، نیازهای او را برآورده و با او صحبت کرده تا اضطراب و تنش ناشی از بلوغ  را کاهش و آرامش و امنیت بدهند تا  نوجوان به شکل موفقی این دوره را پشت سر بگذارد.

کردستانی با بیان اینکه عدم درک نوجوان و بی‌توجهی به نیازها و انتظارات او می‌تواند زمینه‌ساز بروز رفتارهای نابهنجار و آسیب‌زا در نوجوان شود، یادآور شد: یکی از این رفتارهای نابهنجار، خودزنی و خود آزاری در نوجوانان است. خود آزاری شامل هر نوع جراحت عمدی است که شخص به بدن خود وارد می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه پیام‌نور لرستان با بیان اینکه خودزنی معمولا باعث به جا ماندن علامت یا صدمه به بافت‌ها می‌شود، افزود: خودزنی می‌تواند به شکل بریدن، سوزاندن، سوراخ کردن یا خالکوبی کردن افراطی بر بدن، کندن پوست یا بازکردن دوباره زخم‌ها، کندن مو، کوبیدن سر به جایی، ضربه زدن و شکستن استخوان نمود پیدا کند.

استادیار دانشگاه پیام نور لرستان با بیان اینکه شیوع این رفتار محدود به قشر خاصی از نظر تحصیلات، سن، نژاد، گرایش جنسی، وضعیت اقتصادی یا مذهب نیست، گفت: گرچه اغلب موارد در میان نوجوانان (دانش‌آموزان دختر و پسر)، افراد دارای سابقه بدرفتاری جسمی، احساسی یا جنسی توسط دیگران، افراد دارای مشکلات سوء مصرف مواد، اختلال وسواس جبری و ناتوانی افراد در ابراز احساسات  دیده می‌شود.

این روانشناس با بیان اینکه با رفتارهای هشدار دهنده خودزنی شامل پوشیدن شلوار و آستین‌های بلند در هوای گرم، وجود فندک‌ها، تیغ‌ها و یا اشیای نوک تیز در میان لوازم شخصی، اعتماد به نفس پایین، دشواری در مدیریت احساسات، مشکلات در روابط و عملکرد ضعیف در محیط کار، مدرسه یا خانه است، افزود: در خصوص سبب شناسی این رفتار می‌توان به دلایلی مثل تخلیه احساس تنش، دستیابی به حالت شیدایی،‌ میل به خودکشی، پرت کردن حواس از افکار یا خاطره‌های رنج آور، رهاسازی خشم، احساس رضایت درونی از تنبیه خود، حس تسلط بر خود و احساس امنیت، بازی دادن اطرافیان، خلاصی از شر بی‌کسی و تنهایی اشاره کرد.

کردستانی با اشاره به اینکه اگر علایم خودزنی در فردی مشاهده شد، باید با یک روانپزشک، روانشناس یا مشاور مشورت شود، بیان کرد: خودزنی ممکن است نشانه بیماری روانی از جمله اختلالات شخصیت (به ویژه اختلال شخصیت مرزی)، اختلال دوقطبی، افسردگی عمده، اختلالات اضطرابی (به ویژه اختلال وسواسی جبری) و اسکیزوفرنی باشد.

وی گفت: در پاره‌ای از موارد نیز همانندسازی نوجوانان با الگوهای غیر رسمی در جامعه و شکاف بین نوجوان و والدین و معلمان در بروز رفتارهای خشن موثر است.  

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور لرستان یادآور شد: در درمان خودزنی می‌توان از انواع روش‌های روان درمانی استفاده کرد. برای مثال می‌توان از درمان شناختی رفتاری و روان درمانی‌های موج سوم شامل درمان پذیرش و تعهد، رفتار درمانی دیالکتیکی، سیستم تحلیل رفتاری و شناختی استفاده کرد. درمان دارویی، گروه درمانی و خانواده درمانی نیز در بعضی از این افراد باید مورد استفاده قرار گیرد.