چهره تاریک اسیدپاشی

«اسیدپاشی بدتر از قتل است.»؛ این اعتقاد برخی جامعه‌شناسان است، دلیل آنان هم برای بیان این عقیده این است که قربانی این حادثه، زنده می‌ماند اما به دلیل از دست دادن زیبایی، بینایی یا احساسات دیگر خود، ناچار است که تا آخر عمر در خانه بماند.

قرن‌ها پیش که «اسید» به‌عنوان ماده‌ای شیمیایی شناخته شد کسی فکر نمی‌کرد صدها سال بعد این ماده می‌تواند وسیله‌ای برای انتقام‌جویی و نابودی زندگی افراد باشد. آنطور که آمار و ارقام نشان می‌دهد اسیدپاشی در جوامعی که از نظر توسعه اجتماعی و اقتصادی در وضعیت خوبی نیستند و شکاف جنسیتی و خشونت علیه زنان و کودکان در آنها زیاد است، بیشتر دیده می‌شود. کشورهای جنوب آسیا، افغانستان، بنگلادش، هند، پاکستان، کامبوج، ویتنام، لائوس، هنگ‌کنگ، چین، بریتانیا، آفریقای‌جنوبی، اوگاندا، جاماییکا و اتیوپی جزو کشورهایی هستند که وقوع اسیدپاشی در آنها بیشتر گزارش شده که در این میان از ایران هم نام برده شده است. اگرچه انگیزه‌های اصلی این اقدام به روشنی مشخص نیست اما در این بین می‌توان به سرقت، خشونت خانگی یا حمله‌های تصادفی اشاره کرد. 

نکته قابل تامل روند اسیدپاشی در ایران طی سال‌های اخیر است. به‌عنوان مثال فقط در سال۹۴ در تهران بیش از ۵۷مورد اسیدپاشی گزارش شده است. در این میان، استان‌های خوزستان و اصفهان هم در این سال‌ها خبرساز بوده‌اند به‌طوری که گسترده‌ترین حادثه اسیدپاشی پاییز سال۹۳ در اصفهان رخ داد. مسئولان در این زمینه چهار مورد اسیدپاشی را در بازه زمانی کوتاهی تایید کردند.

وقوع اسیدپاشی‌های مختلف در این‌ سال‌ها موجب شد تا فعالان هنر هفتم پای کار بیایند و با بهره‌مندی از ابزار هنر حرف‌های ناگفته درباره این آسیب اجتماعی را روی پرده سینما بزنند. «لانتوری» فیلمی به کارگردانی رضا درمیشیان درحالی سال۹۴ ساخته شد که به‌نظر می‌رسد نخستین قدم برای انجام فعالیت‌های پیشگیرانه در زمینه معضل اسیدپاشی بود چراکه این فیلم راوی یک حمله اسیدپاشی است که قربانی آن یک زن است. 

همزمان با اکران این فیلم زمزمه‌هایی از ایجاد یکی از دغدغه‌ها و مطالبات چندین ساله قربانیان اسیدپاشی نیز به گوش رسید و مدتی بعد با حمایت کارگردان این فیلم، انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی به‌طور رسمی تشکیل شد. 

با صدور مجوزهای قانونی، فعالیت این انجمن از ابتدای امسال وارد فاز جدی‌تری شد و در ادامه با مشخص شدن اعضای هیات مدیره که علاوه‌بر افرادی چون کمال فروتن، فوق‌تخصص جراحی پلاستیک، رضا درمیشیان، کارگردان، نوید محمدزاده، بازیگر، ۲قربانی اسیدپاشی یعنی معصومه عطایی و محسن مرتضوی نیز دیده می‌شود، کم‌کم عضوگیری نیز آغاز شد و قربانیان اسیدپاشی بیشتری در کنار تعدادی از فعالان اجتماعی به عضویت در این انجمن درآمدند.

مشکلات عدیده انجمن حمایت از قربانیان

پنج‌شنبه گذشته نخستین جلسه انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی با حضور شماری از قربانیان و اعضای هیات مدیره این انجمن برگزار و در آن بر ضرورت تعیین محلی برای انجام فعالیت‌های این انجمن تاکید شد. کمال فروتن، رئیس این هیات مدیره در این نشست به ایسنا می‌گوید: هدف از برگزاری این نشست صحبت و گفت‌وگوی اعضای هیات مدیره با قربانیان اسیدپاشی بود، ما از این افراد خواستیم تا دردها و مشکلات خود را بیان کنند چراکه اسیدپاشی پدیده‌ای نیست که مدتی بعد قربانی‌اش درمان شده یا دیگر نیازی به ادامه درمان نداشته باشد. به عبارت دیگر، حمایت از قربانیان اسیدپاشی همیشه احساس می‌شود.

به گفته او، از اهداف این انجمن این است که خانه امنی برای قربانیان اسیدپاشی باشد و ما بتوانیم جراحان برجسته سوختگی و پلاستیک، فعالان اجتماعی، حقوقدانان و خیّران را دورهم جمع کنیم تا بتوانند به افرادی که در این زمینه دچار مشکل می‌شوند، کمک کنند.

اما قربانیان اسیدپاشی که به همت اعضای این انجمن تازه در آغاز فعالیت‌های خود هستند با یکسری مشکلات مواجه‌اند. رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از قربانیان اسیدپاشی می‌گوید: ما یک انجمن مستقل هستیم و قرار نیست که وابسته به جایی باشیم، به همین دلیل با مشکلات زیادی هم روبرو هستیم. مهم‌ترین مشکل پیش‌ روی ما هم نبود یک مکان مناسب برای محل دائمی این انجمن است، هزینه‌ها برای تهیه یک دفتر برای انجمن بسیار بالاست و ما هنوز موفق نشده‌ایم تا چنین مکانی را پیدا کنیم، بنابراین نخستین دغدغه ما در حال حاضر یافتن جایی مشخص برای انجمن است تا به خانه تمام قربانیان اسیدپاشی تبدیل شود.

به گفته فروتن، قربانیان اسیدپاشی که تاکنون عضو این انجمن نشده‌اند، می‌توانند مشخصات خود را به ایمیل Victimsofacid@Gmail.com ارسال کنند تا از سوی انجمن با آنها تماس گرفته و فرم عضویت برایشان ارسال شود، خیران هم با استفاده از همین ایمیل می‌توانند با انجمن در تماس باشند.

اشد مجازات در نظر گرفته نشده است

این مشارکت مردمی با هدف به حداقل رساندن اسیدپاشی در جامعه درحالی است که در سوی دیگر، کارشناسان حوزه قضایی و حقوقی بر این باورند اشد مجازات در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی برای این مجرمان در نظر گرفته نشده است در حالی که برای کاهش این جرم در جامعه باید اشد مجازات در قانون پیش‌بینی شود، البته اشد مجازات برای کارشناسان معنای مختلف دارد؛ برخی معتقدند اشد مجازات را استفاده از اعدام دانسته و برخی معتقدند که اگر قانون فعلی برای مجرم اسیدپاش مجازات قصاص و دیه است، پس باید به‌درستی اجرا شود زیرا در کاهش این جرم موثر است.

از سوی دیگر، نکته‌ای که در قانون به آن اشاره شده و محل بحث نمایندگان مجلس است این است که «اجرای قصاص تنها در برخی موارد قابل اجراست زیرا قصاص برای مواردی که فرد ۰.۹ بینایی خود را از دست داده امکان‌پذیرنیست» در واقع نمایندگان مردم در مجلس می‌گویند که مجازات اعدام تنها برای مجرمانی که با هدفی علیه امنیت ملی جرم اسیدپاشی کنند، قابل اجراست، بنابراین مجازات موجود درقانون برای اسیدپاشی با نقدها و انتقادهایی از سوی کارشناسان همراه است که به گفته نمایندگان مجلس شاید بهتر باشد این مجازات مورد اصلاح قرار گیرد.

موافقان و مخالفان قوانین فعلی

اظهارات این نمایندگان درحالی است که یحیی کمالی‌پور، نائب رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس به خانه ملت می‌گوید: در حوزه مجازات اسیدپاشی مشکلی وجود ندارد، مهم‌ترین موضوع این است که قضات از مجازات‌های تعیین شده در قانون به نحواحسن استفاده کنند و تا حد ممکن مجازات مخففه و حداقل برای فرد مجرم درنظر نگیرند بنابراین اگر همین قانون فعلی به‌درستی اجرا شود به طور حتم فرد مجرم در جامعه تنبیه می‌شود؛ همچنین در کنار مجازات‌هایی مانند حبس‌های طویل‌المدت از پرداخت خسارت هم می‌توان استفاه کرد.

اما فاطمه ذوالقدر، عضو هیات رئیسه فراکسیون زنان مجلس دیدگاهی کاملا متفاوت با کمالی‌پور دارد. به اعتقاد او، در قانون فعلی مجازات برای مجرم اسیدپاش کافی نیست. فرد که در معرض اسیدپاشی قرار گرفته تا آخر عمر با این مشکل درگیر است اما ممکن است قانون فرد مجرم را تنها با چند ضربه شلاق تنبیه کند بنابراین در حوزه مجازات‌ها باید اصلاحاتی صورت گیرد، به عنوان مثال یا حبس ابد برای مجرم درنظر گرفته شود یا اینکه به همان اندازه که فرد آسیب دید، مجرم نیز مجازات شود.

حالا با همه این اظهارنظرها، به‌نظر می‌رسد علاوه‌بر اینکه باید لوایح و قوانین بازنگری و بررسی مجدد شوند در بحث فرهنگ‌سازی هم باید قدم‌هایی برداشته شود. اینطور نباشد که با وقوع اسیدپاشی پرونده این موضوع باز، یک فیلم ساخته و اکران و دوباره به دست فراموشی سپرده شود. تخصیص بودجه‌های متناسب با مسائل فرهنگی و اجتماعی، استفاده حداکثری از رسانه‌ها و خلق آثار هنری مرتبط با معضل اسیدپاشی به‌طور حتم در یک برنامه مدت‌دار می‌تواند تاثیر به‌سزایی در جامعه داشته باشد.

سوسن نوری