ماجرا به اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد برمی‌گشت. این وزارتخانه روز گذشته برای نخستین بار فهرستی از اشخاص حقیقی و حقوقی که در سال ٩٧ از سوی معاونت توسعه مدیریت و منابع این وزارتخانه در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی حمایت شده‌اند، منتشر کرد.
براساس آمار اعلام‌شده این وزارتخانه در سال ٩٧ به ٨٦ مورد اشخاص حقیقی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی مبلغ ١٤میلیارد و ٩٠٠میلیون و ٥٠٠هزار ریال کمک کرده است. همچنین در حوزه حمایت‌های اشخاص حقوقی هم در ١٦١ مورد بالغ بر یک‌هزار و ٣٠٥میلیارد ریال، حمایت‌های فرهنگی، هنری و دینی داشته. در ادامه هم جدول اسامی اشخاص حقیقی و حقوقی به همراه نام، ردیف بودجه تامین اعتبار، عنوان برنامه و فعالیت مرتبط و مبلغ پرداختی، قابل دسترسی بود.
اما فهرست منتشره طبیعتا به پرسش‌هایی منجر میشود که در ادامه به بعضی از آنها پرداخته‌ایم.
ممیزی کتاب، صفحه‌ای ٣٠٧ تومان!
در فهرست اشخاص حقیقی نام موسسه‌ای آمده به نام «موسسه فرهنگی-هنری کارآفرینان فرهنگ و هنر» که پرداخت‌های متعددی به آن صورت گرفته. مجموع این پرداخت‌ها بنا بر آمار وزارت ارشاد، ٢میلیارد و ٨٥٠میلیون تومان بوده است. این موسسه، انتشاراتی هم با همین عنوان دارد که ١٠٠میلیون تومان دیگر هم اخذ کرده. تمام پرداختی‌ها به این موسسه و انتشارات هم تحت عناوینی کلی از جمله «حمايت از مالكيت فكري آثار هنري»، «حمايت از فعاليت‌هاي فرهنگي، هنري، ديني»، «توسعه و ترویج کتابخوانی» و... شکل گرفته. با این حال، حواشی انتشار این فهرست به همین نکات ختم نشد و پای قراردادی به میان آمد که این موسسه با وزارت ارشاد تحت موضوع «تطبیق کتب ارایه‌شده با ضوابط نشر در سراسر کشور» یا چیزی که به نام «ممیزی» می‌شناسیم، امضا شده.
در این قرارداد که تصویر آن در شبکه‌های اجتماعی پخش شده، از دو شخص به نام‌های داوود حصبایی و سهراب حمیدی نام برده شده که صاحبان همان موسسه‌ای هستند که در ابتدا ذکر کردیم؛ یعنی صاحب «موسسه فرهنگی-هنری کارآفرینان فرهنگ و هنر» که ذیل عناوین مختلف، ٢میلیارد و ٨٥٠میلیون تومان از وزارت ارشاد اخذ کرده. این قرارداد از این جهت حاشیه‌ساز شده که در موضوع آن درواقع به ممیزی کتاب‌‌هایی که مجموع صفحات آن ١٣میلیون صفحه است، اشاره شده.
حالا اگر با یک حساب ساده ١٣میلیون صفحه را تقسیم بر حدود ٢٠٠ صفحه کنیم (تعداد تقریبی صفحات یک کتاب)، به این نتیجه می‌رسیم که ممیزی حدود ٦٥هزار عنوان کتاب به این موسسه واگذار شده. مبلغ قرارداد نیز با احتساب کسر ٩درصد مالیات، ٤میلیارد تومان است، یعنی این دو نفر ذیل موسسه‌ای که نام بردیم، بابت ممیزی هر صفحه، ٣٠٧ تومان قرارداد بسته‌اند! تصویر این قرارداد واکنش‌هایی در فضای مجازی به دنبال داشت؛ کلیت انتقادها حول این پرسش می‌گشت که چرا وزارت ارشاد چنین کاری را به یک شرکت خصوصی واگذار کرده؟ ظهر روز گذشته اما روابط عمومی معاونت امور فرهنگی به این سوالات پاسخ داد و در بیانیه‌ای نوشت: «فعالیت‌های نظارت بر کتاب و نشر یک امر نظارتی است و براساس ماده ۸ قانون مدیریت خدمات کشوری امر نظارت از وظایف حاکمیتی است و به موجب تبصره ماده ۲۴ همان قانون امور حاکمیتی قابل واگذاری نیست، بر این اساس بدیهی است که علی‌القاعده بررسی کتاب ازجمله امور حاکمیتی است و به موجب هیچ قراردادی قابل واگذاری نیست. اما امور اجرایی و اداری آن می‌تواند به موجب ماده١٣ قانون مدیریت خدمات کشوری واگذار شود... در همین راستا این وزارتخانه برای اینکه بتواند نظارت بر حوزه نشر و کتاب را با دقت، سرعت و بدون استخدام در دستگاه اجرایی و فربه‌کردن دولت به نحو احسن انجام دهد، امور اجرایی و اداری این حوزه را از طریق قرارداد به یک موسسه واگذار کرده است...
بر این اساس نظارت بر کتاب و نشر برخلاف تفسیر و برداشت صورت‌گرفته خصوصی‌سازی نشده، بلکه امور اجرایی و اداری آن به موجب قرارداد مطابق مقررات به موسسه کارآفرینان فرهنگ و هنر به‌عنوان یکی از موسسات دارای شرایط ارایه‌دهنده خدمات مذکور سپرده شده است.» با این حال، همچنان اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد جای تحسین دارد، چراکه اگر چنین شفاف‌سازی انجام نمی‌شد، نام این موسسه هم پنهان می‌ماند، چون اگر نگاهی به کتاب‌های منتشره این موسسه بیندازید، خواهید دید که از دیوان رودکی گرفته تا قرآن و صحیفه سجادیه چاپ کرده؛ حتی کتابی به نام «چی بخوریم تا سالم بمونیم»!
از محمدرضا شجریان تا اسماعیل آذر
در فهرست اشخاص حقیقی که وزارت فرهنگ و ارشاد نام‌شان را منتشر کرده، نخستین نفری که بیش از همه شهرت دارد و نظر خواننده را جلب می‌کند، محمدرضا شجریان است. روبه‌روی نام تمام اشخاص حقیقی، ذیل «شرح اقدام» نوشته «انجام فعالیت‌های فرهنگی، هنری، دینی استان‌ها» و هیچ جزییات دیگری مطرح نشده. در این فهرست آمده به محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران، ١٠میلیون تومان تحت عنوانی که نام بردیم، پرداخت شده است. البته شجریان هنوز نسبت به این ماجرا واکنشی نشان نداده، اما برخی کاربران فضای مجازی این مبلغ را هدیه‌ای عنوان کرده‌اند که این وزارتخانه در عیادت از ایشان در قالب چند سکه هدیه کرده است.
با این حال، به نظر می‌رسد همچنان ماجرا در هاله‌ای از ابهام باشد، چراکه صالحی تاکنون عیادتی رسمی از شجریان نداشته و احتمالا برخی کاربران، وزیر بهداشت پیشین را که با محمدرضا شجریان دیدار داشت، با وزیر فرهنگ و ارشاد فعلی اشتباه گرفته‌اند. از بین اسامی، به اسماعیل آذر، استاد ادبیات که به مجری برنامه‌های مشاعره معروف است، ٣٠میلیون تومان پرداخت شده که ایشان در گفت‌وگو با «شهروند» توضیحاتی ارایه داده است.
اسماعیل آذر در گفت‌وگو با «شهروند»: شفافیت به ضرر افراد درستکار نیست
اسماعیل آذر، مجری و کارشناس برنامه‌های ادبی تلویزیون یکی از کسانی است که اسمش به‌عنوان دریافت‌کننده کمک‌های دولتی به چهره‌های فرهنگی حقیقی دیده میشود. آن‌طور که فهرست منتشرشده می‌گوید او ٣٠ میلیون تومان از وزارت ارشاد کمک دریافت کرده است، کمکی که خودش در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید نه به او بلکه به کانون مشاعره ایران و برنامه‌اش در شبکه آموزش تعلق گرفته است. آذر توضیح می‌دهد: «کمکی که به آن اشاره شده نه به شخص من که به کانون مشاعره ایران تعلق گرفته است، کمک های دیگر هم بوده است مثلا دو فقره چک ٥٠ میلیونی به ما داده شد که عینا تحویل شبکه آموزش داده شد برای ساخت برنامه‌ای که بنده داشتم. اسناد آن هم موجود است و می‌توانم رسیدها را از شبکه بگیرم و به رسانه‌ها بدهم.»
او ادامه می‌دهد: «اگرچه این کمک‌ها به نام من داده شد، اما به مصرف شخصی نرسید. گرفتن کمک برای اقدامات فرهنگی کار عجیبی هم نیست و خیلی معمول است، چنان که ما از نهادهای دیگر هم برای پیشبرد فعالیت‌هایمان کمک می‌گیریم، مثلا آقای ستاری در معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری هم حتی چندباری به ما کمک کرده‌اند که ریز هزینه‌کردهای آن موجود است.» آذر در جواب اینکه چرا باید نهادهای اینچنینی به اشخاص برای فعالیت فرهنگی کمک کنند، می‌گوید: «به هر حال هر مجموعه‌ای یک‌سری وظایف فرهنگی هم دارد و آن را بسته به صلاح‌دیدش به افراد یا نهادهای مختلف می‌سپارد.
این‌جا هم اگرچه اسم من به‌عنوان فرد حقیقی آمده، اما به مصرف شخصی من نرسیده است.» او از انتشار چنین فهرست‌هایی نه‌تنها ناراحت نیست، بلکه آن را یک قدم رو به جلو می‌داند و می‌گوید: «این کار خیلی خوب است. باید همیشه همه چیز شفاف و درست باشد. اینطوری معلوم میشود که هر فرد چقدر پول از کجا گرفته و چه کار کرده است؟ این کارها شاید اسم ما را سر زبان بیندازد، اما ارزشش را دارد و ما هم توضیح می‌دهیم و شفاف‌سازی می‌کنیم. شفافیت به ضرر افراد درستکار نیست.»
آیا فهرست کمک‌های وزارت ارشاد تغییر کرده است؟
شاید کسانی که سه‌شنبه از لینک آماری ارشاد دیدن کرده‌اند، با فهرست متفاوتی روبرو شده باشند؛ فهرست اولیه به ترتیب حروف الفبا مرتب نشده بود، یکی دو نام چهره‌های فرهنگی دیگر و مبالغ پرداختی‌شان به چشم می‌خورد و از همه مهم‌تر با نام ٧٨٣٩٧٢_orig روی سایت بارگذاری شده بود. اما آنچه پس از مدت کوتاهی روی سایت قرار گرفت با عنوان ٧٨٤٤٤٣_orig در اختیار عموم است. امیدواریم ما اشتباه کنیم، یا روتوش برخی اسامی از سر عجله برای انتشار این فهرست بوده و نه حذف و ممیزی در امر شفاف‌سازی.
- 10
- 5
