به بهانه انتشار آلبوم «افسانه چشم‌هایت»؛ گشتی در موفق‌ترین آلبوم‌های مشترک

تاریخ موسیقی سنتی ایران آنقدر غنی است که می‌توان سال‌ها با گوش جان شنید و نیازی به سنتی‌کارهای جدید موسیقی ایران نداشت. شاهکارهایی که با همکاری بزرگان موسیقی سرزمینی ساخته شده که نام هر یک از آنها در تاریخ موسیقی وزنه سنگینی است و می‌توان با قطعیت این گزاره را مطرح کرد که تا کنون هیچ کسی نتوانسته جا پای بزرگان موسیقی بگذارد. آلبوم‌های مشترکی که حتی اگر با کیفیت پایین و به صورت غیررسمی عرضه شدند اما برای شنوندگان جاودانه شدند و حتی کیفیت پایین ضبط مانع ارتباط‌گیری با آنها نشد.

«چاووش»هایی که صدای لشکر خوانندگان ماندگار شد

از بزرگترین و مهم‌ترین شاهکارهای هنری موسیقی سنتی می‌توان به مجموعه «چاووش»ها اشاره کرد. مجموعه‌ای که  شامل ۱۲ آلبوم موسیقی است. پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی و حسین علیزاده کانون «چاووش» را پس از استعفای دسته‌جمعی موسیقی‌دانان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران از جمله گروه «شیدا»، به دلیل واقعه‌ی ۱۷ شهریور، شکل دادند و می‌توان آن را اولین موسیقی زیرزمینی در کشور نام برد.

از راست: فرخ مظهری، مجید درخشانی، حسین علیزاده، نصرالله ناصح پور، جمال سماواتی و جمشید عندلیبی

در زمانی که پخش موسیقی از رادیو ممنوع شده بود، راه‌اندازی کردند. آلبوم‌هایی که توسط گروه «چاووش» ساخته شد در آن زمان بسیاری را به سمت یادگیری موسیقی و سازهای سنتی کشاند. مجموعه‌های کانون چاوش نه تنها یک اثر هنری بلکه از نظر اجتماعی نقش بسیار مهمی در همراهی مهم‌ترین رویداد سیاسی اجتماعی پنجاه سال اخیر ایران داشته‌اند. چاووش ۷ یکی از ماندگارترین‌ها از این مجموعه است که محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، هوشنگ کامکار، حسین علیزاده آهنگسازان آن و محمدرضا شجریان، شهرام ناظری  خوانندگان آن هستند؛ اما چاووش ۳ نیز در ماندگاری چیزی از چاووش ۷ کم ندارد. محمدرضا لطفی و حسین علیزاده آهنگسازی را برای خواندن بیژن کامکار و شهرام ناظری انجام دادند. در این آلبوم از اشعار شاعرانی همچون هوشنگ ابتهاج، سیاوش کسرایی، محمد فرخی یزدی استفاده شد.

شهرام و حافظ ناظری، حافظان مولانا

شهرام ناظری خواننده نام آشنا کشور با فرزندش حافظ نزدیک به سه سال آلبومی به نام شور رومی تهیه کردند. این آلبوم مشترک شامل سه ساعت موسیقی و گفتار درباره مولانا و زندگی اوست که در تور شمال آمریکا و اروپا روی صحنه رفت. در این آلبوم لحن‌ها و آوازهای گمشده‌ زنده شده است و در بخش‌هایی از این کار گویش‌های حماسی و لحن‌های آوازی که از دوران صفوی به بعد از بین رفته است، به کار برده شده‌است.

شهرام ناظری را می‌توان پیشروترین خوانندگان در اجرای شعرهای مولانا دانست. این آلبوم که «مولویه» نیز نام دارد نامزد دریافت جایزه گرمی در سال ۱۳۸۶ شد و به عنوان یکی از بهترین لوح‌های فشرده سال جهان معرفی شد. حافظ ناظری در آلبوم و کنسرت‌های دیگر پدر خود را همراهی کرده است که یکی از بی‌نظیرترین آنها «آواز اساطیر» یا «شاهنامه کردی» است.

مولانا بهانه‌ای برای همکاری همایون و محمد معتمدی

همکاری محمد معتمدی و همایون شجریان در یک آلبوم اپرایی از جمله همکاری‌های نو و بدیع بود. اپرای عروسکی«شمس و مولوی» به آهنگسازی بهزاد عبدی و خوانندگی همایون شجریان و محمد معتمدی چند سال پس از اجرا به آلبوم صوتی تبدیل شد.

اپرای عروسکی مولوی بر اساس اشعار مثنوی معنوی و کلیات شمس نوشته شده و موسیقی آن بر اساس موسیقی کلاسیک ایرانی، دستگاه‌ها و ردیف‌های آوازی با آهنگسازی بهزاد عبدی ساخته شده است. موسیقی این اثر در دستگاه های نوا، همایون، ماهور، شور، چهارگاه و آوازهای بیات اصفهان، شوشتری و دشتی است.

همایون شاگرد خلف شجریان

همایون را فرزند خلف پدر می‌دانند و حتی شاید بهتر باشد او را شاگرد خلف استاد آواز ایران دانست. آلبوم «یاد ایام» اولین همکاری همایون شجریان با پدر و استاد خود است که حاصل کنسرتی در آمریکا بود. چند سال پس از آن در سال ۱۳۷۶ در آلبوم‌های «معمای هستی» و «شب وصل» نیز با یکدیگر همکاری داشتند. در دوره‌ای محمدرصا شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر همکاری به یاد ماندنی خود را آغاز کردند که نتیجه یکی از این همکاری‌ها آلبوم «زمستان» است و همایون شجریان نیز در این دوره با این گروه همکاری می‌کرد. این گروه چهار نفره در سال ۱۳۸۲ در جهت کمک به زلزله‌زدگان بم در تهران کنسرتی با نام «هم‌نوا با بم» برگزار کردند و همچنین آلبوم‌های «ساز خاموش» و «سرود مهر» از جمله همکاری‌های درخشان این چهار نفر با یکدیگر بوده‌است.

آلبومی که شنیده نشده، دچار حاشیه شد

همایون شجریان برخلاف پدرش که در طول تاریخ اثبات کرده به مسائل سیاسی و اجتماعی بی‌تفاوت  نیست ترجیح داده در طول فعالیت‌های سالیان خود در حاشیه‌ای امن پیش برود اما در سکوت کار کردن لزوما به این معنا نیست که از زیر ذره‌بین مخاطبان نیز رد خواهی شد. تهیه آلبوم «افسانه چشم‌هایت» همایون شجریان و علیرضا قربانی ۵ سال طول کشیده است و بی‌شک اگر حواشی در مورد ویدئو این کار نبود اکنون همگان منتظر ۱۹ آبان و رونمایی از این آلبوم بودند.

منتشر شدن عکس شجریان و قربانی در مجتمع ایران مال شروع این ماجرا بود. مجموعه‌ای که از شروع ساخت آن تا هم اکنون که راه‌اندازی شده است شبهات فراوانی در زمینه مالی دارد اما تنها این عکس نبود که منتظران این آلبوم را کاهش داد بلکه با پاسخ تند همایون شجریان به منتقدانش نیز همراه بود. همایون منتقدان خود را «قمه‌کشانی که قلم می‌کشند» توصیف کرد. او در پاسخ  به منتقدان،  نوشت «اگر ایران مال اصولا اینقدر مسئله‌ساز است چرا تعطیلش نمی‌کنند؟»