محمدتقی فهیم ـ منتقد سینما و تلویزیون ـ در گفت‌وگو با ایسنا، با اعتقاد بر اینکه تلویزیون در حوزه نمایش باخته و دستش در حوزه نمایشی خالی است، اظهار کرد: در تلویزیون آثاری که مخاطب را جذب کند وجود ندارد. مخاطب زمانی که سریال‌های تلویزیون را می‌بیند کلافه میشود. من به عنوان یک منتقد همیشه تلویزیون را می‌بینم اما متاسفانه سریال‌ها من را کلافه و اذیت می‌کند.
محتوایی خاص بدون جذابیت بصری
این منتقد درباره محتوای «حوالی پاییز» با اعتقاد بر اینکه این سریال تفاوتی در بین آثار تلویزیونی ایجاد کرده است، اظهار کرد: تلویزیون برای اولین بار به سمت یک موضوع مهم رفته است. اتفاقی که بسیاری از آثار سینمایی و تلویزیونی ما باید به آن سمت بروند. کاری که دنیا انجام می‌دهد؛ به عنوان مثال آمریکا در مورد اتفاقات مهم خاورمیانه زد و بندها و سیاست‌ها سریال می‌سازد و یا انگلیس سریال‌هایی درباره سازمان‌های جاسوسی و اتفاقاتی که در دنیا علیه روسیه وجود دارد و یا جنگ سرد می‌سازد.
آن وقت کشور ما این همه اتفاق دارد؛ از بحث تحریم گرفته تا حادثه منا که بحث کوچکی هم نیست اما به سریال‌های روتین و خانگی روی آورده است. در حادثه منا بسیاری از هم‌وطنان ما به امید آنکه به حج بروند و برگردند، دیگر برنگشتند و آن حادثه رخ داد. متاسفانه این بی‌تفاوت بودن سینماگرها یا حتی تلویزیون نسبت به این قضایا وجود دارد که همه به سمت موضوعات روتین و تکراری مثل موضوعات عشق و عاشقی رفته‌اند که دارای مباحث سطحی و نازل است.
فهیم در ادامه این گفت‌وگو با اعتقاد بر اینکه سریال حوالی پاییز موضوع مهم و فرامرزی را دستمایه خودش قرار داده است، گفت: سریال سازها نیز همه باید به این سمت بروند. وقتی تلویزیون هزینه می‌کند چرا باید این هزینه را برای موضوعات پیش پا افتاده و دم‌دستی و ضعیف خرج کند. این همه اتفاقات در کشور ما در طول سالیان سال وجود دارد.
از تروریست بگیرید تا مسائل داخلی جناح‌ها، مفاسد اقتصادی، بالا کشیدن‌ها، جیب مردم را خالی کردن و گرانی‌هایی که به این شکل همه را عاصی کرده است. بنابراین کشور ما کشور پرالتهابی است و به خوبی می‌تواند به این موضوعات بپردازد. حال نمی‌دانم سریال حوالی پاییز از کجا سفارش شده است؟ و یا اینکه اتاق فکر خود تلویزیون بوده است اما موضوع مهمی را دستمایه قرار داده است.
محافظه کاری در تلویزیون رونق بیشتری دارد
این منتقد سپس با بیان اینکه کمی در تلویزیون جسارت باید افزایش پیدا کند، اظهار کرد: رفتن به موضوعاتی از این جنس جسارت می‌خواهد اما متاسفانه محافظه کاری در تلویزیون رونق بیشتری دارد. آنجا هم که کمی می‌خواهند خلاقیت به خرج بدهند به سمت کپی کاری و وام گرفتن از کارهای روتین خارجی می‌روند. انگار یک انسداد و یک انجمادی تلویزیون را فرا گرفته است که فاقد خلاقیت است. بنابراین از این منظر می‌تواند تکاپویی ایجاد شود که تلویزیون به سمت موضوعات مهم و موضوعاتی برود که مساله مردم است.
فهیم با بیان اینکه فرم و ساختار «حوالی پاییز» و سریال‌هایی از این جنسف اتفاقی تازه نیست که به آسیب‌شناسی کلی تلویزیون برمی‌گردد، گفت: تلویزیون هنوز نتوانسته است آثاری را بسازد که در جذب مخاطبان و به ویژه در جلب رضایت نخبگان جامعه و همچنین توده‌های مردم موفق باشد؛ یعنی برخی آثار هستند که عین تئاتر می‌مانند که در شبکه چهار سیما آن را پرت کرده‌اند که مخاطبان خاص دارد و اساسا به درد نمی‌خورد و یا همه به سمت فیلم رفته‌اند؛ بنابراین چون تلویزیون سطح سلیقه مخاطبان را آسیب زده است کمتر به فرم و ساختار کار توجه می‌کند.
هدف گذاری «حوالی پاییز» چیست؟
او با اشاره به مجموعه حوالی پاییز و حادثه منا که بحث مربوط به عربستان در این سریال کمرنگ است، اظهار کرد: اطلاعات از عربستان در این مجموعه کم است و شخصیت‌ها در سطح پرداخت شده‌اند. از طرفی روی شخصیت آدم‌ها از منظر روانشناسی کمتر کار شده است. در واقع یکی از اشکالات کار، مربوط به پژوهش این نوع جنس کارها است. در حالی که بیش از تولید چند برابر نیاز به پژوهش است. چرا که مسائل مهم و حساسی است. نکته این است که تلویزیون به کاهش سطح سلیقه مردم دامن زده است و به جای بالا بردن سطح سلیقه با ساخت کارهای ضعیف سطح سلیقه مردم را پایین می‌آورد.
این منتقد همچنین درباره مجموعه حوالی پاییز که ژانر پلیسی و معمایی نیز در آن به چشم می‌خورد، اظهار کرد: کارهای معمایی در دنیای صنعت سینمایی و سریال سازی کار سختی است. یعنی کسانی که به این حوزه وارد می‌شوند اتفاقا باید کار را بهتر بدانند، معما را بشناسند، تعلیق را بشناسند و همچنین نگهداشتن مخاطب در شرایط روحی خاص که روانشناسی مخاطب مطرح است. این مجموعه هم امنیتی معمایی و هم خانوادگی است و هم پلیسی است و گویا هدف‌گذاری، سبک زندگی مردم بوده است. در واقع در قالب طرح موضوع منا، سبک زندگی مردم هم ترسیم میشود.
حضور بازیگر عرب چه کمکی به این سریال کرده است؟
این منتقد با بیان اینکه مجموعه «حوالی پاییز» در بحث پژوهش و تحلیل متن نیاز به پژوهش بیشتری داشت، همچنین در مورد شخصیت خارجی این سریال اظهار کرد: خیلی‌ها انتقاد می‌کنند آوردن یک کاراکتر خارجی در این سریال چه ضرورتی دارد اما من فکر میکنم اتفاق خوبی است. به نظرم اگر ما بتوانیم در شرایط فعلی که خیلی مشکلات در حوزه بین‌الملل داریم، ارتباطات اینچینی با کشور همسایه داشته باشیم، اتفاق خوبی باشد. چرا باید همیشه چشم‌مان به این باشد که یا به هالیوود برویم و یا هالیوودی‌ها به ایران بیایند و بازی کنند.
به نظرم اگر قرار باشد در این بخش جهانی شویم که البته بحث جهانی بودن این آثار نیست و بحث میزان مخاطب است، اما در هر حال اگر قرار باشد گام‌هایی در حوزه بین‌الملل در سینما و تلویزیون برداریم، چه بسا بهتر است اول از کشورهای نزدیک به خودمان شروع کنیم، کشورهایی که فرهنگشان به ما نزدیک‌تر است.
بنابراین اتفاق بدی نیست که از بازیگر عرب در سریال‌هایمان استفاده کنیم و یا بازیگران ما در سریال‌های کشورهای همسایه به ایفای نقش بپردازند. نمی‌گویم اتفاق چشمگیری است اما اندک طراوتی به آثار ما می‌دهد. هرچند در این مجموعه برخی نداشتن حجاب توسط این بازیگر را اتفاقی مهم عنوان کرده‌اند اما مهمتر از آن این است که تا چه میزان بار هنری را این شخصیت غیرایرانی افزایش داده است که بازی خارق‌العاده‌ای ندارد اما به هر حال کمی حس کنجکاوی را به مخاطب داده است. هرچند لهجه‌ای که صحبت می‌کند لهجه درستی نیست.
نزول سریال‌های تلویزیون
محمدتقی فهیم در پایان این گفت‌وگو با بیان اینکه سریال حوالی پاییز از بُعد موضوع، اتفاق مهمی نیست و می‌تواند نمونه‌ای در ارتباط با موضوعات جهانی باشد که درباره آنها آثار هنری ساخته میشود، در عین حال یادآور شد: لازمه ساخت این جنس سریال‌ها پژوهش و تحقیق بسیار است. از طرفی نیاز به افزایش جذابیت‌های هنری و بصری نیز وجود دارد. مواردی که تلویزیون اسیر افت آنها است. چرا مردم ما شبکه آی‌فیلم را بیش از سایر شبکه‌ها می‌بینند؛ به این دلیل که آثاری که بازپخش می‌شوند در مقایسه با آثار جدیدی که می‌بینیم قابل قیاس نیستند. بنابراین هر چه ریزش مخاطب داشته باشیم کم‌کاری دامن خود تولیدکنندگان را می‌گیرد. این‌گونه باید گفت که مجازات کم‌فروشی فقط در آن دنیا نیست بلکه آسیب آن در این دنیا هم دیده میشود.
- 14
- 1
