دانشمندانی که برنده جایزه نوبل حماقت شدند

بیشتر وقت ها، علم چهره ای جدی و عبوس دارد، اما دانشمندان این گونه نیستند؛ آنها جک و لطیفه هم تعریف می کنند و قاه قاه می خندند. دانشمندان سالهای طولانی پژوهش انجام می دهند تا یک دیدگاه علمی را ثابت کنند و یا به یک نتیجه خنده دار و مضحک برسند.

همه می دانیم که پژوهش های جدی جایزه نوبل دارند، اما آیا پژوهش های دم دستی و خنده دار هم جایزه دارند؟

بله این پژوهش ها هم جایزه دارند که به آن Ig Nobel «ایگ نوبل» می گویند. Ig Nobel جایزه نوبل برای احمق ها یا جایزه نوبل برای حماقت علمی است و هر سال به پژوهش های علمی با جنبه های کمدی و خنده دار اهدا می شود؛ پژوهش هایی که مردم را بخندانند و سپس به تفکّر وادارند.

هر چند این پژوهش ها در ابتدا بی فایده، مبتذل و غیرکاربردی به نظر می رسند، در بیشتر وقت ها کارکردهای مثبت جالب توجهی در زندگی مردم دارند.

جایزه حماقت علمی در سال ۱۹۹۱ میلادی نخستین بار پایه گذاری شد. در ۲۸ سال گذشته ده ها جایزه برای پژوهش های سخیف که در سال منتشر شده اختصاص یافته است؛ تحقیقاتی به شدّت مضحک و یا بی اهمیّت و یا حتی برای شوخی!

توزیع جوایز هر پاییز در دانشگاه معروف هاروارد انجام می شود. مراسم اهدای جوایز به اندازه خود جایزه مضحک است، یک سخنرانی دو کلمه ای ارائه می شود: Welcome welcome یعنی خوش آمدید، خوش آمدید.

اما نکته ای که ماجرای جایزه نوبل حماقت را مضحک تر از هر وقت دیگری نشان می دهد و به آن وجهه ای سوررئالیستی می بخشد این است که گاهی برندگان و برجستگان جایزه نوبل واقعی و جدی، این جوایز را اهدا می کنند. در این گزارش با چند نمونه از پژوهش های برنده ایگ نوبل آشنا خواهید شد.

۱. پزشکی؛ نقش ترن هوایی مارپیچ در دفع سنگ کلیه

دو آمریکایی به نام های «مارک میشل» و «دیوید وارتینگر» به خاطر پژوهشی که ثابت می کرد سوار شدن بر ترن هوایی شهربازی می تواند افتادن سنگ کلیه را تسریع ببخشد، برنده جایزه نوبل حماقت شدند. این پژوهش می گوید ترن های هوایی مارپیچ و پر سرعت سرگرم کننده و بی ضرر و برای دفع سنگ کلیه مناسب هستند. آنها مدل سیلیکونی از کلیه را آورده و آن را پر از خرده سنگ ها و ادارار طبیعی نمودند، سپس کلیه های سیلیکونی را به ترن های هوایی معروف دیزنی لند برده و پس از ۶۰ دور پی در پی سنگ ها دفع شده و آنها نظریه خود را ثابت کردند.

۲. آنتروپولوژی و انسان شناسی؛ شامپانزه ها و شبیه سازی رفتار انسان

«توماس برسون»، «گابریلا آلینا سوسیو» و «النی مادسن» از دانشگاه « لاند» سوئد در پژوهش خود با ارائه دلایل محکم ثابت کردند که شامپانزه های باغ وحش از انسان تقلید و رفتارهای او را شبیه سازی می کنند. انسان ها نیز چنین کاری را در مواجهه با این حیوانات شگفت انگیز انجام می دهند. آنها می گویند همانقدر که ما آدم ها ادای شامپانزه ها را درمی آوریم آنها هم ادای ما آدم ها را درمی آورند. این سه پژوهشگر برنده جایزه نوبل حماقت، یک ماه تمام به تماشای ادا و اطوارهای شامپانزه ها در باغ وحش فوروویک سوئد نشستند و دریافتند که شامپانزه حدود ۱۰ درصد از زمان را به تقلید از گونه های دیگر اختصاص می دهند و با دقت کاری را که دیگران می کنند، انجام می دهند. این اتفاق می تواند بر درک ما از اصول مهارت های ارتباطی شامپانزه ها اثر بگذارد.

۳. زیست شناسی؛ استشمام بوی مگسی که در نوشیدنی افتاده

تعدادی از محققان از سوئد، کلمبیا و آلمان برای تحقیقات خود در زمینه زیست شناسی برنده نوبل حماقت شدند، آنها اثبات کردند که یک فرد متخصص در چشیدن نوشیدنی ها فقط از طریق حس بویایی می تواند بگوید که آیا در یک لیوان نوشیدنی مگس افتاده یا نه، آنها می گویند بوی مگس قابل استشمام است، زیرا مگس ها موادی را تولید می کنند که گیرنده های بدن انسان می توانند آنها را دریافت کنند.

۴. شیمی؛ بزاق دهان یک ضد میکروب و تمیز کننده اساسی

خانم «پاولا روما» پژوهشگر پرتغالی و گروهی از دوستانش به دلیل اثبات اثربخشی بزاق انسان در تمیزی و نظافت، برنده جایزه نوبل شدند. آنها در آزمایش خود دریافتند که بزاق و آب دهان انسان یک مادّه تمیزکننده بسیار خوب است. آنها دریافتند که بزاق انسان قدرت خود در نظافت را از «بتا آمیلاز» دریافت می کند. برای همین یک نوع بزاق مصنوعی درست کردند تا این موضوع را اثبات کنند. در واقع بزاق حاوی حلال هایی است که چربی ها را از بین می برد و ضد میکروب است. با این حال هیچوقت سعی نکنید با آب دهان روی میزتان را تمیز کنید که به طرز وحشتناکی چندش آور است.

۵. پزشکی؛ کونولوسکوپی در حالت نشسته

کولونوسکوپی یکی از روش های تشخیص بیماری های گوارشی است که به منظور بررسی انواع اختلالات روده ای از جمله بافت ملتهب، زخم و رشد غیر طبیعی بافت روده، پولیپ و ... به صورت دراز کشیده شده انجام می گیرد. «آکِرا هوریچی» محقق و دانشمند ژاپنی تحقیقات خود را در زمینه کونولوسکوپی انجام داد، طرح او انجام آزمایش کونولوسکوپی در حالت نشسته بود. تاکنون هیچ کسی نمی داند انگیزه دانشمند ژاپنی از این تحقیق چه بوده است، آیا اهمیت تفکّر درباره کونولوسکوپی در حالت نشسته به جای دراز کشیدن یا نمایش مهارت خود در این زمینه؟! شاید هم او می خواست با این آزمایش به کونولوسکوپی جنبه طنزآمیز ببخشد و ترس و دلهره بیماران را از بین ببرد. هر چه بود این پژوهشگر و پزشک ژاپنی جایزه نوبل حماقت در زمینه پزشکی را برنده شد.

۶. دانستنی ها؛ اثبات نخواندن کتابچه راهنما

تیمی از محقّقان استرالیایی در تحقیقات خود ثابت کردند اکثر افرادی که وسایل لوکس و گرانقیمت می خرند قبل از استفاده از آن، دستورالعمل های راهنمایی مرتبط با آن را نمی خوانند. این پژوهش که هفت سال طول کشید، نشان می داد وقتی افراد دستگاه های هوشمند گرانقیمت می خرند بدون خواندن دفترچه راهنما همه ویژگی ها را به طور تجربی امتحان می کنند تا قِلق کار با آن وسیله دستشان بیاید. این تیم تحقیقاتی همچنین دریافتند که زنان نسبت به مردان، جوانان نسبت به سالمندان و با سوادها نسبت به بی سوادها کمتر از کتابچه راهنما استفاده می کنند. 

۷. تغذیه؛ آدم خوری به دلیل گوشت کم کالری انسان

یکی از پژوهش های چندش آور، پژوهش «جیمز کول» محقق دانشگاه برایتون انگلستان است، که برنده جایزه ایگ نوبل شد. او اثبات کرد که کالری های دریافتی از رژیم غذایی متکی بر آدم خواری (هر چند اتفاقی نادر است) کم کالری تر از رژیم غذایی سنّتی متکی بر خوردن گوشت سایر حیوانات می باشد. این پژوهش نشان می دهد که گوشت انسان کالری کمتری نسبت به رژیم های غذایی دیگر دارد. تا جایی که او معتقد است در عصر حجر انسانها به دلیل ارزش غذایی گوشت انسان، آدم خوری می کردند.

۸. جایزه صلح؛ دشنام دادن در هنگام رانندگی خطرناک است

شماری از پژوهشگران اسپانیایی درباره تأثیر فریاد زدن و دشنام دادن در هنگام رانندگی به تحقیق و پژوهش پرداختند و برنده این جایزه شدند. گروه تحقیق به نظرسنجی و بررسی بیش از هزار راننده در اسپانیا پرداختند تا تعداد دفعاتی را که آنها به هر دلیلی از کلمات اهانت آمیز و دشنام به رانندگان دیگر استفاده می کنند، دریابند. این پژوهشگران دریافتند که رانندگان اسپانیایی به طور مکرّر فحش می دهند و همین دشنام دادن ها سلامت آنها را در جاده ها به خطر می اندازد.