با وجود این که بیان رنج جنگل‌های زاگرس با تمام اهمیت حیاتی واکولوژیکی آن، دیگر به موضوعی تکراری و نخ نما تبدیل شده است، اما به گفته کارشناسان منابع طبیعی و گواه گزارش‌های میدانی نه تنها وضعیت این جنگل‌ها بهبود نیافته است، بلکه روز به روز شاهد آسیب‌های نوظهوری هستیم که حیات بلوط‌های گس را بیش از پیش در معرض تهدید قرار داده است.
اگر تا چند وقت پیش از «ریزگردها» به عنوان عامل جدیدی که در چند سال اخیر ظهور کرده و کمر همت به نابودی جنگل‌ها بسته است، سخن گفتیم، امروز سخن از کشت ماده مخدری به میان آمده است که جنگل‌های زاگرس را با هدف کشت آن تخریب می‌کنند.
چند روز پیش پدر کویر شناسی ایران عامل جدید دیگری را به لیست بلند بالای عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس اضافه کرد. «پرویز کردوانی» در گفتوگو با رسانه‌ها مدعی شده بود که برخی درصدد نابودی جنگل‌هایی در استان فارس هستند، آنها درختان را قطع می‌کنند و به جای آن تریاک می‌کارند.
وی با با اشاره به اینکه در منطقه زاگرس به‌دلیل بهره‌برداری بی‌رویه، جنگل‌ها نابود شده‌اند، به رسانه‌ها گفت: «در این مناطق قطع درختان حکم قتل را دارد، برای همین برخی از افراد برای خشک کردن درختان بلوط در میانه‌های جنگل پای درختان گازوئیل یا پودر اوره می‌ریزند و پس از چند ماه درخت خشک می‌شود و بعد به اداره منابع طبیعی اطلاع می‌دهند که این درختان خشک شده‌اند، یا آنها می‌دانند یا نمی‌دانند، امکان دارد ارتباطی نیز میانشان وجود داشته باشد اما این افراد با اخذ مجوز درختان را قطع می‌کنند و حتی جای آنها تریاک کاشته‌اند که این مورد نیز کشف شد و هر روز هم گزارش آنها به بنده مخابره می‌شود.»
وی افزود: همچنین چرای دام‌ها در جنگل‌ها سبب نابودی پوشش گیاهان شده و از سوی دیگر لوله‌کشی گاز در استان‌ها و روستا‌ها و جاده‌سازی هم علت اصلی قطع و تخریب جنگل‌ها در مناطق مختلف کشورمان است. دلیل دیگر تنک شدن جنگل‌های بلوط استخراج معادن است زیرا استخراج معادن به جاده‌سازی و لوله‌کشی گاز نیاز دارد؛ از این‌رو درختان قطع شدند.
پرویز کردوانی کشت تریاک را نیز به کلکسیون مشکلات جنگل‌های زاگرس اضافه کرد تا از این به بعد در کنار سایر عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس از این ماده مخدر نیز نام برده شود.
البته تن رنجور بلوطستان با درد بیگانه نیست و درد جنگل‌های زاگرس فقط در کشت تریاک خلاصه نمی‌شود. کارشناسان می‌گویند ناقوس مرگ بلوط‌های گس نزدیک به نیم قرن است که به صدا درآمده است و این جنگل‌ها با همه عظمت و زیبایی شان به سرعت در حال تخریب و نابودی هستند.
آفات و بیماری‌های درختی این جنگل های وسیع را به تسخیر خویش درآورده ، وقوع خشکسالی های پیاپی تنه درختان را رنجور کرده و هجوم سنگین ریزگردها راه تنفس را بر آن ها بسته است. از سویی دیگر فرهنگ نادرست گردشگری فقر معیشتی مردم زاگرس‌نشین که جنگل را وسیله ارتزاق خود قرار داده و دهها مورد ریز و درشت ددیگر حیات بلوطستان را به خطر انداخته است و اگر این روند با این سرعت ادامه پیدا کند، فاصله زیادی تا نابودی این جنگل‌ها باقی نمانده است.
اگرچه کردوانی کشت تریاک را به عنوان عاملی جدید تخریب جنگل‌های زاگرس به لیست عوامل تخریب اضافه و رسانه‌ای کرد، اما گویا این موضوع برای اهالی بومی زاگرس نشین فارس تازگی ندارد.
یکی از زاگرس نشینان استان فارس کشت تریاک را در جنگل‌های این استان را دارای پیشینه تاریخی دانست. «حامد»در گفتوگو با همدلی گفت: تریاک در زمان پهلوی اول و حتی اوایل حکومت پهلوی دوم نیز در زمین‌های زراعی و بدون محدودیت قانونی کشت می‌شد، اما در اواخر حکومت پهلوی دوم با محدویت‌های روبه‌رو شد. بعد از انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی که کشت و نگهداری این ماده غیرقانونی و جرم محسوب می‌شد، کشت تریاک از زمین‌های زراعی به مناطق جنگلی دور دست و صعب العبور عقب‌نشینی کرد.
وی کشت این ماده مخدر در جنگل‌های استان فارس را به معیشت مردم آن مناطق گره زد و تصریح کرد: در مناطقی که به دلیل نبود جاده مناسب امکان فروش محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی مقدور نیست مردم آن مناطق برای گذران زندگی خود ناچارند ریسک کشت تریاک را به جان بخرند تا بتوانند زندگی نیم بند خود را سروسامان دهند.
این بومی زاگرس نشین به ضعف اهرم‌های نظارتی اشاره کرد و گفت صرفنظر از وضعیت نامطلوب اقتصادی ساکنان آن مناطق، که آنان را ناگزیر به کشت مواد مخدر از جمله تریاک کرده ، ضعف نهادهای نظارتی نیز به این موضوع دامن زده است. وی افزود: در برخی از مناطق به دلیل نبود جاده یا جاده‌های نامناسب و دسترسی دشوار اصلا نظارتی صورت نمی‌گیرد و در برخی موارد نیز نهادهای نظارتی در سال یک یا دو بار به برخی از مناطق که از قبل معروف به کشت تریاک است نظارت می‌کنند که معمولا نیز به دلایلی تاثیرگذاری لازم را ندارد و در روند کشت این ماده مخدر خللی وارد نمی‌کند.
برای صحت سنجی ادعای پدر کویرشناسی ایران و همچنین یکی از اهالی بومی زاگرس‌نشین استان فارس همدلی به سراغ نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی آب و منابع طبیعی رفت و صحت و سقم کشت تریاک در جنگل‌های زاگرس را از وی پرسید.
«علی اکبری» در گفتوگو با همدلی، کشت تریاک در برخی از مناطق جنگلی استان فارس را تایید کرد اما اعلام کرد که کشت تریاک در مناطق جنگلی این استان در سطح گسترده نیست. وی به همدلی گفت: کشت تریاک در مناطقی از جنگل‌های فارس که راه‌های دسترسی به آن مشکل است، وجود دارد، اما در سطح وسیعی نیست و معمولا برای کشت این ماده مخدر درختان جنگلی را تخریب نمی‌کنند، بلکه در لابه‌لای درختان، آن را کشت می‌کنند.
این عضو کمیسیون کشاورزی آب و منابع طبیعی با اشاره به آتش زدن جنگل‌های بلوط با هدف تهیه ذغال، نقش تهیه ذغال در تخریب درختان زاگرس را بیشتر از کشت تریاک دانست و گفت آتش زدن درختان با هدف تهیه ذغال به نسبت کشت تریاک، سطح وسیع‌تری از جنگل را نابود می‌کند.
اکبری ضعف نهادها و اهرم‌های نظارتی را به موازی کاری و هم پوشانی سازمان‌های دخیل در موضوع گره زد و گفت: صرفنظر از صعب العبور بودن و در دسترس نبودن مناطق جنگلی که در آن کشت تریاک صورت می‌گیردو همین موضوع کنترل و نظارت را دشوار می‌کند. در حفاظت از جنگل‌ها چند سازمان و نهاد دخیل هستند که در مواردی وظایفشان تفکیک نشده است و همین موضوع باعث شده که تاثیرگذاری لازم را نداشته باشند.
جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور با ۶ میلیون هکتار مساحت، ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند و حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند. بر اساس آخرین آمار و بررسی‌های صورت گرفته در استان‌های زاگرس نشین کشور بالغ بر ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس تاکنون بر اثر عوامل مختلف از بین رفته‌اند یا در معرض نابودی هستند.
- 14
- 1
