کشف پرنده‌ای جدید در ایران

در هیاهوی زندگی شهری و محبوس شدن ناگزیر انسان در خانه و محل کار و اکتفا به دیدن طبیعت زیبا و شکوهمند از قاب «تلویزیون» یا «گوشی‌های هوشمند» و «رایانه»، افرادی نیز یافت می‌شوند که این نوع سبک زندگی و روزمرگی‌های ملال آور را برنمی‌تابند و با وجود همه مشکلات و سختی ها، جسم و دل خویش را، چون قاصدکی رقصان در نسیم، راهی طبیعت اسرارآمیز و سخاوت‌مند ایران زمین می‌کنند و به لذت و نشاطی می‌رسند که به هیچ عنوان قابل بیان نیست.

رضا علی اصل، مدرس و راهنمای رسمی «اکوتوریسم» (طبیعت گردی) به همراه گروهی از دوستان و همراهان پرنده نگر ایرانی و لهستانی خود، به تازگی موفق به «کشف پرنده‌ای جدید در ایران» شده اند که این اتفاق، بهانه‌ای شد ما از کیفیت و چگونگی این کشف و خصوصیات آن برای مخاطبان طبیعت دوست جویا شویم و مصاحبه‌ای متفاوت ارایه دهیم.

* لطفا برای مخاطبان مشتاق ما بفرمایید که پروژه «کشف پرنده جدید در ایران»، چگونه رقم خورد و این پرنده را در کدام منطقه و در چه زمانی به همراه دوستانتان کشف نمودید؟

ما پروژه‌ای تحت عنوان کشف پرنده جدید نداشتیم. قصد ما بازدید از زیستگاه‌های خاص، طبق برنامه ریزی انجام شده و یافتن گونه‌هایی بود که در ایران رکورد شده بودند، اما به طور اتفاقی در ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ در ساحل «بندرعباس» (ساحل پارک ولایت) در استان «هرمزگان» این پرنده را در کنار دیگر پرندگان آبزی مشاهده کردیم.

پرنده نگر‌های دیگر عبارت بودند از آقایان: «زیگنیف کازر» (Zbigniew Kajzer)، «سیمون بوچ» (Szymon Beuch)، «سباستین گوانتزل» (Sebastian Guentzel)، «رادوسلاو گوزدز» (Radoslaw Gwozdz)، «خسرو خوزانی» (راهنمای برنامه)، «لوکاس لاویکی» (Lukasz Lawicki)، «دومینیک مارچوسکی» (Dominik Marchowski)، «وُیچک میلاس» (Wojciech Milosz) و «میثم قاسمی».

اما شناسایی توسط آقایان: «زیگنیف کازر» (Zbigniew Kajzer)، «پیِر-آندره کروشه» (Pierre-Andre Crochet) و «نیلس وان دیو ون دیک» (Nils van Duivendjik) صورت گرفت.

در این تور، پرنده نگرهای لهستانی برای دیدن پرندگان به ایران آمده بودند و جناب آقای «خسرو خوزانی»، مدیر و راهنمای اصلی برنامه هماهنگی ها و مکاتبات جهت آمدن آن ها را انجام داده بودند

* شخصی که این پرنده را دقیقا برای بار اولین بار رکورد کرد چه کسی بود؟

آقای «زیگنیف کازر» لهستانی بود.

* این افراد خارجی در ایران به طور مشخص مشغول چه کاری هستند؟

این افراد «پرنده شناس» بودند، اما در ایران صرفا برای پرنده نگری آمده بودند، اما پس از اتمام سفر، ایده‌های مختلفی برای راه اندازی پروژ‌های علمی در ایران ایجاد شد که پیگیری خواهند کرد.

* تعداد پرندگان ایران از نظر نوع چه رقمی است و چگونه می‌توان آن‌ها را در یک پژوهش علمی در کنار هم دید؟

تعداد پرندگان ایران در حال حاضر با درنظر گرفتن این رکورد ۵۵۴ عدد می‌باشد، اما قطعا تعداد واقعی بیشتر است، چون تعداد پرنده نگر‌ها در کشور زیاد نیست و از حضور خیلی از گونه‌ها در ایران مطلع نیستیم.

* این پرنده‌ای که به تازگی گروه شما کشف کرده اند، چطور و از چه طریقی در ایران یا در جهان به نام کشورمان ثبت می‌شود؟

این پرنده در دنیا مشاهده شده بوده و اصل پراکنش آن در «آمریکا»ست، ولی در ایران، اولین رکورد محسوب می‌شود. اما به طور کلی روال بر این است که هر رکوردی توسط «کمیته ثبت پرندگان کشور» بررسی و ثبت می‌شود... خیلی از کشور‌های دیگر نیز این کمیته را دارند.

* آیا این پرنده نام مشخص ایرانی دارد؟ اگر ندارد چه طور می‌شود که هموطنان در نامگذاری آن سهیم باشند؟

نامگذاری ایرانی برای پرندگان پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. این پرنده جدید نام فارسی نداشت، اما با توجه به نام علمی پرنده و نیز نام انگلیسی آن عنوان «پاشلک نوک دراز» انتخاب شده است که این انتخاب توسط کمیته ملی ثبت پرندگان انجام می‌شود.

نام علمی این پرنده، (Limnodromus scolopaceus) بوده و اسم انگلیسی آن نیز (Long-Billed Dowitcher) است.

* لطفا در مورد ویژگی‌های ظاهری پرنده و خصوصیات رفتاری آن نیز مطالبی بیان نمایید!

از جمله پرندگان کنارآب زی است که در حاشیه تالاب ها، سواحل و رودخانه‌ها روی گِل‌ها قدم می‌زنند و به دنبال غذا از جمله: حشرات، کرم و نرم تنان هستند.

این پرنده دارای جثه به نسبت کوچک، بدنی نه چندان کشیده، منقار بلند، خط ابرویی مشخص و پا‌هایی سبز رنگ است.

فُرم بالغ و نابالغ این پرنده متفاوت است و اندازه اش تقریبا با پرنده‌ای به نام «گیلانشاه دُم سیاه» که قبلا در ایران دیده شده، برابری می‌کند. پرنده بالغ به طور کلی تیره‌تر دیده می‌شود با روتنه خاکستری مایل به سیاه و سطح زیری بدن به رنگ نارنجی مایل به بلوطی.

در زمستان و تابستان رنگ پوشش پر و بال پرنده متفاوت است در زمستان رنگ پرنده به طور کلی خاکستری می‌شود.

* آیا از سوی نهاد‌های علمی و مراکز پژوهشی در کشور به خاطر این کشف مورد حمایت قرار گرفته اید؟ اصلا در جریان این کشف قرار دارند؟

خیر، هیچ حمایتی وجود ندارد، اما آن‌ها را در جریان قرار داده ایم.

* به نظر شما اگر حمایت‌های لازم در زمینه «پرنده شناسی» در کشور انجام شود چه تعداد پرنده ناشناخته در ایران کشف می‌شود؟

پاسخ به این سؤال کار آسانی نیست، اما قطعا حمایت از فعالان باعث می‌شود تا پایش‌های بیشتری انجام شود که نتیجه آن می‌تواند منجر به رکورد گونه‌های جدید شود، اما مهم‌تر از مشاهده رکورد جدید، حفاظت از پرندگان در معرض خطر است که امیدواریم حمایت‌های واقعی در راستای فعالیت‌های حفاظتی در این خصوص شکل بگیرد.

* در پایان اگر صحبت خاصی با مخاطبان محترم و مشتاق ما دارید بیان فرمایید.

پرنده نگری بی شک یکی از تجربه‌های نابِ طبیعت گردی محسوب می‌شود. همسو شدن با پرندگان، تماشای پرواز آن ها، شنیدن آواز‌های زیبایشان، آرامش خاصی را در انسان ایجاد می‌کند. حضور در زیستگاه‌های غنی از پرندگان، اوج تجربه شیرین پرنده نگری است که سبب شده تا پرنده نگر‌های زیادی از سرتاسر دنیا به کشور ما سفر کنند.

ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید!

خواهش می‌کنم!

مصاحبه: سید مرتضی میرسراجی