کشف دنیاهای آبی پس از کاسینی

مأموریت کاسینی به‌زودی پایان خواهد یافت. کاسینی نه‌تنها یکی از موفق‌ترین که یکی از مؤثرترین مأموریت‌های معاصر فضایی به شمار می‌رود. نه‌تنها یافته‌های علمی این مأموریت چشم‌انداز ما را از جایگاه خود در جهان تغییر داده است که یافته‌ها و موفقیت آن الهام‌بخش طراحی و ایده‌های تازه‌ای برای آینده کاوش‌های فضایی شده است.

یکی از مهم‌ترین کشفیات غیرمنتظره کاسینی، شاید مقصد بعدی مأموریت‌هایی باشند که عازم فراسوی کمربند سیارک‌ها می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین کشفیات کاسینی افشا کردن رازهای انسلادوس بود. قمری شگفت‌انگیز و خیره کنند که تا پیش از کاسینی چندان موردتوجه نبود. زمانی که کاسینی از نزدیکی این قمر عبور می‌کرد متوجه فوران‌های یخ فشان هایی شد که از زیر سطح این قمر منشأ گرفته و تا کیلومترها به درون فضا پراکنده می‌شود. این فوران‌ها نگاه‌ها را به‌سوی انسلادوس خیره کد و شگفتی پس از شگفتی ظاهر شد.

معلوم شد نه در دل این قمر احتمالا اقیانوسی سراسر وجود دارد که به دلیل وجود منابع گرمایی درون قمر و تماسی که این آب‌های اقیانوسی با هسته قمر دارند چرخه‌های مناسبی برای شکل‌گیری حیات درون انسلادوس وجود دارد. انسلادوس از قمری معمولی در کنار زحل اکنون به یکی از مهم‌ترین هدف‌های اکتشافات فضایی و یکی از قوی‌ترین نامزدهای میزبانی حیات فرازمینی در منظومه ما بدل شده است به همین دلیل هم توجه به آن برای مأموریت‌های بعدی غیرمنتظره نیست.

فوران های شگفت انگیز انسلادوس که می تواند نشانه ای از امکان حیات باشند

در حال حاضر ناسا مشغول بررسی ایده‌های برای مأموریت‌های آینده است. یکی از این طرح‌ها، مأموریتی به نام الف (ELF: مخفف جوینده حیات انسلادوس) است. این مأموریت برای تصویب باید با رقبای مهمی مبارزه کند. ازجمله رقبای آن مأموریت‌هایی به مقصد کمربند سیارک‌ها و مأموریتی به مقصد زهره است.

اما اگر این مأموریت بتواند نظر نهایی را به خود جلب کند سال ۲۰۲۱ به فضا پرتاب می‌شود تا با قرار گرفتن در مدار انسلادوس و استفاده از مجموعه‌ای از طیف نگارهای مختلف به بررسی امکان حیات در آن بپردازد.

اما انسلادوس تنها نقطه جذاب فراسوی کمربند سیارک‌ها نیست.

قمر تایتان که به لطف کاسینی – هویگنس از وجود دریاچه‌های هیدروکربنی بر سطح آن اطمینان داریم، یکی دیگر از نقاط جذاب و اهداف بالقوه برای مأموریت‌های بعدی است.

تایتان تنها قمر منظومه شمسی است که اطراف آن را جوی غلیظ در برگرفته است. در این قمر، چرخه‌هایی از متان مایع در جریان است که در طی آن بارش‌های باران‌های شگفت‌انگیز متان رخ می‌دهد و دریاچه‌های و رودخانه‌های متان را به وجود می‌آورد. این قمر آزمایشگاهی است که می‌تواند نمونه‌ای طبیعی از دوران ابتدایی شکل‌گیری حیات روی زمین باشد و بدین ترتیب بررسی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. باوجوداینکه هویگنس بر سطح این قمر فرود آمده و کاسینی با گذرهای پیاپی خود داده‌های باارزشی از این قمر به زمین ارسال کرده و در اختیار دانشمندان قرار داده است اما هنوز هم میزان آگاهی ما از تحول این قمر و امکانات بالقوه‌ای که درون آن است بسیار اندک است و تا سال‌های طولانی این قمر در رده اولویت‌های کاوش‌های بعدی قرار خواهد داشت.

اما زحل و خانواده او تنها دنیاهایی نیستند که در فراسوی کمربند سیارک‌ها موردتوجه جدی دانشمندان قرار دارند. دنیاهای اقیانوسی در اطراف مدار مشتری نیز پراکنده‌اند و یوروپا، قمر شگفت‌انگیز مشتری که در زیرپوسته‌ای یخی اقیانوسی از آب مایع را در دل خود پنهان کرده است یکی دیگر از اهداف جذاب و مهم است.

تایتان در پشت ابرهایی غلیظ چهره پنهان کرده است

دولت ترامپ یکی از مأموریت‌های آینده‌نگرانه به مقصد یوروپا را به حالت تعلیق درآورده است اما مأموریت مداری به مقصد یوروپا هنوز در دستور کار است. مطابق این طرح مدارگردی در مداری به دور مشتری قرار می‌گیرد و در طول گردش خود از فواصل نزدیکی از کنار یوروپا گذر خواهد کرد تا اطلاعت دقیقی از دنیای زیرسطحی آن به دست بیاورد.

دلیلی که این مدارگرد قرار است عازم مدار مشتری به‌جای مدار یوروپا شود قرار داشتن یوروپا در میدان تشعشعات قوی مشتری است که حضور طولانی در آن می‌تواند به ابزارهای هر کاوشگری آسیب‌های جدی وارد کرده و عمر آن را کاهش دهد.

دنیا کاوش‌های آینده منظومه شمسی دنیایی شگفت‌انگیز را برای کاوشگران و دانشمندان رقم خواهد زد که می‌تواند دید ما را از جایگاه خود و جهان خود به‌طور بنیادی تغییر دهد.

کسی چه می‌داند شاید دریکی از این مأموریت‌ها متوجه شویم که نه‌تنها در عالم که در منظومه شمسی خود نیز تنها نیستیم و بذر حیات در جای دیگری غیر از زمین نیز شکوفا شده است.

پوریا ناظمی