اختلاف نظر دو مقام مسئول در خصوص آتش سوزی تالاب ها

به گزارش جماران، نیمه شب پنج شنبه بود که تالاب میقان در استان اراک طعمه شعله های آتش شد و یکی از عجیب ترین آتش سوزی های محیط زیستی را رقم زد. شدت این آتش سوزی به حدی بود که اتفاع آن را با مشکل مواجه کرد تا این که بعد از ۱۶ ساعت و سوختن ۵۰ هکتار از اراضی این منطقه آتش نشان ها و فعالان محیط زیست توانستند آتش را مهار کنند.

اما هنوز این شعله ها در میقان فرو ننشسته بود که آتش در تالاب زریوار در شهر مریوان کردستان زبانه کشید و این بار به جان اراضی این منطقه افتاد. البته زریوار بر خلاف میقان اولین بار نبود که آتش می گرفت، بلکه این تالاب در چند ماه و چند هفته اخیر چندین بار و در بخش های مختلف دچار حرق شده است و تا کنون ۶ هکتار از نی زارهای سطح آن سوخته است. این آتش‌سوزی که چندین ساعت به طول انجامید خسارت‌های جدی را به این دریاچه وارد کرد و باعث تلف شدن شماری از جانوران این دریاچه شد.

به گفته کارشناسان تقریباً در عمدی بودن و عامل انسانی داشتن این آتش سوزی ها شکی وجود ندارد اما این که این آتش زدن ها به نفع یا به ضرر تالاب ها است، اختلاف نظر وجود دارد. مردم محلی اطراف تالاب ها به مانند برخی از مسئولین معتقدند این آتش سوزی ها باعث بازیابی و تازه شدن نی زارها می شود اما برخی کارشناسان و سمن های محیط زیستی می گویند این موضوع موجب آسیب جدی به این اماکن طبیعی می شود.

مسعود باقرزاده کریمی در گفت و گو با جماران در خصوص آتش سوزی های پی در پی تالاب های میقان اراک، زیوران مریوان و جنگل های  نو کده (گلستان) و گلوگاه (مازندران) و احتمال عمدی بودن این آتش سوزی ها گفت: من این احتمال را کم می دانم، البته در مورد تالاب میقان اراک شاید مردم محلی این کار را کرده باشند. دلیلش هم این است که در آنجا پشه طغیان کرده بود.

وی ادامه داد: به لحاظ توالی زیستی در تالاب ها ما آتش سوزی نی زارها را خیلی آسیب جدی تلقی نمی کنیم. در واقع این آتش سوزی ها یک نوع ریکاوری برای تالاب ها است. انبوهی نی ها هم به این دلیل است که  در آن جا یک مقدار پس آب های تصفیه شده ای که  وارد  تالاب می شود، آلودگیشان نسبتا زیاد بوده و باعث رشد زیاد نی ها می شده است و این عامل هم باعث مصرف و تبخیر آب می شود.

معاون رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که این نی ها حتی عرصه های زیست گاهی را هم کم می کند چون پهنه آبی را کوچک و محل استقرار پرندگان را کم می کنند، گفت: مثلاً ما در تالاب انزلی مشکل رشد نی داریم. بنابراین درست است که این آتش سوزی ها بر خلاف میل ما اتفاق می افتد اما ما خیلی این را یک معضل شدید برای تالاب ها نمی دانیم.

وی خاطرنشان کرد: من خودم به تالاب میقان نرفته ام اما ارزیابی ما این است که محلی ها برای محار پشه ها و حشراتاین نی زار ها را آتش زده اند.

باقرزاده کریمی در مورد گسترده بودن آتش سوزی تالاب میقان، اظهار کرد:  این موضوع هم طبیعی است چرا که منابع آبی که وارد این تالاب می شود غنی شده از مواد غذایی است. این آب چون فاضلاب است، فسفر، نیترات دارد و این مواد باعث رشد نی زارهای زیادی می شود.

وی ادامه داد: در مورد آتش سوزی تالاب زریوار هم ما هر ساله تقریباً چندین آتش سوزی در این تالاب داریم. تحلیل کلی ما این است که این اقدام را یک سری افراد سود جویی انجام می دهند تا عرصه هایی برایشان فراهم شود. ولی خوشبختانه نظارت محیط زیست در این منطقه مانع این سود جویی ها شده است.  البته در اینجا هم مشکل غنی شدن آب و رشد زیاد نی ها را داریم.

وی در مورد ورود فاضلاب ها به تالاب های کشور  گفت: این آب ها فاضلاب های تصویه شده هستند اما تصفیه شان کامل نیست. هر چند ورود این آب ها به این مناطق اشکال دارد و سازمان محیط زیست چندین بار اعلام کرده است که تصفیه این فاضلاب ها باید ارتقا پیدا کند. ارتقای تصفیه فاضلاب های منتهی به تالاب ها مستلزم هزینه های یاد است که در توان سازمان های مربوطه نیست و در طول زمان باید انجام بگیرد. 

معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: ولی در حال حاضر ناسالمی موادی که از طریق فاضلاب ها وارد تالاب های میقان، زیروران و خیلی از تالاب های کشور  می شود، از حد استاندارد بیشتر است که باید کمتر از از حد آن باشد. آتش سوزی به واسطه این مواد در تالاب  میقان اولین بار اتفاق می افتد ولی در مورد زریوار شاید دهمین بار است که این اتفاق می افتد.

وی ابراز داشت: بنابراین این آتش سوزی ها به تالاب ها خسارت جدی وارد نمی کنند اما در جنگل ها واقعا خطرناک است. علت خطرناک بودنش این است که وقتی در گلستان درختان هیرکانی که ارزش موزه ای دارند آتش می گیرند، اشکوب سایه انداز بر روی زمین از بین می رود. بنابراین فرصت برای نفوذ نور به سطح جنگل و رشد درخچه های مهاجمی مانند تمشک فراهم می شود. وقتی این درختچه ها رشد کنند اجازه رشد درختچه های سایه انداز را می گیرند و دیگر هیچ نهالی نمی تواند رشد کند و بعد شما با یک تمشک زار به جای جنگل روبرو هستید. این تمشک زارها هم خیلی راحت تر از درختان تنومند اتش می گیرند.

 آتش سوزی نی زارها قطعاً به نفع تالاب ها نیست

در مقابل مدیر طرح ملی تالاب ها معتقد است  اگر آتش سوزی کارشناسی شده نباشد و به صورت عمد ایجاد شود قطعاً به نفع تالاب نیست. این نی زارها در تمام مقاطع سال پناه گاه پرنده ها و انواع پستانداران است که با این آتش سوزی به اشکال مختلف آسیب می بینند.

ابوالفضل آبشت در گفت و گو با جماران ، در پاسخ سوال آیا آتش سوزی برای تالاب ها یک نوع بازیابی محسوب می شود، گفت: لزوماً این گونه نیست، نگاه محیط زیست این است که تالاب ها پناه گاه حیات وحش است و نی زارها بخشی از اکوسیستم تالاب ها هستند.

وی ادامه داد: این نی زارها اماکن امنی است که حیوانات می توانند در آن پناه بگیرند و محل زندگیشان باشد.بنابراین نگاه کلی این است که آتش سوزی اگر کارشناسی شده نباشد و به صورت عمد ایجاد شود قطعا به نفع تالاب نیست. منتها نگاهی در میان جامعه محلی اطراف تالاب ها علی الخصوص تالاب زریوار وجود دارد؛ مبنی بر این که اگر که نی زارها را آتش بزنیم سال بعد وضعیت رویش آن ها بهتر خواهد بود و نی هایی تازه ای در این مکان خواهند رویید.

آبشت تصریح کرد: اما از نظر ما این نگاه صحیح نیست کما این که این نی زارها در تمام مقاطع سال پناه گاه پرنده ها و انواع پستانداران است که با این آتش سوزی به اشکال مختلف آسیب می بینند. به فرض اگر این حیوانات بر اثر آتش سوزی به صورت مستقیم آسیب نبینند و از دام آتش فرار کنند اما معادن غذایی آن ها از بین می رود و برای مدتی طعمه ای برای شکار نخواهند داشت. بالاخره چرخه زیستی از بین می رود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این نی زارها فضای تالاب ها را محدود می کند، اظهار کرد: این نی ها در بخش های کم عمق تالاب ها رشد می کنند و به هیچ عنوان فضای تالاب را محدود نمی کند. اساساً این نی زارها بخشی از اکوسیستم تالاب ها هستند و هیچ تالابی نیست که نی زار نداشته باشد.

مدیر طرح ملی تالاب ها ضمن بیان این که اتفاقاً یکی از نقش های خیلی مهم این نی زارها پالایش آب تالاب ها است، اظهار کرد: آن ها به عنوان یک تصفیه خانه طبیعی آلاینده ها را از آب جدا می کند. به همین خاطر وقتی در تالاب ها آلاینده ها زیاد می شوند رویش نی ها هم افزایش می یابد. این نشانه آن است که طبیعت به این شرایط پاسخ می دهد. یعنی طبیعت تا جایی که در توانش هست می خواهد این اکوسیستم را حفظ کند.

وی افزود: اما ممکن است در جای دیگر این آلاینده ها آنقدر زیاد شوند که باعث رشد جلبگ ها شود که این عامل برای تالاب ها خطرناک و مضر  است؛ چرا که سطح تالاب را می گیرد و  مانع ورود اکسیژن به آن می شود. اما نی زارها را غالباً به نفع تالاب ها می دانیم.

وی خاطر نشان کرد: اما این به آن معنا نیست که ورود فاضلاب های تصفیه نشده یا کمتر تصفیه شده به تالاب ها، مشکلی ندارد. هیچ کس نمی گوید  فاضلاب قبل از این که پالایش شود باید وارد تالاب شود، اما در همین حدی که وارد می شود اکوسیستم تالابی به آن پاسخ می دهد.

آبشت در پایان دلیل آتش سوزی های تالاب میقان اراک و زریوار مریوان را عوامل انسانی دانست و تاکید کرد: بیشترین عامل آتش سوزی  در تالاب ها، عامل انسانی است. به این علت که  که تصور عمومی مردم محلی این مناطق این است که  این کار برای تالاب ها مفید است. جلوگیری از این موضوع نیازمند اطلاع رسانی و آموزش به مردم محلی است که ما این کار را به کمک سمن ها و رسانه ها انجام خواهیم داد.

فرهاد فتحی