انتخابات دوازدهم و رفتار رأی‌دهی نسل ایکxس

محمد آقاسی رئیس مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران-ایسپا

بررسی لایه‌های اجتماعی انتخابات در ایران به ‌طور معمول تحت‌ تأثیر مباحث سیاسی به تعویق می‌افتد اما از اهمیت آن نمی‌کاهد. به‌ویژه اگر بتوان فهمید که گروه‌ها و اقشار اجتماعی چه رفتاری را در انتخابات بروز داده‌اند. یکی از منابع شناخت رفتار رأی‌دهی گروه‌های اجتماعی و سنی مختلف رجوع به داده‌های نظرسنجی‌هاست. در بین نسل‌های مختلف مطالعه رفتار رأی‌دهی جوانان به دلایل مختلف حایز اهمیت است؛ به‌ویژه وقتی در طول دوره انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم کاندیداها تلاش کردند که شعارهای خود را طوری طراحی کنند که نسل جوان را نیز با خویش همراه سازند؛ شعارهایی چون اشتغال و ازدواج که باب‌طبع جوانان طرح می‌شود.

نسلی که به‌رغم سخن‌گفتن فراوان از آن، کمتر شناخته شده است و از این‌رو می‌توان آنان را به‌عنوان «نسل ایکس» مورد بررسی قرار داد، (کاظمی‌پور، ١٣٨٦) این مطلب به معنی استفاده از نمادی است که در معادلات چند مجهولی، به‌عنوان عنصر ناشناخته است و برای شناخت آن باید تلاش كرد. نسلی که کماکان در عرصه سیاست حضور دارد و یکی از یافته‌های نظرسنجی ایسپا در ‌سال ١٣٩٤ نشان می‌دهد که ٦٦,٨‌درصد جوانان شهر تهران در پاسخ به این سوال که «به نظر شما سياست تا چه اندازه مهم است؟» گزینه‌های «زیاد و خیلی زیاد» را انتخاب کرده‌اند.  همچنین بیشترین مشتری شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز جوانان هستند و بیهوده نیست اگر آنان را نسل «نت» و «اینترنت» بدانیم و بخوانیم. مطابق نظرسنجی بهمن ١٣٩٥ ایسپا ٧٧‌درصد ١٨-٢٩ ساله‌ها عضو حداقل یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند. این میزان عضویت در رده سنی ٤٠- ٣٠‌ سال به ٥٨ و در گروه سنی ٥٠‌سال به بالا به ٢٣درصد می‌رسد. وضع عضویت در تلگرام که در حال حاضر بیشترین کاربر را در کشور دارد، به همین منوال است. به‌طوری که ٧٧‌درصد گروه اول و ٥٨‌درصد گروه دوم و ٢٣‌درصد از گروه سوم عضو تلگرام هستند.  در انتخاب دوازدهمین رئیس‌جمهوری اسلامی ایران مطابق اعلام وزارت کشور از میان قریب به ٥٥‌میلیون نفر واجد شرایط رأی‌دهی قریب به یک‌میلیون و دویست‌هزار نفر نیز کسانی بودند که برای نخستین‌بار می‌توانستند رأی خویش را به صندوق بریزند و به تعبیر مشهور «رأی اولی» محسوب می‌شده‌اند و برای بررسی وضع رأی‌دهی و رفتار این گروه سنی به داده‌های نظرسنجی‌های انتخاباتی رجوع می‌کنیم.

برای این‌ منظور در نظرسنجی ملی انجام‌شده توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در تاریخ ٢٦ اردیبهشت ١٣٩٦ یعنی در روزهای منتهی به انتخابات، رفتار رأی‌دهی افراد ١٨- ٢١‌ سال مورد مطالعه قرار گرفت که از میان مشارکت‌کنندگان این رده سنی در انتخابات ٦٦‌درصد آنان به آقای روحانی و ٣٠,٣‌درصد نیز به آقای رئیسی رأی داده‌اند. مقایسه رفتار رأی‌دهی مشارکت‌کنندگان در انتخابات دوازدهم در سه رده سنی یا به تساهل و تسامح سه نسل را جالب توجه می‌کنند. مطابق نظرسنجی پیش گفته ٦٢.٥‌درصد ١٨-٢٩ ساله‌ها کاندیدای مورد نظر خویش را آقای روحانی و ٣١.٥‌درصد نیز آقای رئیسی اعلام کرده‌اند. در رده سنی ٣٠- ٤٩‌سال این نسبت به ٥٣.٩‌ درصد آقای روحانی و ٣٨.٢‌درصد آقای رئیسی می‌رسد. ٤٩‌ درصد ٥٠‌ سال به بالا نیز اعلام کرده‌اند که به آقای روحانی رأی می‌دهند و ٤٢.٧‌درصد آقای رئیسی را انتخاب کرده‌اند. آنچه در پیش گفته شد حاکی از آن است که گروه سنی جوان آینده‌ای را که آقای روحانی برای آنان تصویر کرده است را بیشتر پسندیده‌اند و همچنین این گروه سنی و یا نسل جدید تفاوت‌های جدی با نسل پیش از خود بروز داده‌اند.   نسبت فوق در شهر تهران متفاوت بوده است به‌طوری که ٧١.٩‌درصد جوانان مشارکت‌کننده در انتخابات که در رده سنی  ١٨- ٢٩ ساله و تهرانی هستند،  اعلام کرده‌اند که به آقای روحانی رأی خواهند داد و در مقابل تنها ٢٢.١‌درصد این گروه سنی به آقای رئیسی رأی می‌دهند. ٧١.٤‌درصد گروه سنی ٣٠-٤٩‌سال به آقای روحانی و ٢٢.١‌درصد همین رده سنی به آقای رئیسی رأی می‌دهند. افراد گروه سنی سوم یعنی ٥٠‌سال به بالا نیز ٦٤.٣‌درصد به آقای روحانی و ٢٣.٣‌درصد به آقای رئیسی رأی داده‌اند.  ٧٥.٣‌درصد گروه سنی جوانان یعنی افراد ١٨- ٢٩‌ سال در شهرها بوده و ٢٤.٧ درصد نیز در روستاها زندگی می‌کنند که این عدد با طرح تمام شماری مرکز آمار ایران در ‌سال ١٣٩٥ نیز مطابقت دارد. از میان کسانی که اعلام کرده‌اند در انتخابات مشارکت می‌کنند ٦٤.٣‌درصد جوانان ساکن شهرها به آقای روحانی و ٢٩.٩‌درصد نیز به آقای رئیسی رأی می‌دهند.

نسبت این رأی‌دهی در مناطق روستایی ٥٧‌درصد آقای روحانی و ٣٥‌درصد آقای رئیسی است. نسبت رأی دانشجویان و جوانان دارای تحصیلات دانشگاهی به آقای روحانی ٦٦.١ درصد و آقای رئیسی نیز ٢٨.٨‌درصد بوده است.