روز چهارشنبه، عرضه ارز با قیمتی نزدیک به نرخ بازار ادامه یافت تا دلار کم دامنه‌ترین نوسان در بهمن ماه را ثبت کند. در پنجمین روز هفته، شاخص ارزی عمدتا در محدوده ۳ هزار و ۸۵۰ تا ۳ هزار و ۸۶۵ تومان نوسان کرد که کمترین میزان نوسان از انتهای دی ماه بود. فاصله سقف و کف دلار در حالی روز گذشته به ۱۵ تومان رسید که پیش از این در یازدهمین ماه زمستان کمترین فاصله این دو نرخ ۳۰ تومان بود. شاخص ارزی در نهایت در این روز کم‌نوسان با قیمت ۳هزار و ۸۶۵ تومان به کار خود پایان داد که ۷ تومان بالاتر از روز سه‌شنبه بود.
به گفته کارشناسان، عامل اصلی کاهش دامنه نوسانات ارزی تغییر تاکتیک بازارساز بود که از روز سه‌شنبه کلید خورد و اثرات آن روز چهارشنبه نیز ادامه یافت. بازارساز که در روزهای ابتدایی هفته اقدام به عرضه دلار ارزان کرده بود، از روز سه‌شنبه این رویه را تصحیح کرد و اقدام به عرضه ارز با قیمتی نزدیک به نرخ بازار کرد. این اقدام نه تنها تقاضای کاذب را از بازار خارج کرد و صف‌های مقابل صرافی‌ها را شکست؛ بلکه زمینه‌ساز کاهش نوسان شد. با این حال، اجرای سیاست عرضه دلار در بسته‌های ۵ هزارتایی در روزهای ابتدایی هفته، انتظارات شماری از بازیگران آماتور را تحت تاثیر قرار داده است؛ این عده که پس از اجرای این سیاست وارد بازار شده بودند، روز چهارشنبه نیز هرچند به‌صورت اندک در برابر برخی صرافی‌ها حضور یافتند. در این شرایط، به‌نظر می‌رسد ماموریت دوم بازارساز مدیریت انتظارات این دسته از بازیگران و جلوگیری از شکل‌گیری یک بازی باخت-باخت است. بازارساز ماموریت اول که همان صف شکنی متقاضیان ارز در مقابل صرافی‌ها بود را به‌خوبی صورت داد، ولی برای مدیریت بهتر بازار در روزهای آینده لازم است به مدیریت انتظارات بازیگران آماتور نیز توجه گردد و دیپلماسی رسانه‌ای مناسبی اتخاذ شود.
ملاحظه بازارساز
بازارساز با تغییر تاکتیک عرضه ارز از روز سه‌شنبه توانست تا حدود زیادی عناصر نوسان‌گیر را در بازار دو روز گذشته محدود کند. در سه روز ابتدایی هفته بازارساز از طریق صرافی‌های منتخب اقدام به عرضه دلار با قیمتی ۷۰ تا ۱۰۰ تومان زیر قیمت بازار کرد. روز سه‌شنبه این سیاست تصحیح شد و عرضه ارز با قیمتی نزدیک به نرخ بازار جای آن را گرفت. با این حال، اجرای سیاست عرضه دلار ارزان برای همین مدت محدود موجب شد بخش اندکی از بازیگران آماتور وارد بازار شوند، ورودی که به میزان محدودی در روز چهارشنبه ادامه یافت. در پنجمین روز هفته، تعدادی از بازیگران آماتور که اطلاعی از تغییر رویه بازارساز نداشتند، در برابر یکی از صرافی‌های مرکز شهر برای خرید دلار صف گرفتند.
با این حال، زمانی که اطلاع پیدا کردند، قیمت این صرافی برخلاف روزهای گذشته با بازار آزاد تفاوت چندانی ندارد، کم‌کم متفرق شدند. البته تعدادی از آنها برای تهیه ارز باقی ماندند. ذهنیت این عده از افراد آن بود که پس از سیاست‌های عرضه دلار ارزان همیشه قیمت بالاتر رفته است؛ بنابراین تصمیم داشتند که پیش از بالا رفتن قیمت اقدام به تهیه دلار کنند. به گفته فعالان، حضور این دسته در بازار ارز روز چهارشنبه به‌صورت کمتر، ولی محسوسی همچنان احساس می‌شد.
در این شرایط به‌نظر می‌رسد بازارساز در کنار طراحی‌های تاکتیکی در سمت عرضه نیاز است که برای انتظارات نیز دیپلماسی مناسبی اتخاذ کند تا مانع از شکل‌گیری یک بازی باخت-باخت شود. در واقع، در کنار ادامه عرضه ارز نزدیک به قیمت بازار، بازارساز بهتر است که انتظارات بازیگران خرد و آماتور را مدیریت کند تا زمینه جلوگیری از زیان خانوارها یا اقتصاد کشور گرفته شود. در واقع، اگر بازیگران آماتور اقدام به تهیه ارز کنند و در آینده قیمت دلار پایین‌تر بیاید، بخشی از پس‌انداز خانوارها از بین خواهد رفت. در مقابل، اگر قیمت دلار تحت تاثیر ورود آماتورها نوسانی شود، اقتصاد ملی با زیان مواجه خواهد شد. به این ترتیب، بهتر است پیش از اینکه چنین بازی شکل بگیرد، بازارساز با سیاست و دیپلماسی رسانه‌ای مناسب در نطفه آن را خاموش کند.
رجحان اقتصاد
روز سه‌شنبه در بازار ارز قیمت دلار کاهش یافت، این در حالی بود که در سامانه سنا قیمت این ارز افزایش قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌داد. در چهارمین روز هفته، متوسط قیمت روزانه دلار در سامانه سنا به ۳ هزار و ۸۰۸ تومان رسید که ۸۲ تومان بالاتر از روز دوشنبه بود. این افزایش محصول تصحیح رویکرد سیاست‌گذار در بازار ارز مبنی بر عرضه ارز با قیمت نزدیک به قیمت بازار به جای فروش دلار ارزان بود؛ بنابراین تحلیلگران تاکید می‌کنند که باید از این رفتار دفاع شود. در کنار این، آنچه سیاست‌گذار ارزی نیز بر آن تاکید دارد و باید بر آن ایستادگی کند، ترجیح منطق اقتصادی بر هر توقع دیگری است. کاهش قیمت از طریق حراج ذخایر در دوره‌های گذشته به آزمون گذاشته شده و جالب آنکه هیچ گاه جواب مناسبی از آن دریافت نشده است. سیاست‌گذار ارزی نیز با توجه به چنین تجربه‌هایی به خوبی متوجه اثرات مضر آن بر بازار است.
با این حال، مشکلی که به‌نظر می‌رسد در تکرار تجربه‌های گذشته وجود دارد، به دو وجه بازمی گردد: اول تفکر نمایندگان سیاست‌گذار ارزی در بازار و دوم فشارهای بیرونی برای کاهش قیمت. این در حالی است که وضعیت بازار ارز در چند سال گذشته بیشتر از جنس تثبیت بوده تا ثبات. در واقع در چند سال گذشته، از یکسو با وجود کاهش تورم، با یک تورم انباشته مواجه بوده‌ایم و از سوی دیگر، در ماه‌های اخیر شاخص دلار در بازارهای جهانی نیز تقویت شده است. این در حالی است که قیمت دلار متناسب با این تحولات تعدیل نشده است. در چنین شرایطی، کارنامه ارزی سیاست‌گذار از جهت افزایش قیمت خیلی مخدوش نیست که در وضعیت فعلی نگران بالا رفتن قیمت‌ها باشد. بنابراین سیاست‌گذار بهتر است بی‌توجه به فشارهای رسانه‌ای منتقدان و مقاومت در برابر فشارهای بیرونی این تجربه را به نمایندگان خود برای بازارسازی منتقل کند و به جای کاهش قیمت، نوسان و انتظارات را مدیریت کند و با زنده کردن تجربه‌های ناکام گذشته، گرای اشتباه به بازار ندهد که زمینه‌ساز تغییر ذهنیت‌ها شود.
در شرایط فعلی مدیریت انتظارات بازار از هر جهت مهمترین ماموریتی است که بازارساز خواهد داشت. درحالی‌که دامنه نوسان روز چهارشنبه به‌دلیل تاکتیک صحیح بازارساز محدود بود، در ساعات انتهایی روز معامله‌گران ارزی پس از خروج صرافی‌های بانکی سعی داشتند قیمت‌ها را دچار نوسان کنند. این دسته در بازار غیررسمی حدود ساعت ۵ بعدازظهر قیمت را وارد محدوده ۳ هزار و ۸۷۰ تومان کردند. تکیه‌گاه این دسته در بالا بردن قیمت بیشتر بر جوسازی پیرامون اخبار سیاسی بود. در این شرایط، بازارساز باید از دو جهت انتظارات را مدیریت کند: اول معامله‌گران اصلی بازار و دوم بازیگران آماتور که در روزهای اخیر وارد بازار شده‌اند.
- 18
- 1
