به گزارش ایسنا، در حال حاضر مدرن‌ترین فناوری‌ها در زمینه جلوگیری از تبخیر آب سدها در کشورهای کانادا، آمریکا، استرالیا، آفریقای جنوبی و امارات به کار گرفته می‌شوند.
راهکارها و روش‌های متنوعی در این کشورها برای جلوگیری از تبخیر سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه به متداول‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
۱- پوشش شبکه‌ای با قابلیت جابجایی
یکی از اختراعات انجام شده در آمریکا در زمینه جلوگیری از تبخیر آب سدها، یک فناوری موسوم به "هگزکاور" است که توسط دانشگاه آریزونا طراحی شده است. این فناوری چند منظوره است به طوریکه علاوه بر جلوگیری از تبخیر سطحی می‌تواند با استفاده از نور خورشید انرژی تولید کند. مزیت این فناوری نسبت به صفحات خورشیدی هزینه پیاده‌سازی کمتر و امکان پوشش مساحت‌های بیشتر است.
قابلیت منحصر به فرد این فناوری قابلیت جابجایی آن در زمان آبگیری، بارش و افتادن سایه ابرها بر روی آب سد است و با کمک جی پی اس می‌توان مکان آن را تغییر داد.
۲- لایه‌های محافظ الکلی و پلی‌اتیلنی در ابعاد نانو
استفاده از لایه‌های بسیار نازک نامرئی روی سطح آب که به صورت مانعی در برابر مولکول‌های جدا شده از سطح آب عمل می‌کند نیز یکی از روش‌های جلوگیری کاهش حجم آب سدهاست. جنس این لایه‌ها از نظر شیمیایی زنجیره‌های الکلی و پلی‌اتیلنی است. این لایه‌ها بیشتر در استرالیا و کانادا مورد استفاده قرار می‌گیرند و میزان تبخیر را ۳۰ درصد کاهش می‌دهد. اما مشکل آنها این است که در مناطقی که وزش باد زیاد باشد کیفیت عملکرد آنها کاهش یافته و نمی‌توان از آنها استفاده کرد. قدمت استفاده از این روش حدود ۵۰ سال است.
۳- پوشش‌های شش‌ضلعی ثابت
آفریقای جنوبی یکی از کشورهایی است که در معرض خشکسالی‌های شدید قرار داشته است و به همین دلیل حفظ منابع آبی برای مقابله با بحران‌ها ضروری است. در آفریقای جنوبی یکی از فناوری‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد پوشش‌های پلی‌اتیلنی شش‌ضلعی است. رنگ روشن این پوشش‌ها سبب می‌شود میزان جذب حرارت در آنها کاهش یابد. این پوشش‌ها در برابر آتش مقاوم هستند و عمر آنها ۱۵ سال است و در صورتی که اقدامات نگهداری از آنها به خوبی اجرا شود، عمر مفید آنها افزایش می‌یابد.
۴- استفاده از توپ‌های پلاستیکی
شاید یکی از ساده‌ترین راههای جلوگیری از تبخیر سطحی آب در سدها استفاده از توپ‌های پلاستیکی باشد. در این روش سطح آب با استفاده از توپ‌های پلاستیکی پوشانده می‌شود تا از تابش مستقیم نور خورشید به آب جلوگیری شود و میزان تبخیر کاهش یابد. این طرح در برخی سدهای آمریکا نظیر لس‌آنجلس اجرا شده است اما محققان معتقدند افزایش دمای توپ‌ها به خودی خود می‌تواند سبب تبخیر آب شود و این طرح نمی‌تواند به عنوان یک راهکار موفق در نظر گرفته شود هر چند هزینه آن بسیار پایین خواهد بود.
۵- بادشکن‌های گیاهی
احداث بادشکن گیاهی به کمک درختان یکی از اقداماتی است که برای کاهش وزش باد بر روی سطح آب انجام می‌شود و می‌تواند حدود ۲۰ درصد میزان تبخیر آب را کاهش دهد. اما چند نکته برای این روش باید در نظر گرفته شود:
۱- مدت زمانی که طول می‌کشد تا درختان به ارتفاع استاندارد خود برسند باید در نظر گرفته شود تا قبل از آبگیری سد درختان تا حد لازم رشد کرده باشند.
۲- فاصله درختان از سد نه آنقدر نزدیک باشد که ریشه‌های آنها از آب سد استفاده کنند و نه آنقدر دور باشد که نتوانند شدت وزش باد را کاهش دهند.
۳- از درختانی استفاده شود که ریشه آنها مستحکم بوده و به حداقل آب نیاز دارند.
۶-استفاده از سقف‌های متحرک و سلول‌های خورشیدی
در مناطقی که میزان میانگین بارش و حجم آب ذخیره شده در سد به ندرت از حد معینی عبور می‌کند می‌توان از سقف‌های متحرک و یا سلول‌های خورشیدی برای پوشاندن سطح آب استفاده کرد. این روش تقریبا تمام آب سد را حفظ می‌کند و جلوی تبخیر آب را می‌گیرد و در صورتی که از سلول‌های خورشیدی استفاده شود، تولید انرژی هم انجام می‌شود. مشکلی که این روش دارد این است که در بعضی سدها که مساحت آنها زیاد است هزینه پیاده‌سازی بسیار بالاست و در برخی مناطق که بارش در آنها متغیر باشد امکان ساخت این سقف‌ها مشکل خواهد بود.
۷- استفاده از پوشش‌های شناور در مناطق گرم و خشک
پوشش‌های شناور یکی از ابزارهای مورد استفاده در سدهایی هستند که در مناطق گرم و خشک قرار دارند. در این مناطق معمولا بارش‌ها در فصل گرما کاهش چشمگیری دارد و بیشترین میزان تبخیر سطحی در این فصل اتفاق می‌افتد و استفاده از پوشش‌های شناور می‌تواند علاوه بر جلوگیری از تبخیر آب از تغییرات شیمیایی و تغییر در میزان غلظت املاح آب جلوگیری کند. این پوشش برای سدهای کشاورزی و کوچک قابل استفاده است و عمر مفید آن حدودا ۲۵ سال است. این پوشش‌ها میزان تبخیر آب را تا ۶۰ درصد و تاثیر باد را تا ۹۰ درصد کاهش می‌دهند و با توجه به جلوگیری از نفوذ نور، از رشد گیاهان زیرآبی جلوگیری می‌کند.
۸- تغییر در ساختار ظاهری سد
در برخی سدها که بیشتر بر روی رودهای بزرگ و انشعابات آنها ساخته می‌شود و جمع آوری آب باران اولویت کمتری دارد، می‌توان سازه سد را به گونه‌ای طراحی کرد که سطح باز آب در سد به حداقل رسیده و عمق بیشتری برای آب ایجاد کرد. ساخت این نوع سدها بیشتر به جنس زمین و خاک منطقه و محدودیت‌های زیستی و محیطی بستگی دارد.
۹- پوشش‌های گنبدی و ورقه‌ای
یکی از روش‌های هزینه‌بر اما بسیار مفید برای جلوگیری از تبخیر آب سدها استفاده از صفحه‌های موسوم به "آکواکپ" است. این صفحه‌ها به صورت زنجیره‌ای از صفحات گنبدی شکل متصل به هم بر روی سطح آب سد قرار می‌گیرند وعلاوه بر جلوگیری از تبخیر آب، دمای آب را کاهش داده و از تیره شدن رنگ آب نیز جلوگیری می‌کند. این صفحه‌ها در صورتی که ۸۰ درصد از سطح سد را بپوشانند می‌توانند تا ۷۰ درصد از تبخیر آب جلوگیری کنند و تنها مشکل آنها هزینه بالای آنهاست.
- 12
- 5
