وقوع حوادث طبيعي در سال‌هاي اخير نشان داده که ايران کشور مقاومي در برابر بلاياي طبيعي نيست. سيل، طوفان، زمين‌لرزه و... به‌راحتي مي‌تواند زيرساخت‌هاي عمراني يک شهر را نابود کند و منطقه وسيعي را به ويراني بکشاند.
مديرکل مبارزه و کنترل عوارض بلاياي طبيعي وزارت بهداشت مي‌گويد، سالانه دو هزار و ۹۰۰ نفر در کشور بر اثر بلاياي طبيعي، جان خود را از دست مي‌دهند. اين آمار نه‌تنها نشان‌دهنده مقاوم نبودن کشور در برابر بلاياي طبيعي است بلکه نشان مي‌دهد ايران کشور حادثه‌خيز نيز هست. در اين ميان، برخي مناطق ايران خطر حادثه‌خيز بودن و ناايمن‌بودن را بيشتر احساس مي‌کنند.
گرگان يکي از شهرهايي است که مسئولان آن معتقدند هيچ‌گونه مقاومتي دربرابر بلاياي طبيعي ندارد. به گفته يکي از اعضاي شوراي اسلامي شهر گرگان، مستندات بسياري نشان مي‌دهد گرگان در مقابل خطراتي مانند سيل، زلزله و حريق شهر بسيار ناامني است. اين درحالي است که آمارها نشان مي‌دهد گلستان يکي از سه استان سيل‌خيز کشور است.
گرگان در معرض سيل و زلزله
بر اساس آمارهاي سازمان جنگل‌ها، ميزان وقوع سيل در ايران روندي افزايشي داشته است. بر‌اساس آمارهاي منتشر شده توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري کشور از ابتداي سال ۱۳۳۰ تا
۶ ماهه اول سال ۹۴، در مجموع ۶ هزار و ۳۵۹ فقره سيل در ايران رخ داده است. سيل به‌عنوان يکي از بلاياي طبيعي بسيار مخرب در ايران مي‌تواند معلول عواملي همچون جنگل‌زدايي، تخريب مراتع، تبديل و تغيير آبخيزها و تالاب‌ها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضايعات باشد که سيل‌هاي سال‌هاي اخير استان‌هاي شمالي مي‌تواند شاهدي بر اين ادعا باشد. آمارها نشان مي‌دهد گلستان رتبه دوم سيل‌خيز‌ترين استان کشور را دارد.
درحالي استان گلستان دومين استان سيل‌خيز کشور است که ۲۰ درصد سطح اين استان پوشيده از جنگل است و مطالعات انجام‌شده در اروپا نشان مي‌دهد، جنگل‌ها سدهايي طبيعي براي ذخيره آب هستند اما گويا به دلايل مختلف، اين سدهاي طبيعي کارکردهاي خود را در استان گلستان از دست داده‌اند. بر‌اساس آنچه در آمارهاي سازمان جنگل‌ها ذکر شده استان گلستان در دهه ۳۰ شاهد هيچ سيلي نبوده است اما تعداد دفعات وقوع سيل اين استان از دهه ۴۰ تا ۸۰، به ترتيب ۱۴، ۱، ۲۰، ۱۲۲ و ۱۹۰ مورد بوده است. از ابتداي سال ۹۰ تا ۶ ماهه ابتداي سال ۹۴ نيز اين استان شاهد ۱۸۵ فقره سيل بوده است. از طرفي در سال‌هاي اخير استان گلستان بيش هر ساله بيش از ۱۰ مورد زمين‌لرزه داشته است.
نگاه تبعيض‌آميز به عمران شهري
آن‌طور که يکي از اعضاي شوراي شهر گرگان مي‌گويد نگاه تبعيض‌آميزي به توسعه عمراني در گرگان وجود دارد. همين امر باعث شده گرگان نتواند در برابر بلاياي طبيعي مقاوت کند. محمدرضا سبطي، عضو شوراي شهر گرگان معتقد است اقدامات شهرداري براي ايمني گرگان کافي و مناسب نبوده است.
او مي‌گويد: به اعتقاد من، آقاي شهردار نگاه تبعيض‌آميز به عمران شهري داشت، من انتقاد داشتم اما ايشان انتقاد را به ديد مخالفت نگاه مي‌کرد. من منتقد منصف بودم؛ حرف خارج از قانون نمي‌زدم؛ مستندات قانوني مي‌آوردم. ما اختيارات را به‌صورت اماني و استيجاري به شهردار واگذار کرديم خواستيم پس بگيريم؛ جبهه‌گيري کردند، موج‌سازي و تخريب شورا آغاز شد. گفتند که ما چون منافع داريم اين کار را کرديم. در کجاي دنيا منتقد منافع دارد. او مي‌گويد: اختلاف اصلي ما بر سر اولويت‌سنجي و نيازسنجي‌ها بود؛ من منتقد بودم راهکار ارائه مي‌دادم. در پروژه گلشهر هشدار داديم با اجراي اين پروژه کوچ ترافيکي اتفاق مي‌افتد. بودجه اين بخش را به سمت محور رازي ببريد اما گفتند مخالفت مي‌کنند.
او بيان کرد: عده‌اي از ما شعار مي‌دهيم گرگان لايق بهترين‌هاست ما نمي‌دانيم با پروژه گلشهر چه بر سر گرگان آورده‌ايم، ديگر در اين محور نمي‌توانيم تراموا و بي‌آرتي اجرا کنيم. رئيس کميسيون عمران شوراي شهر اظهار کرد: شوراي چهارم و مديريت شهري گرگان بايد محله‌محوري را شعار اصلي قرار مي‌داد و اول نياز محلات را مرتفع مي‌کرد. وي گفت: بسياري از معابر عمومي حاشيه شهر مانند انجيراب و... هنوز نام‌گذاري نشده‌اند، در حوزه اتوبوسراني و تاکسيراني انتقادات زيادي وجود دارد؛ هنوز بسياري از مناطق شهري جايگاه و ايستگاه اتوبوس ندارند و بي‌نظمي در توزيع مسافرت و جابه‌جايي مديريتي اتوبوس‌ها ديده مي‌شود. سبطي افزود: خريد اتوبوس‌هاي جديد در بودجه سال‌هاي قبل دوره چهارم ديده شده بود اما محقق نشد؛ در آستانه انتخابات بنرهاي پوپوليستي نصب‌شده و حکايت از خريد اتوبوس دارد اين واقعا جاي تأسف دارد.
او ادامه داد: در ساماندهي نخاله‌هاي ساختماني، مديريت سد معبر، تنظيم بازار، تملک اراضي براي معابر عمومي و حل گره‌هاي ترافيکي و ديواره‌سازي رودخانه‌ها کار نکرده‌ايم، هم‌اکنون گرگان در مقابل خطر سيل، زلزله و حريق شهر بسيار ناامني است و سرمايه‌گذاري زيربنايي نکرده‌ايم؛ مستندات آن زياد است. عضو شوراي اسلامي گرگان اضافه کرد: در اين دوره در تأسيس پارک‌هاي عمومي اساسا ورود نکرديم؛ اين ضعف بزرگ مديريت شهري گرگان است که به سرانه فضاي سبز گرگان اضافه نکرده‌ايم. او تصريح کرد: بازسازي معابر در اين دوره به معابر اصلي معطوف شد و به اعتقاد من اين آسفالت‌ها تبليغاتي است که در آستانه انتخابات انجام مي‌شود.
سبطي خاطرنشان کرد: در دوره چهارم، احداث سالن‌هاي ورزشي و فعاليت‌هاي مؤثر فرهنگي و اجتماعي، ساماندهي و معرفي بافت تاريخي گرگان و توجه به محله‌هاي حاشيه شهر کار خاص و چشمگيري انجام نداده‌ايم و اميدواريم شوراي پنجم به اين کاستي‌ها نگاه ويژه‌اي داشته باشد و در اولويت‌هاي مديريت شهري گرگان قرار گيرد.
گلستان روي خط خشکسالي
گلستاني استاني است حادثه‌خيز، آن هم نه‌تنها يک حادثه و پديده طبيعي بلکه در هر فصل با توجه به نوع اقليم و شرايط جغرافيايي خاص خود با پديدههاي طبيعي متعددي روبهرو است. اين استان طي سال‌هاي اخير شاهد بروز حوادثي چون سيل، بارش شديد برف، سرمازدگي، خشکسالي، حريق در منابع طبيعي و محيط‌زيست، طوفان، تگرگ و زلزلههاي تقريبا روزانه با درجات بين يک تا پنج ريشتر و ديگر پديدههاي طبيعي بوده اما در بين همه اين حوادث، پديده خشکسالي از جمله موضوعاتي است که طي اين سال‌ها گلستان را شديدا تحت‌تأثير خود قرار داده است.
اين معضل علاوه بر آب شرب، کشاورزي گلستان را نيز متأثر کرده، چنانچه در سال جاري محصولات کشاورزي از جمله سويا به شدت تحت‌تأثير کم‌آبي قرار گرفته و حتي موجب افزايش آفات به‌ويژه کرم ساقهخوار در اين مزارع شده است. تغيير اقليم، کاهش بارندگي و پراکنش نامناسب باران طي اين سال‌ها موجب شده تا خطر خشکسالي در گلستان بيش‌ازپيش حس شود.
کارشناسان مي‌گويند خشکسالي در گلستان جديتر از هر پديده ديگر طبيعي است؛ البته اين موضوع فعلا در حد طرح و برنامههاي مکتوب است اما واقعيت به ما مي‌گويد بهتر است متوليان اين بخش به‌ويژه مديريت بحران، جهاد کشاورزي، دستگاههاي آب منطقهاي و آب و فاضلاب شهري و روستايي استان به آن نگاهي جدي و عملياتي داشته باشند.
مديرکل مديريت بحران استان گلستان سال‌ها پيش با اشاره به خشکسالي به‌عنوان يک مشکل جدي براي گلستان گفته بود: وضعيت پيشرو به‌واسطه کمبود بارندگي و پراکنش نامناسب بارش، بخشهاي مختلف استان از جمله کشاورزي و آب شرب مردم را دچار مشکل کرده است. به گفته او، در اين شرايط به نظر ميرسد سياست کلي بايد سياست سازگاري باشد تا بر‌اساس آن برنامه راهبردي براي مواجهه با اين تهديد طبيعي ترسيم کرد.
او با تأکيد بر توجه جدي به موضوع خشکسالي در استان ادامه داد: در کارگروه تخصصي خشکسالي در استان نيز به نتيجه رسيديم، برنامههاي دانشبنيان در دستور کار قرار گيرد و دو برنامه از متخصصان دانشگاهي نيز در‌اين‌زمينه مورد بررسي قرار گرفته است.
- 18
- 4
